رضاخان
روزهایی که بر ما می‌گذرد، تداعی‌گر سالروز اشغال کشور و سقوط حکومت رضاخانی است. این واپسین فصل از حاکمیت قزاق اما، واجد دقت‌ها و استنتاجات فراوان است. در گفت‌وشنودی که پیش روی دارید،دکتر یعقوب توکلی، پژوهشگر تاریخ معاصر، به پاره‌ای از نکات دراین‌باره کرده است. جماعت موسوم به «سلطنت‌طلب» ادعا می‌کنند: رضاخان چون توان مقابله با متفقین را نداشت، تسلیم شد تا کشور را از...
موقعیت جغرافیایی ایران در طول تاریخ و از جمله در قرن بیستم همواره یکی از انگیزه های پیدایش و گسترش نظام سلطه جهانی و همچنین منبع نگرانی جدی در منطقه بوده است. کشف منابع عظیم نفتی نیز در اوایل قرن بیستم به این موقعیت حساس دامن زد و قدرتهای بزرگ سلطه گر جهانی را بر آن داشت تا با اتخاذ سیاستهای همکاری جویانه یا رقابت جویانه به تاراج سرزمین ایران و داراییهای آن اقدام نمایند. رقابت انگلیس و...
تصاویری از تظاهرات مردم ایران در روزهای محرم سال 1399 ه. قمری مصادف با آذرماه 1357 مراسم عزاداری حضرت سیدالشهداء(ع) در محرم ، با اوج مبارزه علیه رژیم پهلوی همـزمان شده بود. پیش از فرارسیدن ایام محـرم کاملاً مشخص بود که این محرم با محرم هر سال تفاوت دارد. با تورق اسناد ساواک بخوبی میتوان به اهمیت این ماه و حوادثی که در آن به وقوع پیوست، پی برد. مقاومت و ایستادگی مردم طی دهه اول محرم ادامه داشت و در...
در روز ۱۳ آذر ۱۳۱۴ هجری شمسی، مجلس شورای ملی به کابینۀ پیشنهادی محمود جم، رییس‌الوزرای تازه رای اعتماد داد. محمود جم در سال ۱۲۶۴ شمسی در تبریز به دنیا آمد. پدرش محمدصادق خواجگان جم (کرمانی) از جمله کارمندان دولت بود که از کرمان به تبریز مهاجرت کرد. محمدصادق به پیشرفت و ترقی فرزندانش اهمیت بسیاری می‌داد، اینچنین بود که محمود جم زیر نظر پدر، تحصیلات متداول و صرف و نحو و ادبیات فارسی را در مدارس...
: گفته می شود رضا خان با هر فعالیت یا فعالی که سعی داشت آموزه های دین مبین اسلام و مذهب جعفری را اشاعه دهد و یا به تبیین آن بپردازد، مخالفت می ورزید اگرچه در ظاهر خود را فردی دین مدار معرفی می کرد. در مراسم تاج‌گذاری و ابلاغیه ای که در روزهای اول سطنتش صادر کرد، ادعا کرد که به دنبال اجرای عملی احکام شرع‌مبین اسلام می باشد و یا در نخستین‌سال‌های رسیدن...
رضا خان در مقاطع مختلف از حمایت های انگلیس بهره گرفت تا سلطنت پهلوی را برای خود فراهم آورد و پایه های حکومت استبدادی خود را برقرار و استوار ساخت. در ادامه به برخی از مستندات حمایت ای انگلیس از رضاخان پرداخته می شود : تلگرام تبریک جورج، پادشاه انگلستان برای رضاخان به شرح منتشر می شود: «لندن، 14 دسامبر. مناسبت میمون جلوس اعلیحضرت به تخت سلطنت را مغتنم شمرده و تبریکات بی‌شائبه خود را تقدیم...
