مقالات
روز نهم اسفند سالگرد مرگ آخرین شاه سلسله قاجار است. احمد شاه قاجار که در 9 آبان 1304 از سلطنت خلع شده بود در سن 32 سالگی در پاریس به بیماری کلیه درگذشت. هیچ یک از مقامات دولتی در مراسم تشییع وی شرکت نکردند.احمد شاه قاجار هفتمین و آخرین پادشاه سلسله قاجار1 در 1275ش. در تبریز متولد شد. وی که قبل از رسیدن به مقام سلطنت «احمدمیرزا» خوانده میشد، مانند پدرش محمدعلی شاه معلمان و مربیان روسی داشت. «اسمیر...
بررسی اسناد سری ارتش بریتانیا در مورد راهآهن سراسری ایران در راه احداث خط آهـن در ایـران دشواریهای گوناگونی چون کمبود منابع مالی یا امور فنی مربوط به راهسازی وجود داشت، اما مهمتر از همه موانعی بود که ناشی از رقابت قدرتهای خارجی در ایران بود. دو دولت بریتانیا و روسیه با وجـود اخـتصاص سـرمایه و تلاش چشمگیر به توسعه حمل و نقل ریلی در قلمرو خود[1]، وجود خط آهن...
روز چهارم اسفند 1305 شمسی لایحه تأسیس راهآهن سراسری ایران به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسید. یکی از مهمترین لایحه هایی که در سال 1305 شمسی به مجلس ارائه شد، لایحه تأسیس راه آهن سراسری بود که بحث های فراوانی درپی داشت . این لایحه از سوی مهدیقلی هدایت، وزیر فواید عامه به مجلس شورای ملی ارایه شد . مهدیقلی هدایت (مخبرالسلطنه) در کتاب «خاطرات و مخاطرات» خود درباره طرح احداث خط آهن...
تردیدی نیست که یهودیان و به طور مشخص فرقه صهیونیسم در ایران عصر پهلوی دارای امتیازات و جایگاه ویژه ای بودند. آنان در این کشور به سهولت و با طیب خاطر مشغول انجام اقدامات و فعالیت هایی بودند که در راستای اسلام زدایی و ضربه زدن به آیین اسلام صورت می گرفت. بدیهی است در اینجا روی سخن متوجه یهودیانی که سالیان سال در کنار ایرانیان به صورت مسالمت آمیز زندگی کرده بودند نیست بلکه صحبت از صهیونیست ها و افرادی...
: مطلب ذیل، بخشی از مقاله «سیاستهای انگلیس در قبال ایران از 1977 تا 1979»* به قلم ادوارد پازنِت(Edward Posnett) می باشد. پازنت در سال 2010 دکترای تخصصی خود را در رشته مطالعات خاورمیانه مدرن در کرایست چرچ (Christ Church) از دانشکدههای دانشگاه آکسفورد به پایان رساند. این مقاله از حیث منبع و دامنه مطالعاتیاش تفاوت جالب توجهی با دیگر مقالهها دارد، زیرا برخلاف تحقیقات و مطالعاتی که درباره...
شـاپور و اقـتصاد جـهانی شاپور فقط با محافل بریتانیایی مرتبط نبود بلکه همانطور که دیدیم،از بـدو ورود بـه ایران با مأموران اطلاعاتی و کادر دیپلماتیک آمریکا هم حشر و نشر داشت و همانگونه که در سطور قبل دیـدیم عـضو دائمی وزارت امور خارجه آمریکا بود.این نکته سرشت اوضاع و احوال ایران را در ایـن مـقاطع حساس نیز نشان میدهد و آشکار میسازد کـه نـباید بـه تفکیک مطلق سیاستهای دو...
مافیای سفارت آمریکا پس از وقوع انقلاب چین و نیز بعد از پیـروزی نـهضت آزادیـبخش مردم هند وظایف شاپور در ایران اهمیت مضاعفی پیدا کرد.در 18 فوریه 1949 یعنی درسـت مـصادف با این دو حادثه بزرگ تاریخی به توصیه«راجاگوپالاچاری»و موافقت شاه ایران شاپور به عنوان دبیرکل سـفارت هـند در تهران منصوب شد تا وظایفی را انجام دهد که مقتضی این شغل بـزرگ اسـت.49 شاپور از بدو...
