زندان، زندانی و شکنجه در عصر پهلوی‌ها
اشاره
یکی از شاخص‌ترین سرفصل‌های مطالعه در باب نحوه مواجهه پهلوی دوم با مخالفان، موضوع شکنجه در زندان‌ها و سیر تطور آن در دوره ۳۷ ساله حکومت محمد رضا پهلوی است. شاه به موضوع شکنجه همواره به عنوان یک روش معمول و شناخته شده برای مقابله با زندانیان می‌نگریست و این روش را به ویژه از سال 1350 که کمیته مشترک ضد خرابکاری تاسیس شد، به صورتی سازمان یافته‌تر دنبال می‌کرد. بسیاری از شکنجه‌گران، روشهای شکنجه را توسط موساد می‌آموختند. نوع رفتار خشونت آمیز رژیم پهلوی با مخالفان به دفعات با واکنش خشم‌آلود مجامع جهانی و حقوق بشری مواجه شده بود.
مجله «گذرستان» حاضر، موضوع شکنجه در عصر پهلوی را مورد بررسی قرار داده است.
آنچه در روزهای چهاردهم تا هفدهم خرداد 1354 در قم گذشت عصر روز 15 خرداد 1354، طلاب حوزه عـلمیه قـم بـه مناسبت سالگرد قیام خونین خرداد 1342 در مجلس یادبودی شرکت کردند که در مدرسه فیضیه تشکیل شده بـود.این مجلس، مبدل به تظاهرات گردید و شعارهایی چون:«درود بر خمینی»،«خمینی،خدانگهدار تـو/ بمیرد،بمیرد دشمن خـوانخوار تـو»در فضای مدرسه طنین افکند.مأموران ساواک و...
: سازمان اطلاعات و امنیت کشور موسوم به ساواک در زمان محمدرضا شاه با اعمال شکنجه های وحشیانه علیه مبارزان رژیم پهلوی تلاش می کرد ضمن ایجاد رعب و وحشت در بین مخالفان شاه ، از این حربه برای اعتراف گیری از زندانیان سیاسی استفاده کند. در طول سالهای 1335 تا 1357 شیوه های مختلفی از شکنجه با استفاده از روش های آموزشی سازمان سیای آمریکا و موساد اسرائیل علیه زندانیان بی پناه اعمال گردید. بعد از پیروزی...
روز 23 تیر 1357 دو روزنامه پر تیراژ آمریکا در گزارش‌های مستندی به ارتباط گسترده ساواک با سازمان سیا کردند. «هرالد تریبون» مقاله ای را به قلم "نیکلاس گیج" با عنوان «صادرات ایالات متحده و امنیت شاه» چاپ کرد. در بخشی از این مقاله آمده است: «کوشش در مورد سیاستهای آزادسازی تا جایی به عمل می آید که با اهداف شاه مغایرتی ایجاد نکند و این بدان علت است که ایران یکی از کشورهایی است که بیش...
کودتای 28 مرداد 32 ، تأثیرات زیادی در اوضاع سیاسی و امنیتی ایران بر جای گذاشت که از جمله آنها می توان به ارائه تعریف جدیدی از " امنیت " ، " اطلاعات " و " ضد اطلاعات " کرد . آنچه که آمریکا را برای مشارکت در کودتا در کنار انگلستان قرار داد ، خطر سلطه کمونیسم بر ایران بود که توسط انگلستان بزرگ نمایی شده بود . تا پیش از کودتای 28 مرداد ، در حکومت پهلوی تعریف دقیقی از امنیت ملی وجود نداشت . پس...
مدیر موزه عبرت ایران از تلاش این موزه برای نگارش 10 رمان و 50 زندگی‌نامه داستانی افرادی که در جریان انقلاب و مبارزات مردم با رژیم پهلوی دستگیر و در زندان شکنجه شده‌اند، طی سال جاری خبر داد. قاسم حسن‌پور در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: ما در نگارش این رمان‌ها و زندگی‌نامه‌ها به سراغ افرادی رفته‌ایم که بعضا هیچ نام و نشانی از آنها در جامعه وجود ندارد و افراد سرشناسی نیستند اما...
