مشروطیت و روشنفکران
اشاره
دو دسته از افراد از ابتدای شکل‌گیری جنبش مشروطه در ایران با آن مخالفت می‌کردند. یکی افراد مرفهی که با نهضت مشروطه، منافع خود را از دست می‌دادند، و دیگری آنهایی که زندگی در مغرب زمین را با فرهنگ آن تجربه کرده یا به فرهنگ غربی آشنا بودند و امنیت، آسایش، حیثیت بین‌المللی، ثبات و ترقی ایران را تنها در حکومتی با مدل غربی جست‌وجو می‌کردند. این هر دو، دشمن مشروطه بودند و از هر راهی برای نابودی و یا به انحراف کشاندن آن استفاده می‌جستند.
«گذرستان» حاضر با عنوان «مشروطیت و روشنفکران» به بررسی نقش تخریبی مخالفان مختلف مشروطه در روند این نهضت پرداخته است.
روز 8 آذر 1290 دولت روسیه با تعیین یک ضرب‌الاجل 48 ساعته خواستار اخراج مورگان شوستر آمریکایی از ایران شد. این درخواست در همین روز متعاقب موضع قاطع مرحوم سیدحسن مدرس، از سوی نمایندگان مجلس شورای ملی رد شد. بدون تردید مورگان شوستر- که برای اصلاح مالیه آمده بود اما عملاً خود را درگیر مسائل داخلی ایران کرد- نقش بسیار مهمی در بحرانهای مشروطه دوم داشت. چند روز پس از ورود شوستر به ایران، وی با...
هنوز چیزی از سقوط مشروطه دوم و هرج و هرج مضاعف برخاسته از آن نگذشته بود که ناصرالملک نایب‌السلطنه عزم سفر کرد تا از زیر بار مسئولیت بگریزد و بار دیگر به بهانه معالجه در اروپا سیاحت نماید. نیمه دوم جمادی‌الثانی سال 1330 در حالی‌که هنوز حتی شش ماه هم از به اصطلاح دیکتاتوری ناصرالملک نمیگذشت، «ضرورت معالجه مزاجی» را بهانه نمود و به «مسافرت موقتی» رفت که یک سال و نیم طول...
در نهضت مشروطیت، روزنامه صوراسرافیل و مقالات علی‌اکبر دهخدا از جایگاهی بلند برخوردارند و ما در اینجا نگاهی به زندگانی او و آثارش می‌افکنیم: علی‌اکبر دهخدا در سال 1257 شمسی (1297 هـ.ق/ 1879 میلادی) در تهران به دنیا آمد پدر دهخدا مرحوم باباخان از مردم قزوین بود که پیش از تولد او به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید. دهخدا زبان عربی و معارف اسلامی را در محضر دو تن از استادان وقت شیخ غلامحسین...
ناکامی جنبش اصلاحات در ایران عصر قاجار تا مشروطه را باید به ضعف مبانی نظری و ناهمسازی آن با ساختارهای اجتماعی ـ اقتصادی جامعه ایران و نیز عدم ظرفیت نظام استبدادی قاجار در پذیرش برنامه‌های اصلاحات درون‌ساختاری نسبت داد که سرانجام در جامعه نخبگان ایرانی بویژه آنهایی که زندگی در مغرب زمین را با فرهنگ آن تجربه کرده یا به فرهنگ تازه غربی آشنا بودند، این اندیشه را تقویت کرد که ایران...
ستارخان و باقرخان دو چهره مردمی و آزادخواه در تبریز بودند، اینان با ایستادگی و مقاومت در برابر نیروهای دولتی و ایجاد ارتباط با آزادیخواهان در شهرهای دیگر ایران و سرانجام با حمله به تهران و سقوط محمدعلی شاه، نهضت مشروطیت را احیاء کردند. به قول مرحوم علامه قزوینی «اگر روز 17 جمادی الاخری ستارخان بیرقهای سفید را پایین نمی‌آورد مشروطه تا مدت نامعلوم رخت از ایران بیرون می‌برد زیرا آن روز در...
