مقالات
در اسفند ۱۲۹۹، کودتایی با حمایت انگلستان در ایران به وقوع پیوست که به دنبال آن سیدضیاءالدین طباطبایی به ریاست دولت رسید. اطلاعیهٔ مشهور سید ضیاء در هشتم اسفند، که در ظاهر پر از شعارهای عدالت‌خواهانه و پوپولیستی بود، از لغو قرارداد ۱۹۱۹ میان ایران و انگلستان خبر می‌داد. اما آنچه پشت پرده می‌گذشت، چیزی کاملاً متفاوت بود. اسناد باقی‌مانده نشان می‌دهد که لغو این قرارداد، بیشتر از اینکه اقدامی...
حسن بهشتی پور - در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۱۰ شمسی (۲۳ ژانویه ۱۹۳۲ میلادی)، با تصمیم نابخردانة رضا شاه به بهانة حل اختلاف‌های موجود بین ایران و ترکیه «پیمان تعیین حدود مرزی» به امضا رسید و در جریان آن منطقه مهم و استراتژیک قره‌سو از خاک ایران به ترکیه واگذار شد. این تبادل مرزی که در ظاهر گامی در جهت تثبیت مرزها و بهبود روابط دو کشور بود، در واقع به نفع ترکیه و به زیان منافع بلندمدت ایران تمام...
هندرسون سفیر آمریکا در ایران به وزارت امور خارجه آن کشور نوشته است: «تردیدهایم دربارۀ تمایل شاه به پشتیبانی از هر شخصیت نیرومندی به عنوان جانشین، مصدق از آن رو افزایش یافته است که به طور موثق اطلاع یافته ام که روز گذشته شاه همچنان با زاهدی مخالفت میکرده و هنوز در پی یافتن راهی برای ارسال پیام به سفیر،[اللهیار] صالح است تا ببیند آیا این شخص نخست وزیری را می پذیرد یا خیر؟»
تهران، در واپسین روزهای سلطنت قاجار، فقط پایتخت یک کشور بحران‌زده نبود. دو امپراتوری بزرگ، بریتانیا و شوروی، در این شهر برای تصاحب آینده ایران صف‌آرایی کرده بودند. سفارت‌هایشان پرجنب‌وجوش بود. هر دیدار دیپلماتیک، معنایی فراتر از ادب معمول داشت و پشت هر لبخند، رقابتی بی‌صدا در جریان بود. دودمان قاجار در حال فروپاشی بود. اما قدرت‌های جهانی، سقوط آن را فقط یک تغییر داخلی نمی‌دانستند. هرکدام...
۱۵ مرداد ماه سال ۱۳۶۶، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از مانور شهادت که در پاسخ به حضور ناوگان دریایی آمریکا در خلیج فارس برگزار شد، بازدید کردند. به همین مناسبت در گزارشی کوتاه به بررسی ابعاد مختلف این مانور و نگاه رهبر انقلاب به خلیج فارس می‌پردازد. مردادماه سال ۱۳۶۶ و همزمان با حضور نظامی و پرهیاهو آمریکا در خلیج‌فارس برای اسکورت نفتکش‌های کویتی، مانور عظیم شهادت با رمز لبیک یا امام در پهنای...
در دهه ۱۳۵۰، پروژه‌ای با عنوان «ماهواره زهره» کلید خورد که هدف آن ایجاد یک ناوگان ماهواره‌ای برای تقویت ارتباطات رادیویی و تلویزیونی کشور بود. این پروژه به‌طور کامل متکی به دانش و فناوری خارجی تعریف شده بود؛ چرا که در آن دوران ایران نه از دانش بومی طراحی ماهواره برخوردار بود و نه از توان ساخت یا پرتاب آن. برای تحقق این پروژه، مذاکرات متعددی با کشورهایی نظیر فرانسه و ایتالیا صورت گرفت تا...
