مقالات
یکی از دهشتناک‌ترین تراژدی‌های تاریخ ایران بعد از مشروطه جنگ و جدال‌های بی‌پایان سالارالدوله با دولت مرکزی در غرب کشور بود که به فجایع فراوانی منتهی شد. ابتدا ببینیم سالارالدوله کیست؟ ابوالفتح‌میرزا سالارالدوله (1338-1260ق) به طور قطع یکی از متحدین سیاست خارجی بریتانیا و یکی از کسانی بود که مورد حمایت شرکت نفت انگلیس و ایران واقع می‌شد، تا در موارد ضرور از او به نفع...
نشریه ایران نو، به دنبال یک توقیف کوتاه مدت بار دیگر در شوال 1328 منتشر شد. این روزنامه در دوره جدید انتشار، یکسر سخنگوی حزب دمکرات شد. مدیرمسئول آن هم به جای سید‌ابوالضیاء شبستری، سید‌مهدی افجه‌ای تعیین شد. شبستری صاحب امتیاز بود و رسول‌زاده سردبیر؛ به واقع رسول‌زاده نظریه‌پرداز روزنامه و حزب دمکرات به شمار می‌آمد. به همین علت در سومین شماره سال جدید «تاکتیک و طرز...
در سال 1902 لرد لنسدوان[1] پیمان اتحادی با ژاپن بست که هدفش تقویت مواضع ژاپنی‌ها در خاور دور علیه روسیه بود. ژاپنی‌ها در این ایام با ر‌خنه روزافزون روسیه در منچوری مواجه بودند. نفوذ روسیه در اعماق آسیا منحصر به خاور دور نبود. سه سرزمین مهم دیگر که در آنها منافع حیاتی انگلیسی‌ها نهفته بود در معرض تهدید قرار داشت، این سرزمین‌ها عبارت بودند از ایران، افغانستان و تبت. در ایران...
تحرکات در مناطق شمالی ایران از دوره وزیرمختاری هاردینگ و جریان اخذ وام برای مسافرت سال 1903 مظفرالدین شاه شدت یافت. در آن زمان برای نخستین بار هاردینگ پیشنهاد کرد شیلات خزر وثیقه وام مورد نیاز شاه باشد. شمال ایران به طور سنتی حوزه نفوذ روسیه محسوب می‌شد و اگر پیشنهاد هاردینگ تحقق پیدا می‌کرد، انگلیس جاپایی در منطقه نفوذ روسیه به دست می‌آورد. در این زمان...
این مقاله به بررسی نامه‌های کنسولگری انگلستان در سال‌های حکومت شوکت‌الملک علم در قاینات و سیستان می‌پردازد و براساس اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی صورت خواهد گرفت. هدف از بررسی این نامه‌ها نگاه به نقش کنسولگری انگلستان در منطقه مذکور و مناسبات بین شوکت‌الملک با کنسولگری انگلستان است. منطقه سیستان و قاینات از جمله سرزمین‌های خاوری ایران است که به دلیل...
حدود یکسال پس از فتح تهران، اوضاع کشور روز به روز بحرانی‌تر می‌شد، آن چیزی که به بحران‌ها دامن می‌زد اختلاف‌های شخصی بود. به همین دلیل احزاب در مقام سخن از اتحاد و اتفاق بحث می‌کردند. اعتدالی‌ها از قول «علماء فن اجتماع» بالاخص «عالم مشهور آفاق ژان ژاک روسو» حریت تام و استقلال مطلق و آزادی کامل را مربوط به دوره ابتدایی حیات بشر می‌دانستند. در آن دوره بشر «مقید به...
کشور وسیع هندوستان به واسطه سلسله جبال هیمالیا از شمال و شمال شرق کاملاً امن است، از ناحیه شمال غرب به افغانستان و کشمیر و نیز بلوچستان متصل است که از این نواحی چندین بار به اعماق هند لشکرکشی شده است. همچنین دشتهای وسیع مکران راه مناسبی برای ورود به هند مهیا می‌کرد. اسکندر مقدونی، سلطان محمود غزنوی، تیمور لنگ و نادرشاه در زمره افرادی بودند که از این معبر به...