احمد کسروی از مورخینی است که هر چند در مورد مشروطیت اصفهان صمیمیتی نداشته، ولی در فحوای حملات قلمی وی بخوبی می‌توان تفاوت دو برداشت از مشروطیت را دریافت یکی برداشت سکولاریستی و دیگری برداشت دینی: چنانکه گفته ایم جنبش مشروطه خواهی در شهرهای ایران به یک گونه نمی‌بود و در هر شهری از روی کمی و بیش آگاهیها و سستی یا استواری خویها و بودن و نبودن...
دوره احمدشاه قاجار را می‌توان سرآغاز شکل‌گیری بحرانهای سیاسی و به تبع آن برخی از تشکیلات سیاسی دانست که در واکنش به فضای سیاسی آن دوره شکل گرفتند. در این بین، کمیته مجازات از جمله انجمن‌هایی بود که با شکلی افراطی و ماهیتی مسلحانه پدید آمد. در رابطه با علت و عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری کمیته دلایل زیادی مطرح شده است. برخی آن را واکنشی به قرارداد 1919 وثوق‌الدوله می‌دانند، برخی...
احمد قوام، معروف به «قوام السلطنه» در 1252 ش. در تهران متولد شد. پدرش میرزا ابراهیم معتمد السلطنه از رجال دورۀ ناصری و جدش قوام الدوله وزیر دفتر استیفا بود. مادرش طاووس خانم، دختر میرزا محمدخان مجدالملک سینکی، صاحب رسالۀ مجدیه و پدر میرزا علی خان امین الدوله است. قوام تحصیلات مقدماتی را به اتفاق برادرش حسن وثوق نزد آموزگاران خصوصی سپری کرد، سپس در زمینه ادبیات فارسی و صرف و نحو عربی، عروض...
ملکه جهان خانم فرزند کامران میرزا نایب‌السلطنه و سرورالدوله در سال 1292ق/ 1875م متولد شد.از تحصیل و نوع زندگی ملکه جهان در دوره‌ای که در منزل پدر خود بود اطلاعی در دست نیست. او در 2 شعبان 1310 2 به عقد محمدعلی میرزا اعتضادالسلطنه، فرزند مظفرالدین میرزای ولیعهد درآمد. همسر محمد علی شاه یکی از شرایط این ازدواج که از سوی ملکه جهان و پدرش کامران میرزا تعیین شد طلاق همسر صیغه‌ای...
یکی از دهشتناک‌ترین تراژدی‌های تاریخ ایران بعد از مشروطه جنگ و جدال‌های بی‌پایان سالارالدوله با دولت مرکزی در غرب کشور بود که به فجایع فراوانی منتهی شد. ابتدا ببینیم سالارالدوله کیست؟ ابوالفتح‌میرزا سالارالدوله (1338-1260ق) به طور قطع یکی از متحدین سیاست خارجی بریتانیا و یکی از کسانی بود که مورد حمایت شرکت نفت انگلیس و ایران واقع می‌شد، تا در موارد ضرور از او به نفع...
روز ۲۵ آبان ۱۲۹۳ ستارخان قهرمان ملی عصر مشروطه پس از 4 سال بیماری و مبارزه با مرگ، سرانجام در 48 سالگی چشم از جهان فروبست. مطالعه زندگی پرنشیب و فراز ستارخان می‌تواند محققان و پژوهشگران را با علل دشمنی بعضی سیاسیون با مشروعیت مشروطه آشنا سازد. در صدر نهضت مشروطه، کم نبودند کسانی که به دلیل تلاش برای اسلامی نگاه داشتن یا اسلامی کردن فضای نهضت، با ترور از میدان به‌در شدند. ستارخان را می‌توان یکی...