پنجاه سال قبل، آیت الله العظمی سید محمد هادی میلانی ۱۷ مرداد ۱۳۵۴ در مشهد رخت آخرت برتن کرد. شاید کمتر کسی تصویری از حضور ایشان مانند یک مبارز جسور و نترس دارد که پا به پای دیگر مبارزان انقلاب اسلامی در مقابل فرهنگ طاغوت ایستادگی کرد و در این مسیر از سوی بیت خود نیز در امان نبود.
در مارس ۱۹۱۷، وثوق‌الدوله، رییس‌الوزرا، تفنگداران جنوب ایران را یک نیروی نظامی «ملی» خواند و آن را به رسمیت شناخت؛ ولی کابینه‌های بعدی تفنگداران جنوب را به رسمیت نشناختند و آن را یک نیروی خارجی و تهدیدی برای استقلال و تمامیت ایران به حساب آوردند. میروشنیکف درباره نظر مردم ایران می‌نویسد:«نگرش مردم جنوب ایران نسبت به انگلیسی‌ها و تفنگداران جنوب ایران به‌خوبی از اقدامات ضدّ انگلیسی...
سیدمجتبی مومنی- حسن آیت یکی از اعضای موثر حزب جمهوری اسلامی و دبیر سرویس سیاسی روزنامه بود. پیشینه درگیری بنی‌صدر با او به قبل از ایام انتخابات و در هنگام تهیه لیست کاندیداها برای حضور در ائتلاف بزرگ بود. در آن ایام، قرار بود که دفتر هماهنگی با رئیس جمهوری هم در ائتلاف بزرگ حاضر باشند، قرار بود در آن ائتلاف برخی از اعضای تیم بنی‌صدر هم باشند که به علت حضور آیت این ائتلاف صورت نگرفت. ماجرای...
در آغاز قرن بیستم، بریتانیا با وعدة برقراری امنیت در جنوب ایران (فارس و بوشهر)، طرحی گسترده برای استقرار نیروی نظامی تحت فرمان افسران خود را کلید زد؛ طرحی که در ظاهر «پاسخ به ناامنی‌ها» بود، اما در واقع، گامی هدفمند برای گسترش نفوذ استعماری و موازنه با حضور روس‌ها در شمال کشور به شمار می‌رفت. اسناد آرشیوی و مکاتبات رسمی نشان می‌دهد چگونه دولت انگلیس، با استفاده از خلأ امنیتی، گام‌به‌گام...
در سال‌های پایانی حکومت پهلوی، پدیده‌ای پنهان اما پرنفوذ در حال شکل‌گیری بود. بهائیان در لایه‌های مختلف حکومت نفوذ کرده بودند. این نفوذ فقط محدود به مقاماتی مثل امیرعباس هویدا یا پرویز ثابتی نبود و بسیاری از مدیران و مسئولان اجرایی کشور هم عضوی از این این شبکه بودند. این حضور گسترده، برخلاف شعار جدایی دین از سیاست رژیم پهلوی، عملاً سازمانی مذهبی را به یک حلقه قدرت سیاسی تبدیل کرده بود. با آنکه...
رئیس ایستگاه سیا در ایران ضمن ملاقات با منبع ساواک اظهار داشته که تهدید احتمالی و نهائی به ایران از طرف شوروی نخواهد بود بلکه خطر مزبور از طرف صهیونیست‌ها است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، نظام جمهوری اسلامی ایران همچون تمامی نظام‌های تازه تأسیس، نیازمند تدوین یک قانون اساسی جدید بود. در نظام‌های مبتنی‌بر مردم‌سالاری، به‌طورکلی، دو شیوۀ تدوین قانون اساسی وجود دارد: یا تدوین توسط مجلس مؤسسان صورت می‌گیرد (مانند تدوین قانون اساسی ایران پس از انقلاب مشروطه) و یا امر تدوین قانون اساسی با روش همه‌پرسی مؤسس جمع‌بندی می‌‌شود. در شیوهٔ همه‌پرسی...
