از سفر به شانگهای تا پیونگ‌یانگ

به بهانه سالروز سفر حضرت آیت‌الله‌خامنه‌ای به کره شمالی و چین

در اردیبهشت 1368، آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور وقت، سفری به چین و سپس به کرۀ شمالی داشت. سفر رئیس‌جمهور ایران به کرۀ شمالی، عالی‌رتبه‌ترین سفری است که تاکنون یک مقام ایرانی به این کشور داشته و تنها سفر یک رئیس‌جمهور ایرانی به پیونگ یانگ است.

هم‌افزایی منطقه‌ای

جواد منصوری، معاون اسبق آسیا و اقیانوسیه، دربارۀ علت این سفر چنین می‌گوید: «بعد از اینکه جنگ تمام شد، طبیعتاً ما برقراری روابط با تعدادی از کشورهایی که می‌توانستیم را شروع کردیم. از جمله چین و کرۀ شمالی هم ظرفیت‌های زیادی داشتند. ما فکر کردیم رفتن یک وزیر با توجه به اهمیت و وسعت کار، کفایت نمی‌کند؛ لذا خود ایشان موافقت کرد ایشان بیایند، چون در این سفر تصمیمات خوبی گرفته شد و کارهای خوبی پایه‌گذاری شد که بعداً کار ادامه یافت.»[1]

این سفر از چین شروع شد و بعدش به کره شمالی ختم می‌شود: « از چین به کره شمالی رفتیم در کره استقبال بسیار خوبی از ما شد. مردم تا چند کیلومتر در دو طرف خیابانها ایستاده بودند و ابراز احساسات میکردند زمانی که مقامی خارجی به کره شمالی سفر میکند، به مردم اعلام میکنند و تمام شهروندان باید به خیابان بیایند و دسته گل کاغذی را که از قبل به آنها داده شده است همراه خود بیاورند. این یک مأموریت اجباری برای آن‌هاست و باید حتماً آن را انجام دهند. این جمعیت بسیار هماهنگ هم عمل میکنند و همه چیز برنامه‌ریزی شده است. یکی از ویژگی‌های خاص کره شمالی تشکیلاتی کار کردن است.»[2]

علی‌اکبر ناطق نوری، نمایندۀ وقت مجلس و یکی از همراهان آیت‌الله خامنه‌ای در این سفر دربارۀ سفر کره چنین می‌گوید: «در ادامۀ سفر چین، به کرۀ شمالی رفتیم... در کرۀ شمالی، رسم این بود که در فرودگاه به استقبال نیایند، باتوجه به تجربه‌ای که در ذهن آقا (مقام معظم رهبری) بود، این سؤال پیش آمد که چرا کیم ایل سونگ به استقبال نیامد؛ همۀ هیأت با ماشین‌های بنز 190 آلبالویی رنگ به محل اقامتگاه خود رفتند و آقا (مقام معظم رهبری) را هم برای استقبال کیم ایل سونگ به کاخ بردند.»[3]

یک سوال غیرمنتظره

البته، نیامدن کیم ایل سونگ به استقبال رئیس‌جمهور ایران، برای او بی‌هزینه هم نماند؛ آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با کیم ایل سونگ بدون رودربایستی از او پرسید: «شما چرا در فرودگاه به استقبال نیامدی؟» کیم ایل سونگ که همه به او رهبر بزرگ می‌گویند، جا خورد و باتعجب گفت: «بله؟!» آقا هم فرمودند: «بله، چرا نیامدی؟!»مترجم مانده بود که این را چحوری ترجمه کند. بعد کیم ایل سونگ توضیح داد که «من عذر می‌خواهم، پروتکل ما این است که در کاخ استقبال می‌کنیم.» همین سؤال سبب شد که وقتی هیأت خواست برگردد رهبر کره به فرودگاه و تا پای پلکان هم آمد و آن‌قدر ایستاد تا هواپیما پرواز کرد.[4]

به‌علاوه، کره‌ای‌ها بسیار استقبال گرمی از مسافران این هیأت داشتند؛ ناطق‌نوری می‌گوید: «کره‌ای‌ها جلسه‌ای در یک سالن نمایشی برگزار کردند و در آن تاریخ انقلاب خود را به نمایش گذاشتند، پنج هزار نفر به زبان فارسی، سرود ای شهید را هماهنگ با دستگاه کُر و یک رهبر خواندند! معلوم نیست کره‌ای‌ها چقدر تمرین کرده بودند، چند ماه و چند سال برای یک چنین روزی که سرود ای شهید را پنج هزار نفر فارسی بخوانند، برای ما خیلی عجیب بود.»[5]

آیت‌الله خامنه‌ای در مجمع عالی خلق کرۀ شمالی (پارلمان کره) سخنرانی تاریخی ایراد می‌کند. ایشان در بخشی از این سخنرانی که مورد استقبال حاضرین قرار می‌گیرد، چنین بیان می‌کنند: «قیام و فداکاری برای رهایی از سلطۀ همه‌جانبۀ بیگانگان، نکتۀ آغاز تاریخ معاصر دو کشور ایران و کره است...انقلاب اسلامی ایران، یک پدیدۀ عظیم با ابعاد بسیار مختلف است. از یک جهت ملت ایران علیه یکی از مقتدرترین حکومت‌های دست‌نشاندۀ امپریالیسم آمریکا در منطقه، قیام کرد و با دست خالی در مقابل توپ‌ها و تانک‌ها ایستاد.» بعد از پایان این جمله، حاضران بار دیگر رئیس‌جمهور ایران را تشویق می‌کنند.[6]

آبروی نظام

سفر رهبر انقلاب به کرۀ شمالی و بیانات رهبر انقلاب، در داخل مورد استقبال امام خمینی (ره) قرار می‌گیرد. در جلسۀ 14 خرداد 1368، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، به درخواست آیت‌الله مجتهد شبستری، خاطراتی از امام خمینی (ره) دربارۀ صلاحیت آیت‌الله خامنه‌ای برای رهبری انقلاب را بیان می‌کند. یکی از این خاطرات، به نقل از احمد خمینی است: «وقتی که آیت الله خامنه ای در سفر کره شمالی بودند، امام گزارشهای آن سفر را از تلویزیون میدیدند از آن منظره دیدار از کره استقبال مردم و یا سخنرانیها و مذاکرات خود در آن سفر خیلی جالب بود و امام گفته بودند الحق ایشان شایستگی رهبری را دارند.»[7]