مقارن فتح تهران، تعارضات و رقابت‌های احزاب لیبرال و محافظه‌کار انگلیس شدت پیدا کرد. برخی از ایرانیان مقیم هندوستان پیش‌بینی می‌کردند حزب حاکم لیبرال دیر یا زود سرنگون خواهد شد. در آن زمان دولت قدرتمند آلمان، حریف انگلیسی را وادار کرده بود بر هزینه‌های نظامی خود بیفزاید. حزب لیبرال که معتقد بود دشمن اصلی آلمان است، با روسیه از در آشتی درآمده، اما از طرف دیگر بر تجهیزات جنگی خویش...
در سال 1906 حزب لیبرال بر حزب محافظه‌کار غلبه کرد و اکثریت پارلمانی را از آن خود ساخت. بحث تعیین منطقه نفوذ با روسیه به شکل جدی‌تری مطرح گردید. رایس وزیرمختار جدید انگلیس در تهران، معتقد بود تعیین منطقه نفوذ باید توأم با استقلال و یکپارچگی و تقسیم برابر امکانات اقتصادی و بازرگانی ایران بین دولتین باشد. رایس می‌گفت باید به زمامداران ایران نشان داده شود قرارداد برای حفظ تمامیت ارضی کشورشان...
اندکی بعد از فتح تهران گروهی به نام «ژون پرسان» یا همان «ایرانیان جوان» اعلام موجودیت کردند، تشابه اسمی آنها با «ژون ترک» یا «ترکان جوان» در عثمانی قابل تأمل بود. ژون پرسان فرقه‌ای آشوب‌طلب و بحران‌ساز و منشأ آن برخی محافل یهودی اروپا بود. اعضای این فرقه بعد از به دار آویختن صنیع حضرت اعلامیه‌ای منتشر کردند که در آن آمده بود با اعدام وی، ایرانی‌ها...
بهترین میزان و معیار برای سنجش مشروطه ایران فعالیت احزاب سیاسی است. حزب چیست؟ معمولاً وقتی گروهی از افراد جامعه که، الف: به برخی اصول و هدف‌های مشترک ایمان دارند، ب: از طرق مختلف با هم ارتباط مستمر دارند، ج: و برای رسیدن به اهداف و اجرای اصول مورد نظر خود می‌خواهند قدرت سیاسی را به دست گیرند، به این گروه، حزب می‌گویند. هر حزب دارای مرامنامه و اساسنامه است. احزاب، ملی، دینی، فرقه‌ای، طبقاتی و...
در اوان فتح تهران، در حالی که هیجانات سیاسی در کشور بروز و ظهور یافته بود، احزاب سیاسی انگلیس هم در حال کشاکش با یکدیگر بودند. رقابت‌های پارلمانی احزاب لیبرال و محافظه‌کار بیم‌ها و امیدهایی در ایران آفرید. عده‌ای می‌گفتند غلبه حزب لیبرال به نفع ایران است، زیرا آنها مثل محافظه‌کارها «حرص ملک‌گیری» ندارند، پس پیروزی آنها باعث پیشرفت و ترقی ایران خواهد شد. در پاسخ گفته...
روز ۲۵ آبان ۱۲۹۳ ستارخان قهرمان ملی عصر مشروطه پس از 4 سال بیماری و مبارزه با مرگ، سرانجام در 48 سالگی چشم از جهان فروبست. مطالعه زندگی پرنشیب و فراز ستارخان می‌تواند محققان و پژوهشگران را با علل دشمنی بعضی سیاسیون با مشروعیت مشروطه آشنا سازد. در صدر نهضت مشروطه، کم نبودند کسانی که به دلیل تلاش برای اسلامی نگاه داشتن یا اسلامی کردن فضای نهضت، با ترور از میدان به‌در شدند. ستارخان را می‌توان یکی...
