رضاشاه
شهریورماه 1320 رضاشاه بدون کوچکترین مقاومتی در برابر اشغال ایران، کشور را ترک کرد. با توجه به مذاکرات چند روز قبل او با برخی شخصیت‌های انگلیسی، تصورش این بود که مانند یک پادشاهِ محترمِ کناره گرفته از قدرت، ساکن یک کشور بی‌طرف_مثلا آرژانتین_خواهد شد. اما کشتی حامل رضاشاه و چندتن از اعضای خانواده‌اش اجازه‌ی کناره گرفتن در بندر بمبئی هند را نیافت و انگلیسی‌ها او را به یکی از جزایر...
شهریور سال ۱۳۲۰، انگلیس از جنوب و شوروی از سمت شمال، به ایران حمله کرده و ظرف چند ساعت حکومت رضاشاه سقوط کرده و کشور توسط متفقین اشغال شد. شوروی و انگلیس که تا چند سال پس از حمله، ایران را تحت اشغال خود داشتند، علیرغم توافق قبلی‌شان مبنی بر عدم استفاده از ذخایر غله مردم ایران، دائماً درحال بهره برداری از ذخیره غذایی ایران بودند. در مواقعی هم که با مخالفت روبرو می‌شدند، سعی می‌کردند با ارعاب و...
در پی هجوم متفقین به ایران، حکومت خودکامه رضاشاه فرو پاشید و چون می‌دانست در بین ملت ایران هم جایگاهی ندارد و ادامه حکومت برایش غیرممکن به‌نظر می‌رسید، به توصیه محمدعلی فروغی در 25 شهریور 1320 به‌نفع ولیعهد از سلطنت استعفاداد و ظهر همان روز به طرف اصفهان و بندرعباس حرکت کرد و در حقیقت به یک مسافرت یا بهتر بگوییم تبعید ناخواسته رفت. انگلیسی‌ها در مهرماه با یک کشتی کوچک او را به بمبئی و...
شب سه نفر زندانی سیاسی، که روزها در فلکه بودند و شبها در حیاط مریضخانه می خوابیدند، با تختخواب خود وارد حیاط مریضخانه شدند. من با این سه نفر در کریدور دو آشنا شده بودم. اتهام این سه نفر این بود که مقالاتی که در روزنامه های فرانسه به زیان حکومت رضاشاه راجع به جنایات عمال دوره سیاه منتشر می شد، به قلم آنها نوشته شده است. با یکی از آنها ابونصر عضد بیشتر آشنا و دوست شده بودم. برای آنکه چون آنها مانند ما...
: احمد احمدی متولد ۱۲۶۶ در مشهد اعدام شده در اسفند ۱۳۲۳ تهران. او به پزشک احمدی معروف بود. اما درواقع شغل اصلی او پرستاری بود و در حدود سال ۱۳۰۷ در بیمارستان احمدی تهران، که بعدها بیمارستان سپه نامیده شد، از بیماران پرستاری می‌کرد. او با مشاهدهٔ اعمال پزشکان تلاش کرد به‌طور تجربی امور پزشکی را فراگیرد. پس از فراگیری تجربی، در بسیاری از سخت‌ترین عمل‌ها حاضر شد. احمدی...
: بعد از سرنگونی رضاشاه و تبعید او از ایران در 25 شهریور 1320، مطبوعات بار دیگر توانستند به دور از سایه سنگین خفقان و سانسور، آزادانه به نشر افکار و عقاید خود بپردازند و حتی‌المقدور گوشه‌هائی از حکومت وحشتِ رضاخانی را بیان کنند. *** روزنامه اطلاعات؛ 12 آبان 1320: «مردم هر کشوری نخستین چیزی که از حکومت خود می‌خواهند امنیت و آزادی است. امنیت را می‌خواهند برای اینکه جان و مال و شرف و حقوق...
روزنامه اطلاعات؛ ۲۵ شهریور ۱۳۲۰: «الخیر فی‌ما وقع؛ یک پیش‌آمدى[=برکناری رضاشاه از سلطنت] واقع شده است که ان‌شاء‌الله رحمان امیدواریم این پیش‌آمد برای ملت ایران پیش‌آمد نیکى باشد و خیر و سعادت ملت ایران در این پیش‌آمد باشد که از تحت یک فشار خیلى ممتدى نجات پیدا کردند و من یک خوش‌وقتى دارم، که الآن دارم در یک مجلسى صحبت می‌کنم که عموم نمایندگان مجلس مثل مجالس سابق یک روح...
