مقالات
انقلاب اکتبر 1917 روسیه و شکست قوای عثمانی در بین‌النهرین و فتح سرزمین‌های عثمانی به دست نیروهای انگلیس در سال 1918 عملاً ایران را (که در آن زمان غربی‌ها پرشیا می‌نامیدند) از شرق و جنوب و غرب در محاصره انگلیس انداخت. قوای انگلیس با استفاده از تفوق خود در منطقه، از شرق و غرب به ایران تاختند. حمله اصلی در آوریل 1918 رخ داد، که طی آن کل ایران، به استثنای استان آذربایجان، به اشغال...
آزادی خرمشهردرواقع تنها آزادی یک شهر از اشغال دشمن توسعه طلب نبود بلکه نمادی برای به نمایش گذاشتن عزم مردمی بود که با کمترین امکانات رزمی در برابر ارتش صدام که ازسوی قدرتهای جهانی و منطقه ای پشتیبانی می شد، توانستند دشمن متجاوز را مجبور به عقب نشینی به خاک خود کنند. این پیروزی درخشان که با بازتاب جهانی روبرو شد نقطه عطفی را در تاریخ تحمیلی عراق علیه ایران رقم زد که معادلات نظامی منطقه را دگرکون...
: پس از فتوحات عظیم ایران در عملیات «الی بیت المقدس» و آزادسازی بخشهای زیادی از مناطق اشغال شده از جمله شهر خرمشهر، توازن جنگ ایران و عراق به شکل حیرت‌انگیزی، به نفع جمهوری اسلامی برهم خورد. به دنبال این موفقیت بزرگ و عقب‌نشینی مفتضحانه ارتش عراق از مناطق اشغال شده، مطبوعات و رسانه‌های گروهی منطقه و جهان با انتشار مقاله، گزارش و تحلیل به پیامدهای پیروزی‌های بزرگ ایران در این...
با استقرار و سلطه دولت کودتایی و وابسته رضاخان در سوم اسفند 1299 سیاست‌ها و برنامه‌های جدیدی در راستای استراتژی استعمار غرب به اجرا درآمد. بر اساس شناخت و اهداف بلندمدت سلطة بریتانیا در منطقه خاورمیانه، به ویژه ایران، اسلام مهم‌ترین تهدید برای منافع آنها بود. از این رو حذف اسلام از صحنة سیاسی و فرهنگی از اصول استراتژیک سلطة انگلیس بر منطقه قرار گرفت. ترویج و انتشار تفکر ملی‌گرایی و به...
خرمشهر از گذشته دور استعداد خونین شهر شدن را داشته است. از همان دوره که عرب‌ها «محمره»اش خواندند. محمره یعنی شهر سرخ؛ در بیشتر روزهای سال در اثر جزر و مد دریا در دلتای حاصلخیز محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و کارون، قسمت عظیمی‌از سواحل شهر به رنگ خون در می‌آید. خرمشهر از دیرباز تا کنون بارها مورد هجوم دشمنان قرار گرفته و در پی هر تهاجم یک‌بار ویران شده است. در 23 رجب 1254 هـ ق،...
80 سال از اشغال ایران توسط قوای متفقین می‌گذرد. در این ۸۰ سال تغییرات بسیاری در جغرافیای اقتصادی و سیاسی ایران و منطقه خاورمیانه به وجود آمده است. مناسبات سیاسی کشورها، توازن قدرت‌ها، شکل داد و ستد اقتصادی و سیاسی و فرهنگی فیمابین دولت‌ها و ... دچار تغییرات بنیادین شده است. اما یک عامل مهم از آن تاریخ تا به امروز دچار کمترین تغییری نشده است و آن اینکه دولت‌های بیگانه، هم در آن زمان و هم...
استبداد محمدرضاشاهی[1] ....در حقیقت کودتای آمریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد 1332 و بازگشت مجدد محمدرضاشاه به قدرت، آغاز حاکمیت و اقتدار واقعی پهلوی دوم بود. در پی پیروزی کودتا، قدرتهای معارض و موازی محمدرضا شاه، یکی پس از دیگری شکسته و سرکوب شدند. محمد مصدق و ملی‌گرایان، دیگر از صحنه کنار گذاشته شدند. گروههای سیاسی و معارض پهلوی دوم، به شدت منکوب گردیدند. قدرت عشایر ـ که در بسیاری مواقع در...