: مسعود مـیرزا مـلقب بـه ظل السطان،چهارمین فرزند ناصر الدین شاه،به سال 1266 ق زاده شد.به سبب مرگ بـرادران بزرگ‌تر،فرزند ارشد شاه به شمار می‌رفت.مادر ظل السلطان، عفت السلطنه از طـایفه قاجار نبود،از این رو نـاصرالدیـن شاه فرزند دیگرش مظفرالدین میرزا را به ولیعهدی برگزید. او سه سال از ظل السطان کوچک‌تر بود. مسعود میرزا با لقب یمن السلطنه در یازده سالگی به حکومت...
در تاریخ نگارى رسمى مشروطه که هنوز هم روایت هاى یکسو گرایانه و تنگ نظرانه ى آن نوشته هاى تاریخى این دوره را تحت سیطره خود دارد بطور کلى با یک معادله ى دو طرفه سرو کار داریم که یک طرف آن آزادیخواهان، مشروطه طلبان، اصلاح گران، سینه چاکان ترقى و تجدد، قانونگرایی، روشنفکرى و فرنگ رفته ها قرار دارند و طرف دیگر آن مشروطیت على الخصوص در سلطه ى هفتاد ساله ى خود بر تاروپود فرهنگ، ادبیات و پژوهشهاى علمى و...
کمپانی مسعودیه همچنان که از نامش پیداست به نام شاهزاده مسعود میرزا ظل‌السلطان، پسر ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان، نام‌گذاری شده بود. این کمپانی که در گنج شایگان تاسیس آن را سال 1316ق ذکر کرده‌اند،1 سابقه‌ای بیشتر داشت و در آغاز به‌منظور تجارت تنباکو و فروش کالاهای خارجی تاسیس شد. نخستین خبر درباره تاسیس این کمپانی در ماه شعبان 1311ق و در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه در روزنامه ایران...
انقلاب مشروطیت برای هر یک از شهرهای ایران یک معنای جداگانه داشت اگر چه اشتراکاتی نیز در میان بود. بالاترین نقطه اشتراک آن بود که بعد از این شاه همه کاره نیست. مجلس شورایی تشکیل می شد که در تصمیمات خرد و کلان کشوری صاحب رای بود. خصوصاً آن که وزرای شاه را مورد سوال قرار می داد. از آن مهم تر راجع به حکام شهرها از وزارت داخله پرسش می کرد. این که چرا فلان حاکم مورد رضایت مردم نیست. از نخستین دستاوردهای...
بسیاری از مورخان و پژوهشگران ناکامی‌های مشروطه را در ساختارهای استبدادی می‌جویند، اما در کنار چنین رویکردی، کارگزاران و رهبران مشروطیت مانند یپرم‌خان ارمنی چه سهمی در این ماجرا داشتند؟ انقلاب مشروطیت و تلاش ایرانیان برای قراردادن واحد سیاسی مشروطه به جای سلطنت مطلقه از جمله بزنگاه‌های مهم تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌آید. بسیاری از مورخان و پژوهشگران ناکامی‌های مشروطه را در...
....نمایندگان مجلس دوم با اولتیماتوم روسیه مخالفت کردند، ناصر الملکِ نایب السلطنه، اما در برابر زیاده خواهی روس‌ها جا زد و همین سبب شد نماینده‌ها در مجلس جمع شوند و اعتراض کنند... نتیجه این شد که روز ۳ دی ماه سال ۱۲۹۰ « یپرم خان ارمنی» که رئیس نظمیه شده بود، به دستور نایب‌السلطنه، به مجلس حمله کند، نمایندگان معترض را بیرون بریزد، درِ مجلس را قفل کند و لابد کلیدش را ببرد بدهد به...