میگویند شـرایط خـاص تـاریخی،شخصیتهای خاص خویش را میسازد.دیگر آنکه میان شخصیتها،شرایط تاریخی و ساختارهای گوناگون اقتصادی،سیاسی و اجـتماعی رابطهای متوازن،متقابل و هماهنگ وجود دارد.با این وصف بررسی نقش شخصیتها در تاریخ،اهـمیت فراوانی در فهم حوادث دارد.حـوادث تـاریخی دورویه دارند:آشکار و پنهان.رویه آشکار سیاسی،دستمایه تاریخنگاریهاست که از قرون...
روز چهارم اسفند 1311 اردشیر ریپورتر از عوامل صعود رضاخان به قدرت و طراح و معمار پشت پرده حکومت پهلوی در 67 سالگی در تهران درگذشت. به این مناسبت یکی از فرازهای زندگی وی یعنی وصیت نامه او را در این نوشتار مورد بحث قرار میدهیم. در پاییز سال ۱۸۹۳ م ریپورتر از طرف نایب السلطنه حکومت هندوستان روانة ایران شد تا مأموریت جدید خود را در ایران تحت پوشش مأمور سیاسی به انجام رساند. از اردشیر جی ریپورتر وصیت نامه...
کودتای سوم اسفند 1299 از جمله مهمترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است. این کودتا که درست چهارده سال پس از انقلاب مشروطه رخ داد، بنیان بسیاری از دستاوردهایی را که در مشروطه شکل گرفته بود، بر باد داد و زمینه دیکتاتوری رضاخان را فراهم آورد. معمولاً مورخین در بررسی کودتای سوم اسفند 1299 سرکرده اصلی آن یعنی رضاخان میر پنج را مورد توجه قرار میدهند و تحولات مربوط به این حادثه را چونان سقوط بهمنی سهمگین...
: دراینجا بخش هشتم از سلسله مطالبی را که عینا ازکتاب مذکور ترجمه شده است،ملاحظه می کنید.این کتاب در سالهای دهه پنجاه خورشیدی به عنوان راهنما در اختیار دیپلماتهای اعزامی به ایران قرار داده می شد. متن اصلی کتاب در مجموعه اسناد بدست آمده در لانه جاسوسی آمریکا در تهران موجود است. بدلیل اهمیت مطالب مطرح شده که منعکس کننده دیدگاه سازمان سیا در باره شاه و حکومتش در اوایل دهه پنجاه خورشدی است ، متن...
در بعد از ظهر روز سوم مه 1933، جورج ودزورث، دبیر سفارت آمریکا، با تی. ال. جکس، مدیر مقیم شرکت نفت انگلیس و ایران، گُلف بازی میکرد. مثل گذشته، بازی گُلف جکس را «سر شوق آورد و به پرحرفی انداخت» و در خلال حرفهایش چیزهایی درباره نقش رضا شاه در اعطای امتیاز جدید به انگلیسیها گفت. هارت در یکی از گزارشهای قبلیاش به روند پیشرفت رضا شاه از سال 1921 به بعد میکند:...
در سالهای اولیه دوران مشروطه نیاز به یک نیروی متمرکز و کارآمد نظامی که بتواند مشروعیت دولت مرکزی را در کل کشور برقرار کند، عمیقاً احساس میشد. با بالا رفتن میزان ناامنی در مناطق مختلف کشور ، انگلستان از مسئولین دولت وقت ایران خواست برای حفظ ارتباطات تجاری بهخصوص در ناحیه جنوب کشور، به تشکیل نوعی نیروی نظامی مبادرت کند. این اقدام انگلیس با پشتیبانی روسیه نیز مواجه شد، زیرا آنها نیز در فکر همین...
