مقالات
پژوهشگران تاریخ همواره بر آن بوده اند که با استفاده از اسناد و مدارکی که در دسترس‌شان بوده است راهی به گذشته بیابند و از اوضاع مردم آن روزگار آگاهی یابند. از آنجا که بیشتر نویسندگان و مورخان پیشین بر چگونگی گذران مردم توجهی نداشته‌اند و این امور نزد آنان اهمیت چندانی نداشته است، دستیابی به این اطلاعات همواره برای محقق با دشواری همراه بوده است. بخشی از مجموعه اسناد موجود در سازمان اسناد ملی...
فضل‌الله زاهدی فرزند بصیر دیوان همدانی در سال 1271 ش، در همدان متولد شد. در جوانی وارد سازمان پلیس غرب شد که توسط انگلیس‌ها در «آب شینو» همدان تأسیس شده بود. پس از ادغام این سازمان در ارتش ایران، ماژور فضل‌الله‌خان بصیر دیوان که لقب خود را از پدر به ارث برده بود به قزاقخانه وارد شد. در سال 1293 ش، به آتریاد قزاق همدان وارد شد و پس از یک سال به درجه سروانی رسید و در زمره افسران قزاق قرار گرفت....
قرارداد دسامبر 1920 آرمیتاژ- اسمیت ناظر بر روابط دولت ایران با شرکت نفت انگلیس و ایران بود. اس. ای. آرمیتاژ- اسمیت ، که به موجب مفاد قرارداد اوت 1919 انگلیس و ایران به مستشاری مالی انگلیس در ایران منصوب شده بود، برای حل و فصل اختلافات موجود، از طرف دولت ایران با شرکت نفت انگلیس و ایران وارد مذاکره شد. معروفترین بند قرارداد 1920 پرداخت 1 میلیون لیره برای تسویه حق‌الامتیازهای معوق و حل و فصل سایر اختلافات...
مطالب زیادی در ارتباط با تاریخچه نفت ایران نوشته شده است؛ از جمله چندین جلد کتاب درباره تاریخچه شرکت نفت انگلیس، توسط خودِ آن شرکت منتشر شده است. (1) ولی نقص عمده این کتب تاریخی، فقر داده‌هاست. علاوه بر این، برخی از این مورخان عمدتاً بر اسناد و مدارک منتشره از سوی انگلیس تکیه کرده و بدین ترتیب از اعتبار کار خود کاسته‌اند. با وجود این، گزارش محرمانه «ملی شدن صنعت نفت ایران،»...
بسم‌الله الرحمن الرحیم مدتی است ضرورت انقلاب فرهنگی که امری اسلامی است و خواست ملت مسلمان می‌باشد، اعلام شده است و تاکنون اقدام مؤثر اساسی انجام نشده است و ملت اسلامی و خصوصاً دانشجویان با ایمان متعهد، نگران آن هستند و نیز نگران اخلال توطئه‌گران که هم‌اکنون گاه گاه آثارش نمایان می‌شود و ملت مسلمان و پایبند به اسلام خوف آن دارند که خدای نخواسته فرصت از دست برود و کار مثبتی انجام نگیرد،...
از زمان جنبش مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مجلس شورای ملی، 24 دوره را پشت سر نهاده است. ادوار 24 گانه مجلس از مجلس اول که محمدعلی شاه آن را به توپ بست تا مجلس بیست و چهارم که با وقوع انقلاب اسلامی تعطیل شد، به سه دوره مشخص تقسیم می‌شود. 1. مجالس صدر مشروطیت که مجالس اول تا پنجم را دربر می‌گیرد. این 5 دوره از جنبش مشروطه شروع می‌شود و تا چند ماه پس از انقراض سلسله قاجار(1) ادامه می‌یابد. 2....
«ارتش ایران هدف قرار می‌گیرد» عنوان سندی است از مجموعه اسناد بدست آمده از لانه جاسوسی در تهران – کتاب نهم. این سند مربوط به سال 1357 و دوران انقلاب اسلامی است: خیلی محرمانه شماره گزارش: 1669030878 8 دسامبر 1978 ـ 17 آذر 1357 از:...
