جاسوسان انگلیس در ایران ...

 در مقطع تاریخی ملی شدن صنعت نفت ایران، بیش از 150 سال از حضور و نفوذ دولت بریتانیا در ایران می گذشت. در این مدت، افزون بر ماموران شناخته شده آن دولت، صدها نفر مأموران مخفی دولت بریتانیا نیز در ایران فعال بودند و بیشترین نقش را در پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی آن دولت در ایران ایفا می کردند. در جریان نهضت ملی ایران نیز با توجه به اینکه با ملی شدن صنعت نفت ایران منافع دولت بریتانیا در معرض خطر جدی قرار گرفته بود، فعالیت این ماموران افزایش چشمگیری یافته بود. پس از قطع روابط سیاسی ایران و انگلیس در مهرماه 1331، سفارت بریتانیا که مهمترین پوشش و چتر حمایتی جاسوسان انگلیس بود، عملاً کارکرد خود را از دست داد. در پی این واقعه است که سفارتهای فرانسه و آمریکا فعالیت ماموران انگلیس را تحت پوشش قرار می دادند. ولی افزون بر سفارتخانه های یادشده، جاسوسان انگلیسی به طرق گوناگون دیگری در ایران حضور یافته و برای ناکام ساختن نهضت ملی ایران می کوشیدند.
برخی از این مأموران گاه گاهی مورد شناسایی قرار می گرفتند و دولت وقت برای اخراج آنها اقدام می کرد. در 19 اسفند 1331، دولت ایران در یادداشتی به دولت عراق نوشته است: «متواتراً اخباری که از مرزهای مشترک ایران و عراق رسیده حاکی است که عده ای از عوامل و جاسوسان انگلیس موجبات ناراحتی و اخلال در امنیت را فراهم می آورند... مخصوصاً بعد از بسته شدن سفارت انگلیس در تهران قسمت مهم فعالیتهای افراد مخرب انگلیس متأسفانه در کشور عراق متمرکز گردیده است. اخیراً هم گزارش موثق دیگری رسیده که یکی از جاسوسان باسابقه انگلیس به نام «جکسن» که در سفارت سابق انگلیس در تهران کار می کرده است عملیات تحریک آمیز خود را بر ضد ایران در بغداد شروع کرده است و تماس او با بعضی از عمال انگلیسی در ایران در حوادث اخیر ایران کاملاً روشن است.»
در 25 اسفند 1331 دکتر فاطمی سخنگوی دولت در مصاحبه ای مطبوعاتی اظهار داشت که «طبق گزارشهایی که به دولت رسیده است پسر «جکسن» در تهران دیده شده است.» روزنامه مساژرو چاپ ایتالیا در 13 اردیبهشت 1332 نوشت: «هرچند دولت انگلیس در ایران به علت قطع رابطه سیاسی رسماً سازمان و نماینده ای ندارد اما عملا به خوبی دیده می شود که سایه «جکسون» عضو سابق سفارت انگلیس از بغداد به نواحی نفت خیز ایران افتاده است. زیرا در همین نقاط است که طغیان علیه دولت ایران صورت می گیرد... جکسون که سی سال تمام در ایران جاسوسی می کرده است و کاملاً با اوضاع ایران آشناست و با پاره ای از اشخاص نیز رابطه دارد توانسته است عملیات سری خود را از پشت مرزهای ایران به یاری «نوول» پسر خود که اکنون به صورت مخفی در تهران به سر می برد و دستش در اختلافات داخلی ایران کاملاً نمایان است اداره نماید.»
در 15 اردیبهشت 1332، به «ویلیام جمس تامپسون» کشیش 65 ساله انگلیسی مقیم اصفهان که به اتفاق چند افسر انگلیسی کمیسیونی تشکیل داده بودند، اخطار شد که کشور را ترک کند. در 8 خرداد 1332 به «مارک پرودو» که در پوشش خبرنگار آژانس آسوشیتدپرس به جاسوسی می پرداخت، اخطار شد که کشور را ترک کند. چهار روز پس از آن از فعالیت یک شبکه جاسوسی که شخصی به نام «برژو» در رأس آنها قرار داشت، خبر داده شد که در همان روزها از کشور اخراج شدند.
در 10 خرداد 1332، جاسوس دیگری به نام «موریس ژوول» دستگیر شد و معلوم شد که وی از سال 1315 به تهران آمده و زیرپوشش فعالیتهای تجاری به جاسوسی می پرداخته و خود را کارشناس نوغان و ابریشم و همچنین نماینده جمعیت بین المللی پناهندگان در ایران معرفی کرده است. ایشان پس از ورود متفقین در سال 1320 به عنوان وابسته نظامی فرانسه فعالیت می کرده است.
در 28 خرداد 1332 به یک خانم فرانسوی به نام «ماری گالیشه» که با گذرنامه سوئیسی به ایران آمده بود و در کاخ عبدالرضا برادر محمدرضا شاه به عنوان پرستار خدمت می کرد، دستور داده شد که کشور را ترک کند. از اوایل تیر تا نیمه اول مرداد ماه 1332، «دلسوزا» که در پوشش پزشکی در شیراز به فعالیت جاسوسی مشغول بود، و «رابرت آلیس» که نزدیک به چهل سال در ایران به سر می برد، «جاک» که در پوشش معلم زبان انگلیسی فعالیت می کرد، «ویلیام مورگان ناسوت» که در سال 1310 به عنوان تاجر وارد ایران شد و در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان یک سرهنگ از سوی متفقین، فرماندار نظامی همدان شد و پس از جنگ شرکتی در همدان تشکیل داد و فرش و پوست صادر می کرد، دکتر «رودلف شارپ» به عنوان پزشک و «ریجنالد داگلاس داویدسن»، از جمله افرادی بودند که به عنوان جاسوس شناخته شدند و به بیان دیگر افشا شدند به گونه ای که به ناگزیر دستور اخراج آنها داده شد. روشن است که جاسوسهای بسیاردیگری در ایران حضور داشتند و همچنان به فعالیت خود ادامه می دادند. از هم گسیختن وحدت ملی، ایجاد تفرقه میان رهبران نهضت ملی، جنگ روانی و ایجاد اغتشاش و ناامنی و دیگر عوامل بسترساز برای سرکوبی نهضت ملی و وقوع کودتای 28 مرداد 1332، محصول فعالیتهای جاسوسی افراد یادشده و صدها جاسوس ناشناخته دیگر دولت بریتانیا و دولت ایالات متحده آمریکا بود.