نگاه دیگران
رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در گفتگو اختصاصی با خبرگزاری فارس هدف علمای هوادار جنبش مشروطه را تحدید استبداد حکومتی و جلوگیری از دخالتهای قوه مجریه در امور مجلس دانست. مرحوم روح‌ا... حسینیان وی در سال 1334 در شیراز متولد شد. بعد از سوم دبیرستان به قم رفت و در حوزه علمیه قم به تحصیل پرداخت. وی در سال 1374 به عنوان رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی منصوب شد. تعدادی از کتاب‌هایی که تاکنون از وی در دو...
استبداد قاجاریان, بی توجهی آنان به شعائر اسلامی, دخالتهای آشکار و نهان بیگانگان در امور سیاسی, اقتصادی و… ایران و نهضت تنباکو, زمینه نهضت مشروطیت را فراهم آوردند. عالمان دینی, از آغاز, با نهضت مشروطیت بودند و نخستین شهید را نیز تقدیم داشتند.1 متأسفانه, پیش از آن که این حرکت شورانگیز, دگرگونی بنیادین در ژرفای جامعه پدید آورد, دستان پلید استعمار بریتانیا, به کار افتاد و این حرکت شکوهمند را به...
کمپانی مسعودیه همچنان که از نامش پیداست به نام شاهزاده مسعود میرزا ظل‌السلطان، پسر ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان، نام‌گذاری شده بود. این کمپانی که در گنج شایگان تاسیس آن را سال 1316ق ذکر کرده‌اند،1 سابقه‌ای بیشتر داشت و در آغاز به‌منظور تجارت تنباکو و فروش کالاهای خارجی تاسیس شد. نخستین خبر درباره تاسیس این کمپانی در ماه شعبان 1311ق و در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه در روزنامه ایران...
ستارخان و باقرخان دو چهره مردمی و آزادخواه در تبریز بودند، اینان با ایستادگی و مقاومت در برابر نیروهای دولتی و ایجاد ارتباط با آزادیخواهان در شهرهای دیگر ایران و سرانجام با حمله به تهران و سقوط محمدعلی شاه، نهضت مشروطیت را احیاء کردند. به قول مرحوم علامه قزوینی «اگر روز 17 جمادی الاخری ستارخان بیرقهای سفید را پایین نمی‌آورد مشروطه تا مدت نامعلوم رخت از ایران بیرون می‌برد زیرا آن روز در...
در پی حسادت‌هایی که نسبت به ستارخان سردار ملی و باقرخان سالا‌ر ملی توسط عده‌ای از مشروطه‌خواهان فاتح تهران ابراز شد، به‌راحتی می‌شد افق نامیمون تبعید آنها را مشاهده کرد. هرچند این دو تن به دلیل نفوذ معنوی خود در جامعه آن روز ایران این جسارت را از حاسدان گرفته بودند تا حرفی از تبعید و اخراج و خلع‌سلا‌ح آنها بزنند، اما روند حوادث در کشور به‌خصوص پایتخت به گونه‌ای بود که...
ستار قره‌داغی سومین پسر حاج حسن قره داغی در سال ۱۲۸۵ ق (۱۸۶۶ میلادی) به دنیا آمد. او از اهالی قره‌داغ آذربایجان بود که در مقابل قشون عظیم محمد علی شاه پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی و تعطیلی آن که برای طرد و دستگیر کردن مشروطه خواهان تبریز به آذربایجان گسیل شده بود ایستادگی کرد و بنای مقاومت گذارد. وی مردم را بر ضد اردوی دولتی فرا خواند و خود رهبری آن را بر عهده گرفت و به همراه سایر مجاهدین و...
ستارخان فرزند حاج حسن بزاز قره داغی که در 1284ق در قره داغ مهاباد متولد شده بود، در 28 ذیحجه 1332ق در تهران درگذشت. وی در حدود 48 سال زندگی کرد که از آن میان سالهای 28-1326ق شاید مهمترین مقطع زندگی او بوده است. در این سالها به اوج شهرت رسید و به عنوان قهرمان ملی و گاریبالدی ایران در سراسر جهان مشهور شد. خبرگزاریها اخبار ستارخان و دلاوریهای او را در جنگهای تبریز با آب و تاب به جهان گزارش می‌دادند. در...
