موسسه وعظ و خطابه؛ مرکز پرورش آخوند رضاخانی

مؤسسه وعظ و خطابه نام طرحی بود که در دوره حکومت رضاشاه برای ضربه زدن به نهاد روحانیت به اجرا درآمد. هدف موسسه وعظ و خطابه، جمع‌آوری وعاظ و سخنرانان مذهبی در این سازمان و وابسته نمودن آنها به دولت بود تا با این سیاست مخالفت خطبا و وعاظ با حکومت رضاشاه از بین برود. به عبارت دیگر، موسسه وعظ و خطابه طرحی برای دولتی کردن روحانیت بود، به همین خاطر در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۱۵، وزارت معارف دستوری به ادارات معارف و اوقاف ابلاغ کرد. متن کامل این دستور بدین شرح است:

برای طرز اجرای ماده هفتم تصویب‌نامه اول بهمن ۱۳۱۳ و به جای دستورهای سابق راجع به تشخیص صلاحیت محدثین، اکنون که «موسسه وعظ و خطابه» تشکیل شده است، دستور ذیل ابلاغ می‌شود که به موقع اجرا گذارید.

۱- داوطلبان موسسه وعظ و خطابه که بیش از ۲۵ و کمتر از ۴۵ سال دارند و تا این تاریخ اسم خود را در آن اداره به ثبت رسانیده و آن اداره هم صورت اسامی آنان را به مرکز ارسال داشته است، در صورتی که سابقه منبری داشته باشند، محدث شناخته شده و از پوشیدن لباس متحدالشکل معاف می‌باشند. این قبیل محدثین تعرفه تحصیلی خاصی که به منزله جواز لباس است خواهند داشت.

۲- محدثین و وعاظی که بیش از ۴۵ سال دارند، در صورتی که بر طبق اجازه دو نفر از مراجع تقلید، قوه تشخیص اخبار صحیح از غیر آن را داشته باشند، با داشتن سابقه منبری و عدم سوءسابقه با تصدیق شهربانی ممکن است محدث شناخته شده، از پوشیدن لباس متحدالشکل معاف باشند.

۳- کسانی که سنشان از ۲۵ سال کمتر و فعلاً بخواهند محدث شناخته شوند، در صورتی که سواد فارسی و عربی را کاملا مطابق دوره دوم متوسطه ادبی امتحان دهند و تعرفه تحصیلی مدرسه وعظ و خطابه را دریافت دارند، محدث شناخته شده از پوشیدن لباس متحدالشکل معاف خواهند بود.

تصویر: جمعی از اساتید و دانشجویان موسسه وعظ و خطابه- اساتید نشسته از راست: میرزایداله کجوری، احمد بهمنیار، غلامرضا رشید یاسمی، سیدمحمدکاظم عصار، بدیع‌الزمان فروزانفر، سیدمحمد فرزان، محمود شهابی خراسانی