لابی انتخاباتی

بیش از چند ماه از کودتای 28 مرداد نگذشته بود که مجدداً انتخابات مجلس به دست دربار افتاد. مجلس سنا نیز دست به انتخابات جدید زد. هر چند خود مجلس سنا به دلیل اینکه نیمی از نمایندگان آن به دست شاه انتخاب می‌شدند فرمایشی بود ولی با وقوع کودتا نیم دیگر نیز کم از انتصابی نبودند. بدین شکل مجلس سنا، مجلس شورای ملی و دولت کودتا عملاً در دستان شاه و دربار قرار گرفت. نمایندگان مجلس سنا معمولاً از معّمرین سیاسی و صاحب منصبان نظامی قدیمی ایران بودند، به طوری که بسیاری از آنان در طول دورۀ نمایندگی به علت کهولت سن از دنیا می‌رفتند. البته باید توجه داشت که این افراد می‌بایستی مورد وثوق حکومت و مورد تأیید آنها می‌بودند.

محمود جم از جمله این افراد است. وی که شروع فعالیتش در امور سیاسی از دوران ولایتعهدی محمدعلی میرزا آغاز گردید تا این زمان یعنی انتخابات مجلس دوم سنا فراز و نشیب زیادی را طی کرده بود؛  از منشی‌گری سفارت ایران در پاریس تا وزارت خارجه و سفارتهای متعدد در نواحی مختلف جهان، حتی در سال 1314 پس از محمدعلی فروغی به نخست وزیری رسید. البته با ازدواج پسرش فریدون جم  با شمس پهلوی دختر رضاشاه جایگاه وی و قرابتش به دربار بیشتر نیز گردید. اولین سمتش در دربار شاه جدید یعنی محمدرضا پهلوی سفارت ایران در مصر بود. وی علاوه بر سمت سفیری از دوستان نزدیک ملک فاروق پادشاه مصر و خواهر همسر محمدرضا یعنی فوزیه بود. تلاشهای وی جهت بر هم نخوردن ازدواج شاه و فوزیه به جایی نرسید و وی با ناامیدی به ایران بازگشت. نمایندگیهای متعدد در مجلس سنا در واقع از آخرین کارهای سیاسی او در ایران بود. وی با توجه به سابقه قبلی که در کرمان داشت – یعنی در سال 1305 حکمران و استاندار آنجا بود –توانسته بود بین افراد مختلف و صاحب نفوذ آن شهر جایگاهی داشته باشد. بدین لحاظ می‌توانست به عنوان نماینده مجلس سنا از آن شهر برای خود حسابی جداگانه باز کند. از شهرهای اقماری کرمان، شهر بندر عباس بود که نمایندۀ مستقلی نداشت و تابع کرمان بود. البته رأی این شهر نقش مهمی در انتخاب نمایندۀ کرمان بازی می‌کرد. خانواده گله‌داری بندر عباس از خانواده ثروتمند و صاحب نفوذ این شهر بودند که جلب نظر آنان در واقع جلب آراء کل این منطقه به حساب می‌آمد. گله‌داریها خود از نزدیکان و ارادتمندان محمود جم به حساب می‌آمدند. در این دو نامه که در این شماره بهارستان در معرض دید قرار گرفته در واقع چگونگی تعامل نمایندگان مجلس با افراد صاحب نفوذ هر منطقه به خوبی نمایان و آشکار است، یعنی فردی چون محمد گله‌داری با نفوذ در انجمنهای انتخاباتی هر منطقه در صدد جلب آراء دیگر اعضا برای کاندیدای مورد نظر خود و کم کردن آراء رقیب انتخاباتی خود بوده است. البته ثمره تلاش گله‌داری، انتخاب محمود جم از آن منطقه برای مجلس سنا بود.

سال بعد حتی گله‌داری تلاش ‌می‌نماید که نظر محمود جم را جهت شرکت فرزندش فریدون برای نمایندگی مجلس نوزدهم جلب نماید، که احتمالاً به دلیل نظامی بودن فریدون جم موفق به این کار نمی‌شود، ولی تلاشهای محمود گله‌داری کاملاً عملی و واقعی به نظر می‌آید. خواندن این دو نامه و چگونگی لابی طرفداران کاندیدهای مختلف جهت ورود به یک دستگاه قانونگذاری در نوع خود جالب است:

محمد گله‌داری

19/12/33

بندر عباس

حضور محترم جناب آقای محمود جم دام اقباله،

 پس از تقدیم ارادت خالصانه موقع را غنیمت شمرده در ضمن عرض تبریک به مناسبت آغاز سال نوین که امیدوارم برای آن جناب و فامیل محترم سعادت و موفقیتهای نامحدودی در برداشته باشد بی‌مورد نیست قضایای اخیر و جریانات محلی را به عرض برسانم. اولآً افتخار دارم که پیشنهاد فدوی مورد استقبال اهالی بندرعباس واقع و سبب مخابره تلگراف مبنی بر تقاضای اهالی از قبولیت نمایندگی مجلس سنا گردیده و به موافقت آن جناب مواجه شد. در ضمن عمل و اخذ آراء مشاهده شد که از کرمان به مشیر دوانی کمکهایی می‌شود و توصیه لازمه به فرماندار شده و می‌خواهند ایشان را در صورت امکان نفر اول والّا به هر قیمت باشد نفر دوم بیرون بیاورند. از آنجایی که لطف خداوندی شامل حال ماها بود و می‌خواست نزد جناب‌عالی رو سفید شویم اکثریت انجمن با ما بود و نیابت ریاست خود انجمن را خود بنده دارا بودم، روی این اصل تصمیم گرفته شد که در روز سوم یک قسمت از آراء خودمان را به آقای سید عبدالرحیم خطیب که امام و قاضی جماعت تسنن می‌باشد اختصاص داده تا ایشان را نفر دوم نماییم. البته از این منظور فقط این بود که چنانچه آن جناب مطابق قانون نتواند هر دو نمایندگی را دارا باشید، یعنی هم نماینده کرمان و هم نماینده بندرعباس باشید و مجبور به استعفاء از نمایندگی بندرعباس شوید از لحاظ اینکه جناب عالی کاندید ما هستید و نفر دوم هم که حاجی مشیر باشد ممکن است روی اصل اینکه جناب عالی کاندیدا هستید و یا قبول نمایندگی را فرموده‌اید در مرکز استان در انتخاب دوم مخالفت نماید و آقای خطیب را نفر دوم نمودیم چون از هر حیث مورد اعتماد و اطمینان می‌باشد و در مرکز استان به آن جناب بدون تردید رأی خواهد داد و چنانچه از نفر دوم کرمان اطمینان کامل نباشد هر تصمیمی که اتخاذ بفرمایید تلگراف فرمایید تا انجام دهم. در هر صورت امر امر مبارک و منتظر دستور آن جناب هستم. در خاتمه موفقیت جناب‌عالی را از خداوند خواهان و امیدوارم در خرداد ماه البته به زیارت جناب عالی نائل و شرفیاب شوم.

فدوی

[امضاء:] محمد گله داری

 [در حاشیه:] اهالی استدعا دارند که حتی المقدور از نمایندگی بندر عباس استعفا نفرمایید مگر اینکه شخص دوم کرمان مورد اعتماد نباشد در این صورت چارۀ نیست. عنوان تلگرافی فدوی همان «محمد گله داری» است.

آدرس: آقای محمد گله داری، بازار بندرعباس

 [58544 - 58543]

 MOHAMAD E.GELLADARY                                                                   Bandarabbas

GENERAL MERCHANT

CONTRACTOR

بندر عباس، 27/7/34

حضور محترم حضرت مستطاب اجل آقای سناتور محمود جم دام اقباله،

پس از تقدیم ارادت خالصانه محترماً به عرض می‌رساند، مدتی است قصد عریضه نگاری داشته و بعداً هم مایل بودم چنانچه فراغتی دست دهد شخصاً شرفیاب شوم ولی به واسطه فوت والده در چند ماه قبل و گرفتاری خانوادگی مانع از حرکتم شده تا اینکه آقای عبدالرسول محترمی وارد و  مراتب الطاف حضرت مستطاب عالی نسبت به فدوی ابلاغ داشت که اسباب بسی افتخار فدوی گردید.

مقصود عمده از شرفیابی مخصوصاً برای کسب دستور و نظریه آن جناب برای انتخاب دورۀ نوزدهم بود که چنانچه آن جناب به فدوی اجازه جسارت بدهید جناب آقای فریدون جم را از حوزه عباسی کاندیدا نماییم و از حالا مشغول کار شویم. البته همان طور که عرض کردم بنده به واسطه ارادتی که به آن خانواده محترم دارم می‌خواهم خدمات ناقابلی که از دستم بر‌می‌آید به موقع انجام دهم تا عقیده خود آن جناب چه باشد و خود معظم الیه مایل به وارد شدن در زندگانی عباسی باشند یا خیر؟ بسته به نظر جناب عالی است. در هر صورت چنانچه نظری داشته باشند اعم از آقای فریدون یا دیگری و لازم باشد برای مذاکره بیشتری و کسب دستور شخصاً شرفیاب شوم، هر صورت صلاح بدانید چه به وسیله تلگراف و چه کتبی به موقع لزوم امر فرمایید فوری شرفیاب شوم. ضمناً لازم است به عرض برسانم که از انتخابات مجلس سنا آقای ارباب مهدی مخالفت خود را با جماعت فدویان علنی کرده و جماعت هم که اکثریت شاخص و فاحشی دارند ارادتی به ایشان ندارند و حاضرند اوامر جناب مستطاب عالی را از جان و دل انجام دهند. در انجام فرمایشات چاکرانه حاضرم.

[امضاء:] محمد گله داری

 [58545]