مرضیه حدیدچی دباغ از جمله انقلابیونی بود که شکنجه های فراوانی را در دوران مبارزه متحمل شد. او در کتاب خاطرات خود به بخش هایی از شکنجه های طاقت فرسای ساواک در دوران بازداشت کرده است. دباغ می نویسد : به کمیته مشترک رسیدیم، در کمیته فهمیدم ساواک اطلاعات زیادی از من در دست دارد، این که من با این تعداد بچه و مشکلات زیاد زندگی و با وجود زن بودنم دارای ارتباطات و فعالیت‌های سیاسی گسترده بودم،...
پس از اداره تأمینات (پلیس سیاسی و آگاهی) مهم ترین ادارات شهربانی ادارات شهربانی، و در عین حال فعال ترین آنها ، «اداره زندان» بود؛ و در این میان ، قصر بزرگترین، مهیب ترین و پراهمیت ترین زندانهای تحت کنترل شهربانی محسوب می شد و نام آن لرزه بر اندام مخالفان حکومت می انداخت.کسانی که وارد این زندان می شدند سخت ترین مجازاتها در انتظارشان بود و شکنجه های روحی و جسمی سهمگینی درباره آنان اعمال می...
1. ساواک مولود خشونت پس از کودتای 28 مرداد 1332، هم کودتاگران خارجی و هم حکومتگران داخلی تردیدی نداشتند که از آن پس ملتی ناراضی و مخالف را پیش روی خود خواهند داشت. بنابراین، در شرایطی که تبعیت از خواسته‌های مردم امکانپذیر نبود، تنها راه پیشبرد خواسته‌ها در کاربرد خشونت و از میان برداشتن قهرآمیز مخالفان از عرصه سیاسی ـ اجتماعی کشور جست وجو شد. به فاصله کوتاهی پس از کودتا، این روش در پیش گرفته...
مرضیه حدیده‌چی (دباغ) گفت: صدای جیغ ها و ناله های جگرسوز رضوانه قطع نمی شد. سکوت شب هم فریادها را به جایی نمی‌رساند. ناگهان همه صداها قطع شد... خدایا چه شد؟ چه بر سر رضوانه آوردند؟! مرضیه حدیده‌چی (دباغ) یکی از زنان مبارز پیش از انقلاب و از فعالان پس از انقلاب امروز فوت کردند. به همین بهانه، ضمن قرائت فاتحه‌ای برای شادی این بانوی مجاهد، مروری داریم بر خاطرات ایشان از شکنجه‌گاه ساواک: شکنجه...
در جریان محاکمه پزشک احمدی، وکیل او می‌گوید: «اگر او آدم کشته باشد باید اعدام شود. بااین‌حال آیا احمدی را می‌توان قاتل محسوب کرد؟ منشأ تردید این است که قاتل کسی است که قصد قتل کند و مقصود از آن قتل را در اندیشه خود داشته باشد. احمدی نه قصد قتل کرده و نه مقصودی او را بوده است. احمدی افزار قتل بوده نه عامل آن». سپیده‌دم یکی از روزهای 1322 پزشک احمدی را با دستهای دستبند شده به میدان توپخانه...
روز 8 تیر 1360 محمد کچویی رئیس زندان اوین توسط یکی از اعضای سازمان مجاهدین خلق ترور شد و به شهادت رسید. شهید محمد کچویی در سال 1329 ش در یک خانواده روستایی دیده به جهان گشود. وی پیش از وقایع 15 خرداد، مبارزات سیاسی ـ مذهبی خود را آغاز کرد. شهید کچویی با عضویت در هیأت‌های مؤتلفه اسلامی به فعالیت‌ها و مبارزات خویش ادامه داد تا این که در سال 50 و 51 تحت تعقیب ساواک قرار گرفت. او پس از بازداشت، محکوم...