: ارتش به عنوان یکی از ارکان اصلی دولت مدرن که گویای انحصار قوه قهریه آن می باشد، نقشی کلیدی در ساختار جامعه و حکومت جدید و روابط متقابل آنها دارد. اروپاگرایی پهلویها در ابعاد مختلف حیات فردی و جمعی به قصد کسب هویت و قدرت، موجب گردید که به رغم وجود پتانسیلها و جوشش احیاگریهای بومی، اصلاح ضعف و سستی در کشور نه تنها به استقلال و خویشتن شناسی منجر نگردد، بلکه انفصال و بیگانگی با ریشه های هویت و...
در 21 تیر 1314 و در ساعات شب قزاق‌ها به کمک نیروهای ارتش و شهربانی رضاخان با توپ و مسلسل تجمع مردم در مسجد گوهرشاد را مورد حمله قرار دادند. سپیده‌دم روز بعد مشخص شد که 2 هزار نفر از مردم شهید شده‌اند. همچنین 1500 نفر نیز دستگیر گردیدند. قیام گوهرشاد را میتوان تقابل روحانیت مشهد با مظاهر بی‌دینی و مذهب زدایی رضاخان تفسیر کرد. با تثبیت پایه های سلطنت پهلوی، رضاخان که قدرت مطلقه را در دست...
فروردین 1300 بود و خبرها از برقراری جلسه‌ای میان رضاخان رئیس‌الوزرا و اعضای یک جمعیت به نام «ایران جوان» حکایت می‌کرد. ایران جوان گروهی از روشنفکرانِ تحصیل‌کرده در فرنگ بودند که در برهه‌ای تلاش شد در صحنه سیاسی ایران، نقش حزب «خلق» ترکیه را بازی کنند. انجمن ایران جوان، یکی از گروه‌هایی است که با هدفِ جبرانِ عقب‌ماندگی‌هایِ ایران در سالهای پایانی دوران قاجار، توسط...
سمت قاضی عسکر که از دوره صفویه در نیروی نظامی ایران وجود داشت و نشان‌دهنده رابطه دین با نظامی‌گری در دوره صفویه بود، در دوره حضور رضاخان در وزارت جنگ، مجددا در ارتش برقرار شد. به وجود علما و نمادهای اسلامی در ارتش رضا پهلوی امری نامأنوس به نظر می‌رسد. اما این نهادها در ابتدای دوره پهلوی اول وجود داشتند و نشانه بهره‌گیری رضا پهلوی از شعائر اسلامی برای قدرت‌گیری تعبیر...
نامه دکتر ساموئل جردن به رضا خان دراین سند دکتر جردن رئیس مدرسه عـالی آمریکایی در تهران خطاب به نخست‌وزیر وقت رضا خان ازاو می‌خواهد برای گشایش«مجمع جوانان ایران» با وی گفت‌وگو کند. این مرکز یکی از سرپل های ارتباط آمریکایی ها با جوانان ایرانی در آن دوره محسوب می شد. متن کامل نامه به شرح ذیل است : THE AMERICAN HIGH SCHOOL مدرسه عالی آمریکائی در تـهران مـورخه یوم پنجشنبه 25 دلو[بهمن ] 1302 حضور محترم بندگان...
چراغ سبز کاخ سبز به ارتش با شکل‌گیری و بسط ارتش نوین در ایران در دوره پهلوی اول این انتظار وجود داشت که نظامیان همچون بسیاری دیگر از کشورهای جهان به وظیفه اصلی خود، که حراست از مرزهای کشور در برابر تهدیدات خارجی است، بپردازند و از دخالت در امور سیاسی و اقتصادی پرهیز کنند، اما در این دوره رویه‌ای دیگر در پیش گرفته شد و نهاد ارتش همچون بسیاری دیگر از نهادهای عصر پهلوی اول از کارویژه اصلی خود...