«وقتی ارشدالدوله آماده حمله به تهران شد، یپرم را که در دوران صدارت عظمی عین‌الدوله مستبد، مستعفی شده بود، خواستم و به او گفتم یکی دو روز دیگر قوای استبداد وارد تهران خواهد شد. انتظار دارم همانطوری که قول داده بودید، رفتار خواهید کرد. گفت: برای خدمت حاضرم... نقشه او را پرسیدم. گفت: صبح می‌روم و پس فردا به کار ارشدالدوله خاتمه می‌دهم و روز بعد شرفیاب می‌شوم. این حرف او مرا به یاد جمله سه...
بررسى مناسبات شیخ و اتابک (از دوران ناصرالدین شاه تا بحبوحة مشروطیت) به وضوح نشان مى‌دهد که آن دو همواره با یکدیگر مخالف و درگیر بوده‌اند، و این امر، ناقض شایعات مبنى بر «کمک مالى اتابک به شیخ» در دوران تحصن حضرت عبدالعظیم (ع) است. در آنجا وعده دادیم که در پایان کتاب حاضر، ضمن بحثى گسترده پیرامون روابط و مناسبات شیخ و امین السلطان، مخالفت و درگیرى دیرین میان ایشان را در وجوه مختلف سیاسى...
قوم بختیاری یکی از اقوام سرافراز و غیور کشورمان است و در طول تاریخ دلیری و شایستگی زنان و مردان آن همواره نمایان بوده است، بختیاری ریشه در تار و پود تاریخ این سرزمین دارد و شایسته است تا با مروری بر تاریخ و منابع موجود در این حوزه به جایگاه و شأن این قوم بیش از پیش واقف شد، چرا که بی‌اطلاعی از تاریخ سراسر درخشان و پرحماسه این قوم باعث می‌شود آگاهانه یا ناآگاهانه غفلتی در این رابطه شکل بگیرد و...
حیدر عمواوغلی از چهره های سرشناس چپ در قیام مشروطیت است که در سال ۱۲۵۹ ه.ش در ارومیه یا به قولی در سلماس زاده شد، اما دوران کودکی و نوجوانی و دوره تحصیلات خود را به دلیل مهاجرت خانواده در قفقاز به سر برد و پدرش علی اکبر افشار طبیب بود و درمیان مردم نفوذ داشت و مردم او را عمو خطاب می کردند، از همین رو حیدرخان به عمواوغلی پسرعمو شهرت یافت. در قفقاز آنها نام خانوادگی تاری وردیوف ترکی و روسی خدادادزاده...
اولین ردّ پایی که از «سید ضیاءالدین» در عرصه سیاست مشاهده می‌شود، در آخرین روزهای نهضت مشروطیت است. او همه‌روزه در مسجد جامع تهران، با حضور طبقات مختلف اجتماعی جلسات باشکوهی تشکیل می‌شد، شرکت میکرد. و سپس در گیرودار پیروزی انقلاب مشروطیت رهسپار شیراز گردید. در شیراز بود که مشروطیت به پیروزی رسید و حکومت مشروطه اعلام شد. با پیروزی مشروطه از فضای باز سیاسی استفاده کرد و در هفده...
سیدضیاء از دوران بلوغ به دلیل تضاد و تعارضی که باافکار پدرش داشت، از وی دوری میکرد به همین خاطر بعد از فوت مادرش به شیراز عزیمت کرد و در خانه جده مادری خود اقامت گزید. در این هنگام پانزده سال داشت.او در شیراز به کارهای مختلفی اشتغال داشت. او وسیله ای مانند شهر فرنگ ساخته و اختراعی شبیه سینمای صامت ایجاد کرده بود که تصاویر بزرگ را در آن به حرکت در می آورد. همچنین در شیراز مانند تهران انجمن های...
سید ضیاء الدین طباطبایی از نخستین کسانی بوده که به خانه‌ی مرتجعین و مخالفان مشروطه بمب می انداخته است. او در دوران مشروطیت با انتشار مقاله‌های پر سرو صدا علیه شاه، مورد حمایت مشروطه‌خواهان قرار گرفت. زمانی که مشروطه‌خواهان دست به اسلحه بردند تا محمدعلی شاه را وادار به پذیرش خواسته‌های خود نمایند، سید ضیاء 20 ساله، در نبرد پنج روزه‌ی تهران شرکت نمود و فرماندهی بخشی از مجاهدین مسلح...