پس از امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه در مرداد ۱۲۸۵ ش یک مجلس موقت تحت عنوان مجلس مؤسسان برای تدوین نظامنامه انتخابات مجلس ملی در تهران گشایش یافت. نمایندگان آن عمدتاً تجار، روحانیون، و رؤسای اصناف بازار تهران بودند. بر اساس این قانون انتخاب‌شدگان به شش طبقه تقسیم می‌شدند: شاهزادگان قاجار، روحانیون، اشراف، تجار، صاحبان سرمایه، صنعتگران و پیشه‌وران. انتخاب‌شوندگان شامل ۱۵۶...
درایام مشروطیت انجمن‌های فراوانی تشکیل شد که مهم‌ترین آنها انجمن آذربایجان، انجمن مظفری و انجمن برادران دروازه قزوین بودند. این انجمن‌ها همه مسلح بودند و قبل از مشروطه فعالیت داشتند، اما در دوره سلطنت محمد‌علیشاه افزایش چشمگیری پیدا کردند. به گزارش کتاب آبی حداقل یکصد انجمن در تهران فعالیت داشت که مهم‌ترین آنها انجمن آذربایجان به ریاست سید‌حسن تقی‌زاده بود و 2962 عضو داشت. این...
: مسعود مـیرزا مـلقب بـه ظل السطان،چهارمین فرزند ناصر الدین شاه،به سال 1266 ق زاده شد.به سبب مرگ بـرادران بزرگ‌تر،فرزند ارشد شاه به شمار می‌رفت.مادر ظل السلطان، عفت السلطنه از طـایفه قاجار نبود،از این رو نـاصرالدیـن شاه فرزند دیگرش مظفرالدین میرزا را به ولیعهدی برگزید. او سه سال از ظل السطان کوچک‌تر بود. مسعود میرزا با لقب یمن السلطنه در یازده سالگی به حکومت...
: مقاله‌ای که در پی می‌آید رابطه متقابل بین اندیشه‌ها و تاریخ خاص ایران در مـقطع برآمدن رضاخان را به قدرت به نمایش می‌گذارد.این مقاله به اندیشه‌های دو تن از روشـنفکران حاشیه‌ای ایران می‌پردازد و نـقش آرای آنـان را در تکوین تحولات دوران‌ساز آن مقطع ارزیابی می‌کند.این مختصر بخشی از طرحی است که به اندیشه‌های روشنفکری ایران معاصر می‌پردازد و...
از آغاز جریان روشنفکری در تاریخ ایران متجاوز از 160 سال می گذرد. یعنی از زمانی شروع می شود که گروهی از جوانان ایران به دستور عباس میرزا نایب السّلطنه در دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار برای یادگیری علوم و فنون جدید راهی اروپا شدند. این عده در بازگشت به کشور به نام «منوّرالفکر» مشهور شدند. به گواهی اسناد متعددِ تاریخی، همگی آنان به علّت نداشتن آگاهی و شناخت از فرهنگ جامعه خود و نیز به دلیل تعلق...
در نهضت مشروطیت، روزنامه صوراسرافیل و مقالات علی‌اکبر دهخدا از جایگاهی بلند برخوردارند و ما در اینجا نگاهی به زندگانی او و آثارش می‌افکنیم: علی‌اکبر دهخدا در سال 1257 شمسی (1297 هـ.ق/ 1879 میلادی) در تهران به دنیا آمد پدر دهخدا مرحوم باباخان از مردم قزوین بود که پیش از تولد او به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید. دهخدا زبان عربی و معارف اسلامی را در محضر دو تن از استادان وقت شیخ غلامحسین...
جنبش مشروطه هر چند ریشه غربی داشت ولی تعدادی از بزرگ‌ترین مجتهدان دوران مشروطیت، تفسیری متناسب با آموزه‌های دینی و بومی عصر خود را از مشروطه ارائه دادند و کوشیدند آن را به کرسی بنشانند. آخوند ملامحمد کاظم خراسانی (1255 ـ 1329ق)، حاج میرزا حسین تهرانی (متوفی 1326ق)، آقا شیخ ملاعبدالله مازندرانی (1259 ـ 1331ق) در نجف، حاج آقا نورالله اصفهانی و آقا نجفی اصفهانی در اصفهان، و عبدالحسین لاری در فارس و شیخ...