در اولین ساعات سپیده دم سوم اسفند 1299 رضاخان فرمانده تیپ همدان همراه با نظامیان قزاق تحت فرمانش از قزوین وارد تهران شدند. آنان بلافاصله کلانتریها، وزارتخانهها، پستخانهها و ادارات دولتی و مراکز حساس تهران را به تصرف درآوردند. این عملیات کودتایی بود که سفارت انگلستان هدایت آن را بر عهده داشت. رضاخان عامل نظامی کودتا و سیدضیاءالدین طباطبایی ـ مدیر روزنامه رعدـ عامل سیاسی آن بود. ورود...
چهارم مرداد ۱۳۲۳ سالروز مرگ رضاخان پهلوی است .اگرچه به لحاظ شخصیتی رضاخان، مجری منویات سیاسی دولتهای مداخلهگر آن دوره، به ویژه انگلیس بود، اما در شطرنج حوادثی که به انقراض سلسله قاجار و به قدرت رسیدن سلسله پهلوی انجامید، مهره اصلی محسوب میشود. از این رو مطالعه تاریخ ایران معاصر در نیمه اول قرن جاری شمسی، که شخصیت اصلی وی جلوهگر شد، بدون مطالعه سرگذشت رضاخان ناقص خواهد...
گزارش هارت از اولین ملاقاتش با رضاشاه در فوریه 1930 بسیار روشنگر است. اولین برداشتش از شاه این بود که با مردی ملاقات کرده است که «فقط چند قدم با توحش فاصله دارد.» هارت در پایان مأموریتش در دسامبر 1933 به این نتیجه رسیده بود که برداشت اولش از رضا شاه بیش از حد خوشبینانه بوده است. رضا شاه خیلی بدتر از چیزی بود که هارت تصور کرده بود. گزارشهای مفصلی از ضرب و شتم وحشیانه انسانهای...
حبیب ثابت، مشهور به ثابت پاسال، در ۱۲۸۲ش در محله کلیمیهای تهران دیده به جهان گشود. اجداد او از یهودیان کاشان بودند و پدرش عبدالله، که شغل پارچه فروشی داشت، در اواسط عمر به بهائیت گروید.۱ اجداد مادری وی نیز بهایی بودند. میرزاخلیل ارجمند، جد مادری اش، از یهودیان بهایی شده کاشان به شمار میآمد و فرزندان او رحیم و مسیح و ابراهیم ـ داییهای ثابت پاسال ـ از سرمایه داران بهایی محسوب میشدند و میرزا رحیمخان...
روز سوم اردیبهشت 1358 تیمسار ولی الله قره نی اولین رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران به دست عوامل گروه فرقان در منزل خود به شهادت رسید. تاکنون مطالب بسیار محدودی در مورد گذشته و کارهای صورت گرفته توسط مرحوم سرلشگر قره نی گفته شده است و شاید یکی از دلایل اصلی آن کمبود منابع مورد اعتماد باشد.خاطرات ارتشبد حسین فردوست که از کودکی نزدیکترین دوست محمدرضا پهلوی ، پادشاه سابق ایران و رئیس دفتر...
برای پی بردن به شعارهای مردمپسندانه کودتاکنندگان، میتوان به بیانیه سیدضیاءالدین طباطبایی نیز در هشتم اسفند 1299 نگاهی گذرا کرد. احمدشاه در چهارم اسفند حکم ریاست وزرایی سیدضیاء را، که پیش از این شاید اسم او را شنیده بود، صادر کرد. میتوان پذیرفت که اگر پادشاه در آن موقعیت اختیار بیشتری داشت، از گذاشتن امضاء خود پای این حکم خودداری میکرد، اما «من [/ نورمن، وزیرمختار انگلیس] امروز [سوم...
در دوران پهلوی، خفقان به حدی زیاد بود که حتی مهمترین هم پیمانان شاه هم مجبور به اعتراف دراین باره می شدند؛ برای مثال جیمی کارتر، رئیس جمهور اسبق آمریکا، در خاطراتش نوشته است: «در دوران شاه، حداقل ۲۵هزار زندانی سیاسی در ایران وجود داشت.» ( کتاب خاطرات دو سفیر نوشته ویلیام سولیوان و آنتونى پارسونز، ص 447 ). فرد هالیدی در صفحه 92 کتاب دیکتاتورى و توسعه سرمایه دارى در ایران نوشته است: "در سال ۱۳۵۴...