چرا شورای عالی نیروهای مسلح پس از دو ساعت ونیم بحث و بررسی به اتفاق آراء بی‌طرفی ارتش را تصویب کرد؟ جلسه شورای فرماندهان ارتش در ساعت 30/10 روز 22 بهمن ماه 1357 با حضور 27 نفر فرماندهان، معاونین، رؤسا و مسئولین سازمان‌های نیروهای مسلح شاهنشاهی به شرح زیر تشکیل گردید: ارتشبد عباس قره‌باغی رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران. ارتشبد جعفر شفقت وزیر جنگ ارتشبد حسین فردوست رئیس دفتر ویژه اطلاعات. سپهبد...
ساخت و رابطه قدرت عمودی یک جانبه، در تحولات فرهنگی نظام اجتماعی ایران دوره پهلوی، هم در ساختارهای بیرونی و هم در سطح ساختارهای درونی، موجب از میان رفتن تعامل گشته و در نتیجه فرهنگ سیاسی به مثابه اخلال در حوزه فرهنگ (بحران انگیزش) و حوزه سیاست (بحران مشروعیت) جای سیاست فرهنگی را پر کرده است. به عبارت دیگر فقدان عقلانیت ارتباطی معطوف به حوزه فرهنگ، انسجام و بازتولید اجتماعی را با بحران مواجه ساخته و...
قوام‌السلطنه در 29 می 1921 به ریاست وزرا برگزیده شد و یکسره از زندان به دفتر ریاست وزرا رفت: «شاه پس از اینکه با استنکاف لیبرال‌ها رو به رو شد، روز گذشته قوام‌السلطنه را به ریاست وزرا منصوب کرد. وی برادر کوچک‌تر وثوق‌الدوله است و از سال 1910 تا 1918 در کابینه‌های مختلف حضور داشته است. پس از آن حکومت خراسان بر عهده وی نهاده شد؛ تا اینکه رئیس‌الوزرای اخیر [سید ضیاء] در ماه مارس او...
کمپانی ساسون یکی از عظیم‌ترین مجتمع‌های تجاری ـ صنعتی آسیا در نیمه دوم قرن نوزدهم است که در اواخر این قرن به یکی از مهم‌ترین و معتبرترین شرکت‌های بریتانیا بدل شد. تأسیس این کمپانی در سال 1832م./1248 ق؛ یعنی حدود شش سال پیش از نخستین جنگ ایران و انگلیس، رخ داد و از آن پس ایران از مهم‌ترین عرصه‌های فعالیت آن بود. علی‌رغم اهمیت ساسون‌ها تاکنون پژوهش مستقلی در این زمینه صورت نگرفته و...
هنگامی که نظام پهلوی در سایه استبداد و خفقان، به اوج مستی خود رسیده بود، جامعه ایرانی واکنش‌هایی خاص در این دوران به‌نمایش گذاشت که این واکنش‌ها از چشم درباریان مخفی نماند. بروز نارضایتی، شکل‌گیری انقلاب اسلامی و شکست سلسله پهلوی، حلقه نهایی اوضاع سیاسی جاری در زمان حکومت پهلوی بود. نشانه‌های انحطاط از اواسط دهه 50 شمسی به چشم می‌خورد و حتی نزدیکان به دربار آن را احساس...
عبدالحسین میرزا فرمانفرما در سال 1270 هجری قمری برابر با 1231 هجری شمسی در تهران به دنیا آمد. پدرش فیروز میرزا نصرت‌الدوله پسر شانزدهم عباس میرزا و مادرش حاجیه هُماخانم دخترعموی پدرش و دختر بهرام میرزا بهاء‌الدوله پسر سی و هفتم فتحعلی‌شاه بود. تحصیلات عبدالحسین میرزا همانند دیگر شاهزادگان آن دوره نبود. آن زمان معمول بود که شاهزادگان و فرزندان اشراف بعد از فراگرفتن ادبیات فارسی و...