روزنامه اطلاعات؛ ۱۳ اسفند ۱۳۴۳: «...در گذشته هرگاه ما شاهان لایق داشتیم واقعاً بزرگترین و وسیع‌ترین امپراتوری‌های جهان را به وجود آورده‌ایم و هر زمان پادشاهان لایقی نداشتیم دوران انحطاط آغاز می‌شد؛ خارجیان کشور ما را اشغال می‌کردند و استقلال ما را در هم می‌کوبیدند...».(بخشی از مصاحبه شاه با شبکه تلویزیونی غیردولتی انگلستان) با توجه به حمله نیروهای متفقین به ایران و اشغال...
ترجمه روزنامه فرانسوی «لاپروونس»؛ 20 ژوئیه 1935(28 تیر 1314) «دولتی که فاقد معرفت الروح است از قرار معلوم در ایران بار دیگر انقلابی برپا شده است. ملت شورش نموده و حتی اسلحه برداشته تا از حقوق خود دفاع نماید. نظامی‌ها شلیک کرده و اشخاصی [در مسجد گوهرشاد] به قتل رسیده‌اند. علت این شورش خونین چیست. دولت می‌خواسته پوشیدن لباس اروپائی را اجباری سازد. در این ضمن باید اعتراف کرد که این فکر...
نظام اطلاعاتی ـ امنیتی، که پیش از آن فقط بخش کم‌اهمیتی از تشکیلات و حیطه فعالیت نظمیه و شهربانی بود، در دورة رضاشاه گسترش یافت و فعالیت و حیطه عمل آن فعالیتهای شهربانی را تحت‌الشعاع قرار داد و آن را تابعی از سیاستهای کلی عملیاتی ـ اجرایی خود ساخت. رضاشاه تصمیم گرفته بود با نظمی قبرستانی و رعب‌‌انگیز که دستگاه شهربانی و نظام اطلاعاتی ـ امنیتی آن ایجاد می‌کند و تمایلات مستبدانه او را...
: با کناره‌گیری اجباری رضاشاه از سلطنت و تبعید او از ایران در 25 شهریور 1320، سایه سنگین بیست سال حکومت وحشتِ رضاخانی که از کودتای سوم اسفند 1299 آغاز شده بود، از سر مردم ایران برداشته شد و فصل نوینی در حیات سیاسی و اجتماعی ایران آغاز گردید و متعاقب آن مطبوعات نیز پس از سالها خفقان و سانسور زائدالوصف و فقدان آزادی بیان و قلم، توانستند بار دیگر عقاید و افکار خود را آزادانه نشر دهند و حتی‌ا...
پس از اداره تأمینات (پلیس سیاسی و آگاهی) مهم ترین ادارات شهربانی ادارات شهربانی، و در عین حال فعال ترین آنها ، «اداره زندان» بود؛ و در این میان ، قصر بزرگترین، مهیب ترین و پراهمیت ترین زندانهای تحت کنترل شهربانی محسوب می شد و نام آن لرزه بر اندام مخالفان حکومت می انداخت.کسانی که وارد این زندان می شدند سخت ترین مجازاتها در انتظارشان بود و شکنجه های روحی و جسمی سهمگینی درباره آنان اعمال می...
در رژیم پهلوی، ایجاد مؤسسه‌های خیریه یکی از راه‌های درآمدزایی درباریان بود. بنابر خاطرات مینو صمیمی، «سازمان ملی حمایت از کودکان» به سرپرستی فرح پهلوی، چنان دچار فساد شده بود که قادر به تأمین حداقل‌های خواسته‌های والدین کودکان معلول نبود. به گفته وی در این سازمان به ظاهر خیریه، مسئولان و مدیران عالی‌رتبه از امکانات مالی فراوانی برخوردار بودند. علاوه براین، اسناد و گزارشات...