در تاریخ نگارى رسمى مشروطه که هنوز هم روایت هاى یکسو گرایانه و تنگ نظرانه ى آن نوشته هاى تاریخى این دوره را تحت سیطره خود دارد بطور کلى با یک معادله ى دو طرفه سرو کار داریم که یک طرف آن آزادیخواهان، مشروطه طلبان، اصلاح گران، سینه چاکان ترقى و تجدد، قانونگرایی، روشنفکرى و فرنگ رفته ها قرار دارند و طرف دیگر آن مشروطیت على الخصوص در سلطه ى هفتاد ساله ى خود بر تاروپود فرهنگ، ادبیات و پژوهشهاى علمى و...
سال 1386 و آنچه درباره تخریب خانه ستارخان منتشر شد، سرآغاز توجه به این اثر ملی بود. خبرها از هر سو بی‌توجهی به نماد ملی مبارزه با استعما را هدف قرار داد و این شد که مسئولان سازمان حفاظت از آثار ملی را به فکر مرمت این خانه تاریخی و تاریخی که در آن گذشته انداخت. اما هر آنچه شد پشت درهای بسته خانه سردار ملی پنهان است و کسی از آن‌سوی دیوارها خبر ندارد. به گزارش CHN سال 86 از نیمه نگذشته بود که تخریب خانه...
عبدالله بهبهانی که نقش مؤثری در مبارزه با استبداد حکومت قاجار در سالهای پایانی عمر این سلسله داشت، در کشاکش نهضت مشروطیت به شهادت رسید. چنان نقش او موثر بود که طرف مقابلش یعنی سید حسن تقی‌زاده در جبهه سیاسی در تمجید او گفت: «اگر آقا سیدعبدالله نبود، مشروطیت نبود». در این زمینه با موسی حقانی رییس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و سردبیر فصلنامه تاریخ معاصر به گفت‌وگو پرداختیم که...
آیت‌الله سید عبدالله بهبهانی از فقهای مشهور عصر مشروطیت به شمار می‌رود. موضع خاص ایشان در طرفداری از قرارداد رژی و مخالفت با حکم تحریم تنباکو، یکی از مسائل مطرح در بررسی شخصیت و سوابق سیاسی این فقیه از یک سو و شناخت و تحلیل وقایع نهضت تنباکو از سوی د یگر است. بنابر بررسی‌های صورت گرفته، موضع بهبهانی در دفاع از قرارداد و مخالفت با حکم تحریم، ظاهرا از زمان فسخ انحصار داخلی قرارداد در اواسط...
«شما به مشروطه افتخار بکنید و مشروطه را جزو نقاط عطف تاریخ ایران بدانید.»[1] ملل جهان در انقلاب ها و نهضت ها معمولا به سرکردگان و رهبران آن نهضت ها و انقلاب ها، در زمان حیات و پس از وفات آنان، توجه خاصی مبذول می دارند. اما شاید از خاصیت های برخی ملت های شرقی و از جمله ایران باشد که نسبت به دسته ای از نهضت های ملی و دینی خویش چنان که باید توجه و عنایت دقیق ندارند. رهبران مشروطه از جمله افرادی...
نام سیدعبدالله بهبهانی همواره یادآورنقش روحانیت در هدایت نهضت مشروطه است. عبدالله بهبهانی که نقش مؤثری در مبارزه با استبداد حکومت قاجار در سالهای پایانی عمر این سلسله داشت، در کشاکش نهضت مشروطیت به شهادت رسید. مقاله زیر به تشریح جایگاه وی در نهضت مذکور پرداخته است. سید عبدالله بهبهانی فرزند سید اسماعیل بود. جد اعلای سید اسماعیل، از مشاهیر علمای عصر خویش و از جمله مجتهدان امامیه، در روستای...