سیدضیاء به همان سرعت که بر سر قدرت آمد، سقوط کرد. تلگرام انگرت در 25 می 1921: «سرانجام اختلافات وزیر جنگ و رئیس‌الوزرا منجر به استعفای رئیس‌الوزرا شد. وی امروز صبح زود تهران را ترک کرد.»[1] با فرا رسیدن روزهای پایانی ماه می، سیدضیاءالدین به یکی از بزرگترین مشکلات بریتانیا تبدیل شد. بر خلاف ادعای روزنامه‌ها، انگرت معتقد است سیدضیاءالدین بسیار منفور بود. مالیات‌های...
روز اول فروردین 1300 هجری خورشیدی اداره بلدیه در تهران و شهرستانها از حالت انجمنهای شهری خارج و به صورت «شهرداری» تحت نظارت مستقیم دولت درآمد. «بلد» به معنای شهر است و «بلدیه» نام قدیم شهرداری است. تأسیس بلدیه در ایران بیش از یک قرن قدمت دارد و اولین بلدیه درکشاکش حوادث مشروطه ، در تهران (در ضلع شمالی میدان امام خمینی فعلی) تأسیس شد. پیش از آنکه اداره‌ای به نام بلدیه در تهران...
در سال 1377 به همت مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی کـتابی تحت عنوان زندگینامهء سیاسی دکتر مظفر بقائی منتشر شد که واکنش‌های مثبت و مـنفی بسیاری در داخل و خارج کـشور در پی داشـت.در وهله نخست هیچ منتقدی-چه مخالف و چه موافق-در اصالت اسناد استفاده شده تردیدی نکرد.این‌ها اسناد خانگی بقائی بودند که اصالتشان به اندازه‌ای بود که راه را بر هر گونه شبهه‌ای مسدود...
مظفر بقائی کرمانی سیاستمدار، وکیل مجلس و رهبر حزب زحمتکشان ملت ایران در 1290 در کرمان زاده شد. پدرش میرزا شهاب‌راوری کرمانی، از فعالان سیاسی دورة مشروطه و نمایندة کرمان در مجلس چهارم بود. با آمدن میرزا شهاب به تهران، مظفر نیز به تهران آمدو مشغول تحصیل شد. در 1308 ش با سهمیة دولتی برای ادامة تحصیل به فرانسه رفت و تحصیلات تکمیلی خود را در رشتة فلسفه در دانشگاه سوربن به پایان رساند. پس از بازگشت به ایران...
هردوره‌ای گذشته خود را دوباره‌نگاری می‌کند،تا بتواند به پرسش‌های تازه عصر خویش پاسـخ دهـد. ایـن طبع معمول به ما می‌گوید که تاریخ‌نویسی انتهای مسدودی ندارد،چرا که تاریخ‌نگاری محصول تـاریخ نگری است و نگرش‌ها نمی‌توانند در دوره‌های گوناگون یکسان و یکسو باشند.هرنسلی با اتکابـه میراث گذشتگان و نویافته‌های زمـانش بـه بازکاوی عالمانه گذشته...
عناصرتشکیل دهنده تاریخ معاصر ایران را می‌توان برشمرد: فرد، اجتماع، دولت، سازمانها و احزاب، نهضتها و جـنبشها.امـا بـه واسطه حضور مؤثر استعمار در این کشور نمی‌توان برخوردی مجدد با آنها داشت و یا در واکاوی هـریک،به ساده‌ترین روابط علّی بسنده کرد.این بدان معنی نیست که روی چـهره هردولتمرد بلندپایه‌ای،نـقابی،و پس رخـداد هر موضوعی،دستی وجود داشته است،ولی...
