تغییر سیاست عشایری انگلیس در ایران
رضاخان: بختیاری‌ها دشمن این آب و خاک هستند!
اشاره: تمرکزگریزی در دوره‌های قبل از به قدرت رسیدن رضاخان، باعث فروپاشی سیاسی و اجتماعی جامعه ایران شده بود و بستر مناسبی برای رسوخ ایدئولوژی کمونیسم فراهم گردیده بود. بنابراین، برای انگلیسی‌ها ضرورت تاریخی پیش آمده بود تا اگر می‌خواهند منافع خود را در ایران هم‌چنان حفظ کنند، از سیاست حمایت از قدرت‌های محلی دست برداشته و از تشکیل دولت قوی مرکزی در ایران پشتیبانی کنند. از طرف دیگر، آنها در طول جنگ جهانی اول، به ویژه دو سال اول آن، لطمات و صدمات سنگینی از رویه تمرکزگریزی ایلات و عشایر متحمل شده و تجارت خود در منطقه نفوذ جنوب را همواره با مخاطرات ناشی از ناامنی مشاهده کرده بودند. روی‌آوردن به تمرکزگرایی به تأمین امنیت و توسعه تجارت آن کشور نیز کمک می‌کرد. در عین حال نظم و امنیت، مورد استقبال و مطلوب مردم نیز بود. مردم دنبال حاکمی می‌گشتند که بتواند نظم و امنیت را برقرار کند. نظم جدید در ایران با ایدئولوژی نیز آمیخته و همراه بود که از طرف اردشیر جی (ریپورتر) در فرصتی که داشته به رضاخان آموخته شده بود. اردشیر ریپورتر در بخشی از وصیت‌نامه‌اش می‌نویسد:«یازده سال تمام در میان عشایر و قبایل مختلفی که در محدوده جغرافیایی ایران سکونت دارند به سر برده بودم. آنچه را که درباره آنها از زبان و نژاد و مشتقات عشیره‌ای و سلسله مراتب و طبقه‌بندی ایلخانی و خانی و مناسبات خوب و بد آنها با یکدیگر و روابط‌شان با دول بیگانه می‌دانستم با ذکر جزئیات و مو به مو برای رضاشاه گفته‌ام... در رژیم [جدید] جایی برای حکومت‌های غیررسمی و خودمختار وجود ندارد. نظر قاطع من این است که در ادامه قدرت خوانین به هر فرم و صورتی که باشد با قدرت حکومت مرکزی و استقلال ایران مباینت دارد. این قدرت‌های محلی باید به کلی برچیده و در صورت لزوم قلع و قمع شوند.»
امام خمینی(ره) در بخشی از بیانات خود در دیدار با جمعی از عشایر بختیاری در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ دراین‌باره فرمودند:«...یکی از بزرگترین خیانت‌هایی که سلسله پهلوی بر ایران کردند این بود که عشایر و ایلات ما را از بین بردند اینها، به واسطه این‌که مأمور بودند آن کسانی که پشتوانه این مملکتند سرکوب کنند. پشتوانه مملکت ما ایلات و عشایر بودند که از آن جمله «ایل بختیاری» که من سوابق با آنها دارم. از مأموریت‌هایی که رضاشاه داشت این بود که تمام ایلات را در اطراف ایران از بین ببرد و آنها را به اسم این‌که می‌خواهیم شهری کنیم سرکوب کنند. می‌خواستند که ایران پشتوانه نداشته باشد تا بتوانند هر چه خیانت است بکنند. این پشتوانه‌های ما را از بین بردند و سرکوب کردند و به آمال خودشان رسیدند...».
در اینجا دو سند مربوط به مردادماه ۱۳۰۱ که به روشنی نمایانگر اجرای سیاست سرکوب عشایر در ایران -خصوصاً عشایر بختیاری- توسط رضاخان می‌باشد، ارائه شده است.
سند شماره ۱:
وزارت جنگ
به تاریخ: ۱۸ برج اسد ۱۳۰۱
سرهنگ ساعدالدوله تلگراف رمز نمره ۱۰ شما را ملاحظه کردم. اقدامات بختیاری‌ها کاملاً بر ضد دولت [است] و عداوت آنها را به خوبی ثابت می‌نماید. [ناخوانا] بایستی آنها را دشمن این آب و خاک دانسته و به اقوال و اعمال آنها اعتماد نکنید.
وزیر جنگ و فرمانده کل قشون؛ رضا
****
سند شماره ۲:
وزارت جنگ
به تاریخ: ۲۳ برج اسد ۱۳۰۱
رئیس ارکان حرب لشگر جنوب تلگراف اظهار تنفر حزب سوسیال دموکرات را از بختیاری‌ها دیدم. به شما امر می‌دهم تمام افکار عامّه را در اصفهان بر ضد بختیاری‌ها تهییج نمایید.
وزیر جنگ و فرمانده کل قشون؛ رضا
نظرات