تاریخنگاری کسروی از چند نظر اهمیت پیدا می‌کند. نخست آنکه او حلقه واسط تاریخنگاران عصر مشروطیت ایران با اهل تاریخ در دوره بعد از آن انقلاب است. دوم اینکه وی شالوده جدیدی را به سبک و سیاق غیر سنتی و معمول در عرصه تاریخنگاری ایرانی پی می‌ریزد و فضای جدیدی را برای همقطاران خود از همین دوره به بعد بازمی‌گشاید. لذا او را از سرآمدان این جریان در عرصه تاریخنگاری نو می‌شناسند. او که خود در کوران...
دوره احمدشاه قاجار را می‌توان سرآغاز شکل‌گیری بحران‌های سیاسی و به تبع آن برخی از تشکیلات سیاسی دانست که در واکنش به فضای سیاسی آن دوره شکل گرفتند. در این بین، کمیته مجازات از جمله انجمن‌هایی بود که با شکلی افراطی و ماهیتی مسلحانه پدید آمد. در رابطه با علت و عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری کمیته دلایل زیادی مطرح شده است. برخی آن را واکنشی به قرارداد 1919 وثوق‌الدوله می‌دانند، برخی...
سید ضیاء الدین طباطبایی از نخستین کسانی بوده که به خانه‌ی مرتجعین و مخالفان مشروطه بمب می انداخته است. او در دوران مشروطیت با انتشار مقاله‌های پر سرو صدا علیه شاه، مورد حمایت مشروطه‌خواهان قرار گرفت. زمانی که مشروطه‌خواهان دست به اسلحه بردند تا محمدعلی شاه را وادار به پذیرش خواسته‌های خود نمایند، سید ضیاء 20 ساله، در نبرد پنج روزه‌ی تهران شرکت نمود و فرماندهی بخشی از مجاهدین مسلح...
سیدضیاءالدین طباطبائی مشهورترین نخست‌وزیر در سالهای پایانی سلسله قاجار و عامل اجرایی کودتای رضاخان پهلوی بود. او فرزند سیدعلی آقا یزدی از خطبا وسخنوران مشهور دوره مظفرالدین شاه قاجار بود. سیدعلی آقا یزدی در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در حوزه علمیه نجف به فراگیری فقه و اصول مشغول بود واز محضر درس آیت الله العظمی حاج میرزاحسن شیرازی کسب فیض می‌کرد. وی با آیات عظام و مراجعی چون آقا...
سیدضیاء از دوران بلوغ به دلیل تضاد و تعارضی که باافکار پدرش داشت، از وی دوری می‌کرد به همین خاطر بعد از فوت مادرش به شیراز عزیمت کرد و در خانه جده مادری خود اقامت گزید. در این هنگام پانزده سال داشت.او در شیراز به کارهای مختلفی اشتغال داشت. او وسیله ای مانند شهر فرنگ ساخته و اختراعی شبیه سینمای صامت ایجاد کرده بود که تصاویر بزرگ را در آن به حرکت در می آورد. همچنین در شیراز مانند تهران انجمن های...
بسیاری از مورخان و پژوهشگران ناکامی‌های مشروطه را در ساختارهای استبدادی می‌جویند، اما در کنار چنین رویکردی، کارگزاران و رهبران مشروطیت مانند یپرم‌خان ارمنی چه سهمی در این ماجرا داشتند؟ انقلاب مشروطیت و تلاش ایرانیان برای قراردادن واحد سیاسی مشروطه به جای سلطنت مطلقه از جمله بزنگاه‌های مهم تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌آید. بسیاری از مورخان و پژوهشگران ناکامی‌های مشروطه را در...
....نمایندگان مجلس دوم با اولتیماتوم روسیه مخالفت کردند، ناصر الملکِ نایب السلطنه، اما در برابر زیاده خواهی روس‌ها جا زد و همین سبب شد نماینده‌ها در مجلس جمع شوند و اعتراض کنند... نتیجه این شد که روز ۳ دی ماه سال ۱۲۹۰ « یپرم خان ارمنی» که رئیس نظمیه شده بود، به دستور نایب‌السلطنه، به مجلس حمله کند، نمایندگان معترض را بیرون بریزد، درِ مجلس را قفل کند و لابد کلیدش را ببرد بدهد به...