حیدرخان عمو اوغلی از چهره‌های مشهور جنبش مشروطه در ایران است که در جریان اختلافات در نهضت جنگل، توسط میرزا کوچک خان جنگلی به قتل رسید. حیدرخان از موسسان حزب اجتماعیون عامیون ایران بود که از اوتیس سلطانزاده، دبیر کل حزب سوسیال دموکرات ایران شد. گزارش رویداد۲۴ درباره زندگی پرماجرای حیدرخان عمو اوغلی را بخوانید. «انقلاب یک شام اجتماعی، رویدادی ادبی، طراحی یا گلدوزی زیبا نیست. نمی‌توان...
محمدولی خلعتبری معروف به محمدولی خان تنکابنی از جمله سیاستمداران ایرانی است که قضاوت در باره اش سیاه و سفید است ؛ موافقین او را مشروطه خواه می دانند و مخالفین فرصت طلب . محمدولی‌خان تنکابنی در سال 1264 هـجری قمری در روستای ' اشتاج ' از توابع تنکابن (شهسوار) به دنیا آمد . وی پس از دوران کودکی به تهران رفت و در سن 12 سالگی با درجه سرهنگی وارد خدمت نظام شد. او به دلیل خدماتش به دربار قاجار ، لقب...
ستارخان معروف به سردار ملی در حدود سال 1245ش در قره باغ آذربایجان به دنیا آمد. ستارخان در ابتدا به صورت جوانی عیارمنش زندگی میکرد اما پس از آغاز نهضت مشروطه، در صف مجاهدان قرار گرفت و رشادت‌های فراوانی از خود نشان داد. قتل برادر و ظلم و ستم ماموران حکومتی به او و خانواده‌اش از یک سو و بستر اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تبریزِ آن دوران از سوی دیگر سبب شد تا با آشکار شدن فعالیت‌های مشروطه...
تنها مرگ پایان شاهزاده ظالم قجری به نام سلطان مسعود میرزا معروف به «ظلُّ السلطان» حاکم ظالم اصفهان است که به دشمنی با مشروطه و بیداد معروف بود. بزرگترین فرزند ناصرالدین شاه از مادری غیر قجری متولد شد به همین دلیل نتوانست شاه شود. سلطان مسعود میرزا (15 دی 1228 ه.ش - 10 تیر 1297 ه.ش) ملقب به ظل‌السلطان شاهزادهٔ قاجار و بزرگترین پسر به سن بلوغ رسیدهٔ ناصرالدین شاه بود. ظل‌السلطان مدت زیادی...
پرم داویدیان گانتاکتسی مشهور به یپرم‌خان ارمنی از انقلابیون و رهبران نظامی دوران مشروطه که در دوران استبداد صغیر و بعد از آن در نبردهای متعددی علیه نیروهای مخالف مشروطه شرکت کرده بود در سال ۱۲۴۴ خورشیدی در یکی از توابع گنجه به دنیا آمد. او از جوانی وارد عرصه مبارزه و فعالیت علیه سیاست‌های ضد ارمنی امپراتوری عثمانی شد. وی در فاصله سال‌های ۱۲۶۶ تا ۱۲۶۸ شمسی عضو گروه فدائیان ارمنستان جوان...
سیداشرف‌الدین حسینی گیلانی معروف به نسیم شمال از مشهورترین شاعران طنزپرداز دوره مشروطه است. دوران زندگی او مملو از حوادث مهمی است که جامعه ایرانی درگیر آن بوده است. این شاعر پرمایه سال 1287 قمری در قزوین به دنیا آمد و از کودکی طعم تلخ بی‌پدری را چشید. وی دروس ابتدایی را در قزوین گذراند. در حین تحصیل روزگار با او روی موافق نشان نداد، اما از تحصیل باز نماند و برای ادامه فراگیری دروس حوزه راهی...