دکتر آرتور میلسپو در تاریخ معاصر ایران به عنوان خزانه دار آمریکایی ایران مشهور است . او یک بار در فاصله سالهای 1301 تا 1306 در زمان رضاخان و یک بار در دی ماه 1321 در بحبوحه جنگ جهانی دوم و اشغال ایران به عنوان رئیس کل دارائی ایران استخدام شد و به ایران آمد و تا بهمن ماه 1323 همراه با 60 کارشناس آمریکایی به اداره امور مالیه ایران پرداخت . کتاب « آمریکایی‌ها در ایران » خاطرات ماموریت دکتر آرتور میلسپو...
فاصلة زمانی سالهای 1921 تا 1941 در تاریخ ایران بیشتر به یک خلأ می‌ماند. برغم کتاب‌های تاریخی متعددی که نوشته شده است، اطلاعات بسیار ناچیزی از این دوره در دست است. قحطی اسناد و مدارک تاریخی را می‌توان از انتشار فقط یک جلد مدارک مربوط به رضا شاه در این دوره، که در سال 1999 در تهران انتشار یافت، کاملاً دریافت. به چندین دلیل روشن، مدارک مستندِ بسیار اندکی در ارتباط با این دوره وجود دارد. نخست اینکه...
: «از قاجاریه به پهلوی» عنوان یکی دیگر از آثار دکتر محمدقلی مجد، پژوهشگر و محقق ایرانی مقیم آمریکا است که توسط مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی منتشر شده است. در این کتاب که ترجمه متن انگلیسی همین اثر تحت‌عنوان «From Qajar to Pahlavi: Iran 1919_ 1930» می‌باشد، چهار هزار روز از تاریخ ایران از تاریخ 1298 تا 1309 هجری خورشیدی به تصویر کشیده شده است. مجد برای این بررسی روزشمار‌گونه، از 633 سند منتشر...
برخی از مورخان که در کشور زندگی می‌‌کنند به صورت تدریجی و ملایم، شروع به تطهیر رضاخان کرده‌اند و این تطهیر با قدرت هرچه بیشتر در خارج از کشور توسط شبکه‌‌های ماهواره‌ای ادامه یافته است. در برنامه‌های گوناگون این شبکه‌ها رضاخان را در حد قهرمان ملی که امنیت و مدرنیته را برای ایران به ارمغان آورده است بالابرده‌اند. برای بررسی تاریخی اینکه هدف از تطهیر رضاخان...
پرداختن به حوادث تاریخی ضمن عبرت آموزی، موجب پندآموزی مخاطب از تجربه های مثبت و منفی برای ممانعت از وقوع حوادث تلخ و تکرار موفقیت ها می شود. ازجمله این حوادث مهم غائله ی پیشه وری در تبریز است که در نیمه قرن بیستم شاهد حوادث و منازعات گوناگونی جهت جدایی طلبی درایران بودیم. در واقع غائله جدایی طلبی فرقه آذربایجان به رهبری پیشه وری در تبریز، یکی از نمونه های شکست توطئه های برنامه ریزی شده...
طی سالهای 1921 تا 1941 آمریکایی بدنبال ایفای نقش بیشتر در امور داخلی ایران بودند و به همین منظور، شناخت بیشتر کشور ایران و حکمرانان آن را در دستور کار خود قرار دادند. سفارت آن کشور در ایران نیز با برقراری ملاقات های مختلف و انجام تحقیقات گوناگون سعی نمود بر عمق شناخت خود بیافزاید که گزارش های به جا مانده حاکی از آن است. گزارش‌های گوناگونی از وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و نظامی ایران در این...
سرکوب عشایر در ایران، از سرفصل‌های شاخص دوران حاکمیت رضاخان به شمار می‌رود که آثار و پیامد‌هایی فراوان بر جای گذاشت. در تحلیل این رویداد تاریخی، با علی‌اکبر رنجبر کرمانی تاریخ‌پژوه معاصر گفت‌وشنودی انجام داده‌ایم که نتیجه آن پیش روی شماست. پیش از آغاز بحث بفرمایید اساساً ایلات و عشایر در طول تاریخ برای ایران تهدید بوده‌اند یا فرصت؟ برای پاسخ به این پرسش کافی است به تاریخ...
