رضاخان
مجموعه اسناد وزارت کشور [داخله] و نخست وزیری، موجود در سازمان اسناد ملی ایران، دال بر روند سریع زندان سازی درشهرهای مختلفی چون تهران،سمنان،خوی،ملایر،تبریز،اردبیل، قزوین، خوزستان، کرمان، گروس، کرمانشاه، رشت، شیراز، قم، خراسنا، ساری، دامغان و نهاوند است. به این منظور، "حکومت زمین های خالصه و اماکن مخروبه ی دولتی را در اختیار نظمیه می گذاشت تا در آن زندان بسازند.(۱) برطبق این اسناد زندان...
فروردین 1300 بود و خبرها از برقراری جلسه‌ای میان رضاخان رئیس‌الوزرا و اعضای یک جمعیت به نام «ایران جوان» حکایت می‌کرد. ایران جوان گروهی از روشنفکرانِ تحصیل‌کرده در فرنگ بودند که در برهه‌ای تلاش شد در صحنه سیاسی ایران، نقش حزب «خلق» ترکیه را بازی کنند. انجمن ایران جوان، یکی از گروه‌هایی است که با هدفِ جبرانِ عقب‌ماندگی‌هایِ ایران در سال‌های پایانی دوران قاجار، توسط...
روزهایی که بر ما می‌گذرد، تداعی‌گر سالروز اشغال کشور و سقوط حکومت رضاخانی است. این واپسین فصل از حاکمیت قزاق اما، واجد دقت‌ها و استنتاجات فراوان است. در گفت‌وشنودی که پیش روی دارید،دکتر یعقوب توکلی، پژوهشگر تاریخ معاصر، به پاره‌ای از نکات دراین‌باره کرده است. جماعت موسوم به «سلطنت‌طلب» ادعا می‌کنند: رضاخان چون توان مقابله با متفقین را نداشت، تسلیم شد تا کشور را از...
موقعیت جغرافیایی ایران در طول تاریخ و از جمله در قرن بیستم همواره یکی از انگیزه های پیدایش و گسترش نظام سلطه جهانی و همچنین منبع نگرانی جدی در منطقه بوده است. کشف منابع عظیم نفتی نیز در اوایل قرن بیستم به این موقعیت حساس دامن زد و قدرتهای بزرگ سلطه گر جهانی را بر آن داشت تا با اتخاذ سیاستهای همکاری جویانه یا رقابت جویانه به تاراج سرزمین ایران و داراییهای آن اقدام نمایند. رقابت انگلیس و...
تصاویری از تظاهرات مردم ایران در روزهای محرم سال 1399 ه. قمری مصادف با آذرماه 1357 مراسم عزاداری حضرت سیدالشهداء(ع) در محرم ، با اوج مبارزه علیه رژیم پهلوی همـزمان شده بود. پیش از فرارسیدن ایام محـرم کاملاً مشخص بود که این محرم با محرم هر سال تفاوت دارد. با تورق اسناد ساواک بخوبی میتوان به اهمیت این ماه و حوادثی که در آن به وقوع پیوست، پی برد. مقاومت و ایستادگی مردم طی دهه اول محرم ادامه داشت و در...
طی سال‌های 1921 تا 1941 آمریکایی بدنبال ایفای نقش بیشتر در امور داخلی ایران بودند و به همین منظور، شناخت بیشتر کشور ایران و حکمرانان آن را در دستور کار خود قرار دادند. سفارت آن کشور در ایران نیز با برقراری ملاقات های مختلف و انجام تحقیقات گوناگون سعی نمود بر عمق شناخت خود بیافزاید که گزارش های به جا مانده حاکی از آن است. گزارش‌های گوناگونی از وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و نظامی ایران در این...