از آنجا که کودتای اسفند 1299 با محوریت شخص سیدضیاء شکل گرفت، ابتدا به زندگی او کوتاهی می‌نمائیم. نامبرده فرزند آقا سیدعلی یزدی، از روحانیون دربار مظفرالدین شاه، می‌باشد. در ایام نوجوانی انقلاب مشروطه را درک نمود و در مهاجرت کبری همچون دیگر طلاب به قم مهاجرت کرد. ورودش به شیراز با پیروزی انقلاب مشروطه همزمان شد. سید در شیراز روزنامۀ اسلام و با توقیف آن روزنامۀ ندای اسلام را منتشر ساخت....
ستارخان و باقرخان دو چهره مردمی و آزادخواه در تبریز بودند، اینان با ایستادگی و مقاومت در برابر نیروهای دولتی و ایجاد ارتباط با آزادیخواهان در شهرهای دیگر ایران و سرانجام با حمله به تهران و سقوط محمدعلی شاه، نهضت مشروطیت را احیاء کردند. به قول مرحوم علامه قزوینی «اگر روز 17 جمادی الاخری ستارخان بیرقهای سفید را پایین نمی‌آورد مشروطه تا مدت نامعلوم رخت از ایران بیرون می‌برد زیرا آن روز در...
عوامل گوناگونی دست به هم دادند تا کودتای سوم اسفند 1299 آفریده شد. آنارشیسم، واگرایی، خود محوری های شخصی و خانوادگی، گروه گرایی و حزب بازی، ترجیح منافع خصوصی بر منافع عمومی، بخشی از عواملی هستند که به نابسامانی اوضاع انجامیده و بستر ذهنی و عینی را برای احساس نیاز به یک دیکتاتور فراهم ساختند. ملک الشعرای بهار که خود از مشروطه خواهان به نام بوده و شاهد سر برآوردن دیکتاتوری رضا خان از دل نا...
نیمه دوم قرن نوزدهم و دهه های پایانی قرن سیزدهم هجری قمری دوران شکل گیری نخستین هسته های جنبش روشنفکری در ایران بود، پیشگامان این جنبش که به لحاظ مبانی نظری تحت تاثیر آرا وعقاید اندیشه ورزان قرن هیجدهم و نوزدهم اروپا قرار داشتند با نقد افکار، شیوه ها و نهادهای سنتی در صدد تبلیغ تجدد خواهی و مدرنیسم در ایران بودند. آنان بر اثر آشنایی با اندیشه های نوین و شناخت مستقیم یا با واسطه نسبت به پیشرفت...
«زندگینامه، آرا، نظرات و خاطرات میرزا حسن رشدیه» با تدوین، توضیح و بازنویسی محمد بقایی به‌زودی منتشر می‌شود. این کتاب دربردارنده خاطرات و دست‌نوشته‌هایی از میرزا حسن رشدیه، بنیانگذار نخستین مدرسه در ایران است که به نقش وی در انقلاب مشروطه می‌پردازد._ محمد بقایی به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره کتاب جدیدش با عنوان «زندگینامه، آرا، نظرات و خاطرات میرزا حسن رشدیه» گفت:...
منشی‌زاده کیست؟ میرزاابراهیم‌خان منشی‌زاده، فرزند کریم بیک یا کریم‌خان منشی‌اوف ایروانی، از افسران سابق قزاق‌خانه بود. در سال 1307 قمری که ناصرالدین شاه از سفر سوم خود از اروپا بازمی‌گشت کریم بیک منشی‌اوف پدر منشی‌زاده درخواست تابعیت و مهاجرت به ایران را کرد و شاه هم با درخواست وی موافقت نمود. چون جد منشی‌زاده، میرزامحمد منشی بوده از این جهت خانواده‌اش در ایروان معروف به...