: با گذشت بیش از پنج دهه از ماجرای ترور شاه در کاخ مرمر، هنوز در باره ماهیت این ماجرا سئوال های اساسی بین پژوهشگران تاریخ معاصر مطرح است. از جمله اینکه انگیزه رضا شمس آبادی برای این اقدام انقلابی چه بود؟ آیا او به تنهایی چنین تصمیمی را گرفت و اجراء کرد یا افرادی در تحریک و سازمان دهی اقدام او نقش داشتند؟ ساواک با متهم کردن جریان های کمونیستی مائوئیستی در عمل ماجرا را به انحراف برد زیرا پرویز...
درآمد : درپانزدهم بهمن ماه 1327 ناصر فخرآرایی طبق یک برنامه ریزی از پیش طراحی شده فرصتی پیدا کرد تا در پوشش خبرنگار نشریه "پرچم اسلام" به شاه که در حال بازدید ازدانشکده حقوق دانشگاه تهران بود،نزدیک شود و با شلیک پنج یا شش گلوله شاه را ترور کند . اما از پنج تیری که فخرآرایی شلیک کرد فقط دو تیر به شاه اصابت کرد. که آن هم صرفا مختصری بالای لبش و کتفش را مجروح ساخت. چند لحظه بعد، ضارب در همان محل...
باهمه کوشش هائى که پس از قتل حسنعلی منصور براى حفاظت از امنیت مقامات مملکت به عمل آمده بود، روز 21 فروردین 1344 (دهم آوریل 1965) سرباز وظیفه رضا شمس آبادى 24 ساله که مأمور نگهبان و یکى از افراد گارد سلطنتى درکاخ مرمر بود، محمدرضا شاه را هنگامى که از اتومبیل در مقابل سرسراى کاخ پیاده شد، به رگبار مسلسل بست. در جریان این حادثه شاه با شتاب خود را به داخل ساختمان رسانید،ولى دو تن از درجه داران اسکورت او...
در بهمن ماه 1327، در پی حادثه ترور نافرجام محمد رضا شاه، حزب توده غیرقانونی اعلام گردید مرحله جدیدی از فعالیت آن آغاز شد. این دوره، که تا 28 مرداد 1332 و تجدید حاکمیت دربار امتداد یافت، از بغرنج‌ترین و پرحادثه‌‌ترین فصل‌های تاریخ معاصر ایران است. در این دوران، حزب توده، بطور «غیر قانونی» و با بهره‌گیری از سازمان‌های جنبی علنی خود، به حیات سیاسی خویش ادامه می‌دهد و در حوادث کشور...
رضاخان استعفانامه ای را که فروغی تهیه کرده بود، امضاء کرد و صبح ۲۵ شهریور به سوی اصفهان حرکت کرد. شب قبل محمدرضا به من اطلاع داد که فردا پدرم در کاخ مرمر حاضر می شود و تهران را ترک می کند. من نیز به کاخ مرمر رفتم و در گوشه ای ایستادم. تشریفات در بار سریعا اطلاع داده بود و تعدادی از رجال کشوری و لشکری حاضر بودند. آنها دورتادور بزرگترین سالن کاخ مرمر به طور منظم ایستاده بودند. من از بیرون نگاه می کردم،...
بازرگان می‌خواست فردوست را فراری دهد/ فردوست به ما می‌گفت شما فرشته‌اید در سالهای ابتدایی انقلاب، اغلب چهره‌های برجسته‌ی سیاسی و نظامی رژیم پهلوی خارج از کشور دسته و گروهی تشکیل داده و مشغول برنامه‌ریزی و طراحی اقدامات مختلف برای براندازی جمهوری اسلامی بودند. گروهها و دستجات ریز و درشت سلطنت‌طلب که در رویای بازگشت به ایران بودند در کشورهای مختلف حول افرادی مثل اشرف پهلوی،...
روز 20 فروردین 1350 سپهبد حسین فردوست قائم‌مقام سازمان اطلاعات و امنیت کشور و رئیس دفتر ویژه شاه، به ریاست سازمان بازرسی کل شاهنشاهی منصوب شد. حسین فردوست، که به واسطه دوستی و همکلاس بودن با محمدرضا پهلوی از دوران کودکی، در بسیاری از مقاطع زندگی آخرین شاه ایران با او همراه بوده ، در دوران سلطنت پهلوی دوم فعالیت‌های فراوانی را در حوزه‌های مورد علاقه خود یعنی نظامی و امنیتی سامان داد که از آن...