بوریس زاخاروویچ شومیاتسکی( متولد 16 نوامبر 1886 - 29 ژوئیه 1938) در سالهای 1302 تا 1304 ه.ش نماینده تام الاختیار شوروی در ایران بود .او در این عکس در کنار رضاخان سردار سپه نشسته است. همزمان با فعل و انفعالات قدرت یافتن سردار سپه و تضعیف جایگاه احمدشاه،در سالهای 1300 ، لنین با اعزام شومیاتسکی به تهران سعی داشت مانع از چرخش قدرت به نفع انگلستان در ایران شود. شومیاتسکی در جریان تصفیه استالینی در 8 ژانویه سال 1938...
رضاخان ( سردار سپه ) به اتفاق جمعی از امرای ارتش در مراسم سان و رژه در میدان مشق مقابل عمارت ژاندارمی (قزاقخانه) اشخاصی که علاوه بر رضاخان در تصویر حضور دارند : شیبانی ، حبیب الله/کوپال ، محمدصادق
برنارد گوتلیب، کنسول آمریکا، در سال 1923 در گزارشی محرمانه شواهدی از وحشیگری‌های رضاخان به دست می‌دهد: «رئیس‌الوزرای فعلی، یک دهاتی بی‌سواد با خوی ددمنشانه است که با هوشمندی، قاطعیت و استحکام شخصیت ذاتی خاصش که ندرتاً در ایرانی‌ها یافت می شود، به مقام کنونی دست یافته است. مردی است با خشمی مهارنشدنی؛ او شخصاً رییس‌الوزرای سابق، قوام السلطنه، را مضروب ساخت (آن هم طبق گزارش ها در...
پیشینه جـمهوری‌خواهی در ایران شکستهای تاریخی حکومت قاجار از دولتهای اروپایی(روسیه و انگلستان)در نیمه اول سده نوزدهم مـیلادی،ضعف و ناتوانی مدنیت کـهن ایـرانی،بویژه فرسودگی نظام سیاسی و اجتماعی آن را بر اقلیتی از ایرانیان آگاه و هوشمند آشکار ساخت.این گروه که برتری قدرت سیاسی،اقتصادی،نظامی و فرهنگی غرب،آنان را مبهوت خود کرده بود،در پی درک راز و رمز این برتری و اسـباب و...
انقلاب اکتبر 1917 روسیه و شکست قوای عثمانی در بین‌النهرین و فتح سرزمین‌های عثمانی به دست نیروهای انگلیس در سال 1918 عملاً ایران را (که در آن زمان غربی‌ها پرشیا می‌نامیدند) از شرق و جنوب و غرب در محاصره انگلیس انداخت. قوای انگلیس با استفاده از تفوق خود در منطقه، از شرق و غرب به ایران تاختند. حمله اصلی در آوریل 1918 رخ داد، که طی آن کل ایران، به استثنای استان آذربایجان، به اشغال نیروهای انگلیس...
پیامدهای خارجی کودتای رضاخان سحرگاه 3 اسفند 1299 مثلِ همیشه نبود و تهران در مهار کودتاگران قرار گرفته بود. رهبران کودتا با شعار از بین بردن هرج‌ومرج در جامعه ایرانی به تهران وارد شده بودند تا طرحی نو دراندازند. بی‌شک چنین تحرکی نه‌تنها سیاستِ داخلی بلکه سیاستِ خارجی را نیز دچار تغییر می‌کرد در سالهای منتهی به کودتای 3 اسفند 1299 بی‌ثباتی، ناامنی و هرج‌ومرج حاکم بر جامعه...
رضاخان سردار سپه در حال سخنرانی در مراسم افتتاحیه مجلس مؤسسان در 1304 با حضور مقامات کشوری و لشکری واقشار مختلف مردم
: آن‌چه می‌خوانید،قطعه‌ای از خاطرات خالصی‌زاده است کـه متن کامل آن توسط بنیاد آیت اللّه خالصی‌زاده در اختیار فصل‌نامه مطالعات تاریخی قرار گرفته اسـت.متن به زبان عـربی و بـرگردان فارسی آن در ایران تحت عنوان کتاب« آه از راه» توسط موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی منتشر شده است. از مجموعه این خاطرات در این شماره از فصل‌نامه موضوع جمهوری‌خواهی ...