کمیته مجازات در سال 1335 قمری بدوا به وسیله سه نفر بنامهای ابوالفتح زاده- منشی زاده- مشکوه الممالک تشکیل و بعدا میرزاعلی اکبر ارداقی و عماد الکتاب به سه نفر مذکور پیوستند و با کمک کریم دواتگر که با مشروطه خواهان همکاری داشت توانستند آن عده از کسانی را که در اجرای اصلاحات سد راه وطن خواهان بودند از میان بردارند. میرزا اسمعیل خان رئیس انبار غله، متین السلطنه ثقفی مدیر روزنامه عصر جدید، آقا سید محسن...
مظفرالدین شاه، چهارمین ولیعهد ناصرالدین شاه، پنجمین فرزند ذکور او و پنجمین پادشاه سلسله‌قاجار محسوب می‌شود.1 او در 1231 ش. در اوایل سلطنت پدرش ناصرالدین شاه به دنیا آمد و مانند سه فرزند ذکور دیگر او که بلافاصله پس از تولد، به عنوان ولیعهد شاه معرفی شدند و در طفولیت در گذشتند، در 5 سالگی به ولایت عهدی برگزیده شد. 2 مظفرالدین میرزا پس از انتخاب شدن به ولیعهدی طبق رسوم قاجار که از زمان فتحعلی شاه...
دکتر مهدی صلاح صاحب دکترای تاریخ ایران ـ عضو هیأت علمی دانشگاه‌های سیستان و بلوچستان‌ـ ارومیه ـ لرستان است. مقالات متعددی از ایشان مانند: نقش دولت صفویه در تجدید دولت ملی ـ نقش صفاریان در بازسازی موقعیت ملی ایران ـ شکنندگی آزادی در ایران و کودتای 3 اسفند به چاپ رسیده و آخرین کتاب ایشان کشف حجاب نام دارد. متن زیر سخنرانی ایشان است: بسم‌الله الرحمن الرحیم ناکامی جنبش اصلاحات در ایران عصر...
یپرم‌خان، مشروطهخواهی بود که حتی به روحانیت مسیح اهانت میکرد، چنانچه پس از مرگش اسقف همدان او را ارمنی ندانست و از مراسم مذهبی خودداری کرد، ولی دوستان ارمنی او اسقف را به تیر بستند و کشتند. روز ۲۹ اردیبهشت ۱۲۹۱ یپرم داویدیان گانتاکتسی مشهور به یپرم‌خان ارمنی از انقلابیون و رهبران نظامی دوران مشروطه که در دوران استبداد صغیر و بعد از آن در نبردهای متعددی علیه نیروهای مخالف مشروطه...
روز نهم مرداد 1288 آیت‌الله شیخ‌فضل‌الله نوری پرچمدار مشروطه مشروعه و اعلم مجتهدان زمان خود به حکم دادگاه بر بالای دار رفت. غالب تاریخ‌نویسان مشروطه، شیخ‌فضل‌الله نوری را با عنوان طرفدار استبداد معرفی کرده‌اند و در محکومیتش قلم زده‌اند اما محاکمه و اعدام این فقیه بزرگ، چهره دیگری از او در تاریخ باقی گذاشته و جوّی را که در اجتماع اواخر عمر او پیدا شد تا این اقدام را در حضور...
پس از شکست انقلاب ۱۹۰۵ روسیه حیدرعمواغلی مسافرتی به کشورهای اروپائی نمود. وی در این مسافرت‌ها به تکمیل معلومات فنی و دانش سیاسی خود پرداخت. حیدرخان طبق توصیه انجمن مجاهدین فنون ساختن بمب و سایر اسلحه و ادواتی که به کار مبارزه انقلابی می‌خورد آموخت. در سال1286 شمسی ( ۱۹۰۷ میلادی) یعنی یکسال پس از پیروزی انقلاب مشروطه او مجدداً به ایران بازمی‌گردد و فعالیت انقلابی خود را در راس مجاهدین و...