درساعت یک بامداد سوم اسفند 1299، دو هزار و پانصد تن قزاق به فرماندهی رضاخان که از قزوین حرکت کرده بودند، از دروازه‌های قزوین و حضرت عبد‌العظیم به تهران وارد شده و بدون هیچ درگیری خاصی شهر تهران را تصرف و دولت سپهدار را سرنگون کردند. قزاق‌ها مراکز مهم و استراتژیک شهر را تصرف کرده کنترل سازمان‌های دولتی را به دست گرفته و با احمد شاه وارد مذاکره شدند. رضاخان که با طراحی و پشتیبانی...
کودتای سوم اسفند 1299 ماحصل آشفتگی‌های سیاسی دوران انقلاب مشروطه بود، این کودتا با حمایت انگلیسی‌ها و عاملان داخلی اش مانند سید ضِیاء طبطبایی و رضاخان شکل گرفت. مواجب بگیران انگلیس در نیروهای قزاق به عنوان عامل اجرایی کودتای سوم اسفند 1299 زمینه را برای حاکم شدن دیکتاتوری 16 ساله رضا خان فراهم کردند. بدین ترتیب ایران وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود شد.
دولت انگلیس مدعی است هیچ دخالتی در کودتای رضاخان در سوم اسفند 1299نداشته است اما برای ارزیابی این ادعا می توان به گزارش منتشرشده در آفیشال ریپورت انگلستان که توسط آقای محمد قلی مجد در کتاب کتاب از قاجار به پهلوی منتشر شده است توجه کنیم در این گزارش می خوانیم : «یگان‌های مختلف قزاق، که تمام نیروهای آن ایرانی هستند تحت فرماندهی افسران ایرانی از قزوین به سمت تهران حرکت کرده و در بیست و یکم...
نهضت مشروطیت ایران با هدف استقرار عدالت در جامعه به وقوع پیوست.در منابع عمومی ایـن دوره به صراحت از رهبری علما در جنبش سخن به میان آمده است؛به گونه‌ای کـه بدون این حمایتها جـنبش بـه نتیجه‌ای دست نمی‌یافت. با این وصف از همان ابتدای وقوع جنبش در کنار حرکت اصیل مردم،جریان دیگری هم دست‌اندرکار بود.این جریان البته به تنها چیزی که نمی‌اندیشید،استقرار...
: گفته می شود رضا خان با هر فعالیت یا فعالی که سعی داشت آموزه های دین مبین اسلام و مذهب جعفری را اشاعه دهد و یا به تبیین آن بپردازد، مخالفت می ورزید اگرچه در ظاهر خود را فردی دین مدار معرفی می کرد. در مراسم تاج‌گذاری و ابلاغیه ای که در روزهای اول سطنتش صادر کرد، ادعا کرد که به دنبال اجرای عملی احکام شرع‌مبین اسلام می باشد و یا در نخستین‌سال‌های رسیدن...
رضا خان در مقاطع مختلف از حمایت های انگلیس بهره گرفت تا سلطنت پهلوی را برای خود فراهم آورد و پایه های حکومت استبدادی خود را برقرار و استوار ساخت. در ادامه به برخی از مستندات حمایت ای انگلیس از رضاخان پرداخته می شود : تلگرام تبریک جورج، پادشاه انگلستان برای رضاخان به شرح منتشر می شود: «لندن، 14 دسامبر. مناسبت میمون جلوس اعلیحضرت به تخت سلطنت را مغتنم شمرده و تبریکات بی‌شائبه خود را تقدیم...
: «از قاجاریه به پهلوی» عنوان یکی دیگر از آثار دکتر محمدقلی مجد، پژوهشگر و محقق ایرانی مقیم آمریکا است که توسط مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی منتشر شده است. در این کتاب که ترجمه متن انگلیسی همین اثر تحت‌عنوان «From Qajar to Pahlavi: Iran 1919_ 1930» می‌باشد، چهار هزار روز از تاریخ ایران از تاریخ 1298 تا 1309 هجری خورشیدی به تصویر کشیده شده است. مجد برای این بررسی روزشمار‌گونه، از 633 سند منتشر...