در سال‌های بحرانی ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۳ که ایران از اشغال نیروهای بیگانه، فروپاشی نظام حمل‌ونقل و کمبود غله رنج می‌برد، دولت قوام در اقدامی بحث‌برانگیز، اختیاراتی کم‌سابقه به آرتور میلسپو، مستشار مالی آمریکایی، اعطا کرد. مأموریتی که قرار بود با هدف نجات اقتصاد بحران‌زده و ساماندهی بازار نان انجام شود، خیلی زود به نماد ناکارآمدی و بی‌اعتنایی به واقعیات اجتماعی بدل شد. در سال آبی 1320 و در شرایطی که...
یکی از نمونه‌های مستند تاریخی برای عریان ساختن ماهیت دموکراسی غربی، مطالعه رفتار دولت‌های غربی از جمله آمریکا و انگلیس با محمد مصدق و دولتش طی تحولات سال‌های ۱۳۲۲ تا ۱۳۳۲ است؛ دهه‌ای که مصدق با آراء مردم وارد مجلس شد، با آراء نمایندگان مردم به نخست‌وزیری رسید، در ملی شدن نفت ایفای نقش کرد، سپس با فشار انگلیس به دربار پهلوی اختیاراتش محدود شد و نهایتا با کودتای مشترک آمریکا و انگلیس، دولتش ساقط...
در 11 مرداد سال 1288ش مصادف با ۱۳رجب ۱۳۲۷ق روز تولد امیرالمؤمنین علی(ع) سالروز اعدام و به شهادت رسیدن شیخ فضل‌الله نوری است. شیخ از شاگردان میرزای‌شیرازی بودند و از امیدهای جانشینی میرزا ولی شیخ به تهران مهاجرت کردند. ایشان احساس خطر می‌کردند و می‌دانستند اگر مشروطه مشروعه نشود به زودی دشمنان، ایران و اسلام را نابود می‌کنند. شیخ به تنهایی تمام تلاشش را انجام داد و برای آگاهی مردم حتی از...
13 سال بعد، سازمان مجاهدین خلق با افشای حضور مسعود رجوی در این مراسم، ناخواسته نشان داد پشت پرده حج خونین پیچیده‌تر از قضاوت‌های موجود تا آن روز بوده است.
در هفتم مرداد ۱۳۰۳، آیت‌الله سیدحسن مدرس، نایب‌رئیس مجلس و چهرهٔ برجستهٔ مخالف دولت، به نمایندگی از گروه اقلیت مجلس، لایحهٔ استیضاح رضاخان را قرائت کرد؛ استیضاحی که بیش از آنکه فرصتی برای پاسخ‌گویی دولت باشد، به صحنهٔ تهدید و سرکوب بدل شد. رضاخان، رئیس دولتی که از پشتوانهٔ نظامی بهره می‌برد و تاب شنیدن پرسش نداشت، از روزهای پیش از استیضاح، با جنجال‌آفرینی و ایجاد رعب و وحشت، زمینهٔ شکست این...
رژیم صهیونیستی می‌کوشید از هر وسیله‌ای برای عرض‌اندام در صحنه‌های بین‌المللی و در عین حال تطمیع مقامات ایران برای توسعه روابط با اسرائیل و نیز دادن پاداش سرسپردگی آنان به جریان عمومی صهیونیسم، استفاده کند؛ از همین مقوله است حمایت اسرائیل از نامزدی نصرالله انتظام برای ریاست مجمع عمومی سازمان ملل:«در تعقیب تلگراف شماره ۳۹ راجع به انتخاب جناب آقای انتظام به ریاست پنجمین دوره اجلاسیه مجمع...
اوایل سال ۱۳۵۵، احمد توکلی، دانشجوی جوان دانشگاه شیراز، به اتهام فعالیت سیاسی توسط ساواک بازداشت شد. او مدتی قبل از این اتفاق و تحت‌تأثیر فضا و شعارهای سازمان مجاهدین خلق، جذب این گروه شده بود؛ سازمانی که در آن روزگار، بسیاری آن را یکی از جدی‌ترین گروه‌های مبارز علیه حکومت پهلوی می‌دانستند. اما حالا، در دل بازجویی‌ها و تنهایی‌های طولانی، نشانه‌هایی از یک انحراف عمیق فکری در عملکرد سازمان...