روز چهارم بهمن ۱۳۵۴ کمیته مشترک ضد خرابکاری به عنوان ابزاری برای تشدید اختناق سیاسی در کشور توسط رژیم شاه تاسیس شد. بی‌شک یکی از بزرگترین دلائل شکل‌گیری انقلاب اسلامی و سقوط رژیم شاه، اختناق سیاسی و خفقانی بود که حکومت پهلوی با حمایت شبکه‌های اطلاعاتی امریکا و رژیم صهیونیستی در کشور بوجود آورده بود. سازمان اطلاعات و امنیت کشور موسوم به ساواک در ایجاد نارضائی‌های اجتماعی ایران بویژه...
: از اواخـر دهـه 1340 عـملیات براندازی چریکی رو به فزونی نهاد؛ حمله مسلحانه به پاسگاه ها، کلانتری ها، بانکها و...و ایجاد جنگ شهری و تـرور نظامیان و مقامات رژیم پهلوی، ترور مستشاران نظامی امریکایی و به‌طورکل ایجاد جو و فضایی مـلتهب و ناآرام در دستور کار گـروههای مـبارز و مسلح قرار گرفت.تا آن‌زمان هریک از نهادهای امنیتی و اطلاعاتی چون اداره دوم ارتش، ساواک،...
مبانی نظریه امنیت امنیت ملی[1] در فرهنگ علوم سیاسی به مصونیت نسبی یا مطلق یک کشور از حمله مسلحانه یا خرابکارانه سیاسی یا اقتصادی احتمالی همراه با وارد کردن ضربه کاری و مرگبار در صورت مورد حمله قرار گرفتن، تعریف شده است.[2] امنیت مورد نظر در این تعریف، امنیت نظامی ـ دفاعی است، موقعیت و وضعیتی از توانمندی دولت و ملت که می‌تواند در برابر حملات نظامی از خود صلابت به خرج دهد. این تعریف فاقد جامعیت...
عزت شاهی به سال 1325 در خوانسار و در خانواده‌ای مذهبی مـتولد شد.دوران کودکی وی در فقر و تنگدستی گذشت.فقری چنان عمیق که خیلی زود شانه‌های کودکی وی را بـه زیر بار مسئولیت کـشید و او را روانـه کار در کوره‌های آجرپزی و باغ‌ها و مزارع کرد. عزت که آواز دهل تهران را از دور شنیده بود،پس از پایان تحصیلات ابتدایی برای ادامه تحصیل و کار به همراه یک رفیق نیمه‌راه،پای در مسیر...
روز 20 فروردین 1321 «پزشک احمدی» که زندانیان سیاسی مخالف رضاشاه را در زندان با تزریق آمپول هوا می‌کشت، در عراق شناسایی و دستگیر شد. وی که پس از سقوط رضاشاه در شهریور 1320 از ایران فرار کرده بود، به تهران مسترد و محاکمه شد. احمد احمدی فرزند محمدعلی مشهور به پزشک احمدی در سال ۱۲۶۶ در یکی از محلات تبریز به دنیا آمد. در سنین نوجوانی به کار فروش دارو سرگرم شد. حدود سال ۱۳۰۷ در ۴۱ سالگی به تهران آمد و...
ابتدای تیرماه 51 ساواک 8 دانشجو به نامهای سیدخلیل‌الله رفیعی طباطبایی، سعید اعتمادی، احمدرضا گنجی، اشرف ربیعی، احمد بیات، منشور زاهدی، داوود احمدی و علی وشاق را به خاطر ارتباط و همکاری با سازمان مجاهدین خلق بازداشت می‌کند. رفیعی طباطبایی متولد 1329، فرزند سیدمصطفی، دارای شناسنامه صادره از کاشان و دانشجوی رشته مکانیک دانشگاه آریامهر است. او که برادرش رئیس بخش تلگراف مرکز تحقیقات مخابرات...
روز 28 فروردین 1327 سر پاس رکن‌الدین مختاری رئیس شهربانی سفاک دوران رضاخان که در مرداد 1321 به 8 سال زندان محکوم شده بود، به دستور محمدرضا پهلوی آزاد شد. وی پس از آزادی، یک میلیون ریال نیز به عنوان پاداش خدماتش به خاندان پهلوی دریافت کرد! تاسالهای طولانی کسی نمی دانست یکی از موسیقیدانان مشهور کشور که به تمام مایه های شور، ماهور ، سه گاه ، دشتی ، بیات ترک ، و ... تسلطی استادانه دارد همان کسی است که در...