: ارتش به عنوان یکی از ارکان اصلی دولت مدرن که گویای انحصار قوه قهریه آن می باشد، نقشی کلیدی در ساختار جامعه و حکومت جدید و روابط متقابل آنها دارد. اروپاگرایی پهلویها در ابعاد مختلف حیات فردی و جمعی به قصد کسب هویت و قدرت، موجب گردید که به رغم وجود پتانسیلها و جوشش احیاگریهای بومی، اصلاح ضعف و سستی در کشور نه تنها به استقلال و خویشتن شناسی منجر نگردد، بلکه انفصال و بیگانگی با ریشه های هویت و...
در 21 تیر 1314 و در ساعات شب قزاق‌ها به کمک نیروهای ارتش و شهربانی رضاخان با توپ و مسلسل تجمع مردم در مسجد گوهرشاد را مورد حمله قرار دادند. سپیده‌دم روز بعد مشخص شد که 2 هزار نفر از مردم شهید شده‌اند. همچنین 1500 نفر نیز دستگیر گردیدند. قیام گوهرشاد را میتوان تقابل روحانیت مشهد با مظاهر بی‌دینی و مذهب زدایی رضاخان تفسیر کرد. با تثبیت پایه های سلطنت پهلوی، رضاخان که قدرت مطلقه را در دست داشت...
سمت قاضی عسکر که از دوره صفویه در نیروی نظامی ایران وجود داشت و نشان‌دهنده رابطه دین با نظامی‌گری در دوره صفویه بود، در دوره حضور رضاخان در وزارت جنگ، مجددا در ارتش برقرار شد. به وجود علما و نمادهای اسلامی در ارتش رضا پهلوی امری نامأنوس به نظر می‌رسد. اما این نهادها در ابتدای دوره پهلوی اول وجود داشتند و نشانه بهره‌گیری رضا پهلوی از شعائر اسلامی برای قدرت‌گیری تعبیر...
نامه دکتر ساموئل جردن به رضا خان دراین سند دکتر جردن رئیس مدرسه عـالی آمریکایی در تهران خطاب به نخست‌وزیر وقت رضا خان ازاو می‌خواهد برای گشایش«مجمع جوانان ایران» با وی گفت‌وگو کند. این مرکز یکی از سرپل های ارتباط آمریکایی ها با جوانان ایرانی در آن دوره محسوب می شد. متن کامل نامه به شرح ذیل است : THE AMERICAN HIGH SCHOOL مدرسه عالی آمریکائی در تـهران مـورخه یوم پنجشنبه 25 دلو[بهمن ] 1302 حضور محترم بندگان...
: مقاله‌ای که در پی می‌آید رابطه متقابل بین اندیشه‌ها و تاریخ خاص ایران در مـقطع برآمدن رضاخان را به قدرت به نمایش می‌گذارد.این مقاله به اندیشه‌های دو تن از روشـنفکران حاشیه‌ای ایران می‌پردازد و نـقش آرای آنـان را در تکوین تحولات دوران‌ساز آن مقطع ارزیابی می‌کند.این مختصر بخشی از طرحی است که به اندیشه‌های روشنفکری ایران معاصر می‌پردازد و...
چراغ سبز کاخ سبز به ارتش با شکل‌گیری و بسط ارتش نوین در ایران در دوره پهلوی اول این انتظار وجود داشت که نظامیان همچون بسیاری دیگر از کشورهای جهان به وظیفه اصلی خود، که حراست از مرزهای کشور در برابر تهدیدات خارجی است، بپردازند و از دخالت در امور سیاسی و اقتصادی پرهیز کنند، اما در این دوره رویه‌ای دیگر در پیش گرفته شد و نهاد ارتش همچون بسیاری دیگر از نهادهای عصر پهلوی اول از کارویژه اصلی خود...