: در سالهای اخیر، مـوضوع«تـاریخ مـعاصر»مورد توجه محافل علمی تاریخ پژوهی و پژوهشگران تاریخ واقع شده است.در سال 1374،مؤسسه مطالعات تـاریخ معاصر ایران اقدام به برگزاری یک سلسله نشستهای تخصصی در این‌باره کرد و در سال 1381،مـرکز بررسی اسناد تاریخی نـیز تـحت عنوان اسناد و تاریخ معاصر،همایشی برگزار کرد.این نوشته در پی آن است تا در حد امکان به تبیین مفهوم...
مسائل مربوط به تاریخ‌نگاری را می‌توان در دو بخش کلی ارزیابی کرد: 1-بـخش ابـزاری یـا بیرونی؛مانند:امکان دسترسی به اسناد،دانش و توان مورخ در تتبعات تاریخی، امکانات معیشتی مورخ و فـراهم بودن امنیت و جمعیت خاطر او،توجه به توسعه و تعمیق گروههای آموزشی تاریخ در دانشگاهها،و... 2-بـخش کاربری یا درونی؛مـانند: سـازمان‌یافتگی ذهنی مورخ نسبت به اموری چون باورهای سیاسی و...
دگرگونیهای بزرگ اجتماعی،همچون انقلاب،پیامدهای گونه‌گونی دارند.از آن شمار است برانگیخته شدن مـیل مـورخان بـه نگارش رویدادهایی که به انجام یک حکومت و آغاز حکومتی دیگر منجر گشته.انقلاب اسلامی نـیز بنا به طبع دگرگون‌ساز خود چنین خواستی را در ضمیر تاریخ‌نگاران ایران و جهان پدید آورد و بـه فراخور دانش،علاقه و تـخصصشان،آنـان را وادار به این واکنش طبیعی کرد.و از...
درباره نوسازی رضا خان در ایران چه در دوران حکومت پنجاه ساله پهلوی ها و چه در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی سلطنت طلبان روایت های متناقض همراه با جعل وقایع تاریخی در بین اذهان عمومی منتشرشده و می شود. جا دارد باردیگر تاریخ دوره پهلوی ها باز خوانی شود. آیا می دانید : ۱- نود سال قبل از رضاشاه ، عباس میرزا به تشکیل ارتش نوین و تولید سلاح مدرن اقدام کرد ۲- هفتاد سال قبل از کودتای رضاشاه ،...
روز چهارم اسفند 1367 امام خمینی(ره) در نامه ای به آیت الله سیدعلی خامنه ای رئیس وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی،خواستار نظارت ایشان بر تدوین کتابهای تاریخ مدارس و دانشگاهها و جلوگیری از تحریف تاریخ در کتب درسی شدند. علت این درخواست، نامه ای بود که از سوی حجت الاسلام سیدحمید روحانی در انتقاد از محتوای کتابهای درسی تاریخ مدارس و دانشگاهها برای امام ارسال شده بود. متن نام سیدحمید روحانی و پاسخ امام به این...
روز 25 فروردین 1288 خورشیدی شرکت نفت ایران و انگلیس تأسیس شد. تأسیس شرکت کمتر از یک سال پس از آن که شرکت دارسی انگلیسی موفق به کشف نفت در مسجد سلیمان گردید، به وقوع پیوست. سابقه توجه انگلیسی‌ها به منابع و ذخایر نفتی ایران بسیار طولانی و به 36 سال قبل از کشف نفت در ایران می‌رسد. در سال 1872 یک انگلیسی به نام «بارون جولیوس دو رویتر» (که خبرگزاری رویتر را به نام خود بنیان نهاد)(1) امتیاز...
در یک نگاه اجمالی کتاب‌هایی راکه در زمینه تاریخ معاصر ایران در سه دهه گذشته منتشر شده است می‌توان از چند زاویه طبقه‌بندی کرد: از نظر ارزش‌های کیفی و ساختاری و محتوایی از این زاویه این آثار را می‌توان به آثاری بی‌ارزش یا کم‌ارزش و پاورقی گونه و آثار با ارزش و تحقیقی تقسیم‌بندی کرد. در گروه اوّل ساختار پاورقی گونه داستانی بر روش علمی غالب است. از متدولوژی علمی و نقد و سنجش و...