قانون تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در اسفند 1335 به تصویب مجلسین شورای ملی و سنا و سپس به اعضای شاه رسید. بر اساس ماده اول قانون مذکور، هدف از تأسیس ساواک، حفاظت از امنیت کشور و جلوگیری از هر گونه توطئه علیه مصالح عمومی کشور، بود. کودتای 28 مرداد 32 ، تأثیرات زیادی در اوضاع سیاسی و امنیتی ایران بر جای گذاشت که از جمله آنها می توان به ارائه تعریف جدیدی از " امنیت " ، " اطلاعات " و "...
جیمز لایف در کتاب شکنجه در جهان می‌نویسد: «در سمینارهایی که سازمان CIA برای اعضای ساواک ترتیب می‌داد جدیدترین و مؤثرترین شیوه‌های شکنجه را آموزش می‌داد. تعدادی از دستگاههای مورد استفاده برای شکنجه نیز جزء دستگاههای فنی بود که CIA در اختیار ساواک ایران گذاشت. متدهای شکنجه نازی‌ها در اثنای جنگ دوم جهانی، مؤثرترین روشهای شکنجه‌ای بود که در سمینارها تعلیم داده می‌شد». تهرانی...
نمودار تشکیلاتی کمیته مشترک شامل سه واحد اطلاعاتی، اجرائی و پشتیبانی با ۳۷۵ پست سازمانی دائم و ۱۸۸ پست موقت بود. کمیته، محل استقرار مجرب‌ترین و خشن‌ترین شکنجه‌گران رژیم شاه بود. روز چهارم بهمن ۱۳۵۰ به دستور محمدرضا شاه پهلوی، مجموعه‌ای تحت عنوان «کمیته مشترک ضد خرابکاری » در محل زندان موقت اطلاعات شهربانی تشکیل شد. تشکیل این کمیته گامی در جهت هماهنگی میان عملکرد همه ادارات و...
این حکایت همه جبارانی است که حتی در واپسین روزهای حیات خود نه تنها به کشتار متوسل می شوند که به خیانت هم تن می دهند. متنی که در زیر می خوانید نوشته ایست در مورد پرویز ثابتی شکنجه گر ساواک که اخیرا در آمریکا بنابردلایلی فعال شده است. این متن در برخی سایتهای ضدانقلاب منتشر شده است که با اندکی تلخیص در ندای انقلاب منتشر می شود: پرویز ثابتی مرد شماره دو ساواک پس از ۳۳ سال سکونت در آمریکا و در...
مسئله زندانیانِ سیاسی، یکی از مهم‌ترین مشکلاتِ نظامِ سیاسی پهلوی در آخرین سالهای حیاتش به شمار می‌رود. بازتابِ بین‌المللیِ خبر تعدادِ زیادِ زندانیانِ سیاسی، که در وضعیتِ جسمی و روحیِ بسیار بدی قرار داشتند، سبب شد تا کشورهای غربی، نسبت به نقضِ حقوقِ بشر در کشورهای مورد حمایت خود حساسیت بیشتری به خرج دهند. آنها گمان نمی‌کردند توجه ویژه به وضعیت زندانیان که از غلبه رویکردهای...
درباره زمینه‌های تدوین اثر «شکنجه‌گران مـی‌گــوینـد» باید کنم که با مطالعه بخش وسیعی از اعترافات دو تن از شکنجه‌گران معروف ساواک «آرش» و «تهرانی»، به نظرم رسید اگر این اعترافات گردآوری و در قالب کتاب تدوین شود برای جوانان و مورخین بسیار مفید خواهد بود. به دنبال آن به آرشیو روزنامه‌های کیهان و اطلاعات که مشروح این محاکمات را در آن زمان به چاپ رسانده بودند...
