مقالات
مقاله حاضر، خاطرات «سرهیو کنچبال هاجسن» Sir Hugh Knatchball Hugessen وزیرمختار انگلیس در ایران است. او در آذر 1314 از محل مأموریت قبلی خود (جمهوری لاتویا – بالتیک) از راه زمینی به تهران آمد و در دی ماه همین سال به عنوان مرخصی به انگلیس رفت و دیگر هرگز بازنگشت. نوشته زیر مشاهدات او از ایران و ملاقاتهایش با رضاشاه است. با هم می‌خوانیم: چند ماه قبل از حرکت از ریگا(1) به من گفته بودند مأموریتم به بلگراد(2)...
در مقطع تاریخی ملی شدن صنعت نفت ایران، بیش از 150 سال از حضور و نفوذ دولت بریتانیا در ایران می گذشت. در این مدت، افزون بر ماموران شناخته شده آن دولت، صدها نفر مأموران مخفی دولت بریتانیا نیز در ایران فعال بودند و بیشترین نقش را در پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی آن دولت در ایران ایفا می کردند. در جریان نهضت ملی ایران نیز با توجه به اینکه با ملی شدن صنعت نفت ایران منافع دولت بریتانیا در معرض خطر جدی قرار...
نوشته زیر برگزیده‌ای از اظهارات آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی در حوادث منجر به ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از انگلیس است: * * * مردم ایران میل ندارند هیج دولت بیگانه‌ای یا عمال دولت اجنبی در کارهای داخلی مملکت ما دخالت کنند ولی عمال انگلیسیها در انتخابات ما دخالت می‌کنند من سیاست انگلستان را همیشه برای ممالک اسلامی پرضرر دیده‌ام و از بس شاهد مشقات و رنجهایی بوده‌ام که برادران...
پس از جنگ جهانی اول تحولاتی در صحنه های بین المللی و داخلی روی داد که تأثیرات مهمی بر مسئله حکومت و حاکمیت در ایران بر جای نهاد. مهم ترین رخداد در عرصه بین الملل وقوع انقلاب اکتبر 1917 روسیه بود. انقلاب روسیه و روی کار آمدن بلشویک ها در این کشور برای استعمار انگلستان اهمیت فوق العاده ای داشت آنان از مدت ها پیش با رقیب قدرتمند خود دست و پنجه نرم می کردند و میدان این نبرد ایران بود. ایران به عنوان...
بریتانیا هرگونه دخالت و اطلاع از کودتای رضاخان را صریحاً رد می‌کرد. به عنوان مثال در گزارش پرسش و پاسخ مجلس عوام به تاریخ دوشنبه 28 فوریه 1921 می‌خوانیم: «دریابان کنورثی* از نخست‌وزیر چنین سؤال کرد: آیا دولت اعلی‌حضرت در کودتای قزاق‌ها برای سرنگونی دولت ایران، هیچگونه دخالتی داشته است؛ آیا تجهیزات و دست‌مزد این قزاق‌ها توسط دولت اعلی‌حضرت فراهم شده؛ و رویکرد دولت اعلی‌حضرت...
حکومت وحشت در دوره رضاخان که روحانیت و عشایر را هدف گرفته بود، در گام بعدی گریبان رجال سیاسی کشور را نیز گرفت. خبر دستگیری فیروز و عده‌ای دیگر طی تلگرام مورخ 22 ژوئن 1929 مخابره شد: «وزیر مالیه و برادرش، و همچنین استاندار فارس و تعداد دیگری از ژنرال‌های کشور احتمالاً همگی به اتهام خیانت به دستور شاه زندانی شدند.» ویلیامسن کاردار وقت آمریکا در گزارش مورخ 26 ژوئن 1929 این ماجرا را پی می‌گیرد:...
پژوهندگان مسایل ایران، مدّتها درباره موفقیّت کودتای 1921 در اندیشه بوده‌اند. بسیاری از ایرانیان، از همان آغاز بر این عقیده بودند که بریتانیایی‌ها، پشت این کودتا بوده‌اند. بریتانیایی‌ها هم به نوبه خود، هرگونه مداخله‌ای را انکار کردند. امّا اخیراً انتشار خاطرات روزانه فیلد مارشال سرادموند آیرونساید نشان داده است که بریتانیایی‌ها، به نوعی با این قضیه ارتباط داشته‌اند......
والاس موری کاردار آمریکا در تهران در 16 دسامبر 1924 می‌نویسد: «با به مراسلات اخیر سفارت در مورد عملیات نظامی رضاخان در خوزستان، مفتخرم به اطلاع وزارت خارجه برسانم همانطور که در بیشتر تلگرام‌ها مشاهده می‌شود، با رعایت و حفظ آبرو از جانب هر دو طرف، جنگ در سراشیبی پایان قرار گرفته است و اتفاقی برای مردم ایران رخ نداد.» موری با مطالعه روزنامه‌های تهران که از پنجم تا دهم دسامبر 1924...
چهارم مرداد ۱۳۲۳ سالروز مرگ رضاخان پهلوی است .اگرچه به لحاظ شخصیتی رضاخان، مجری منویات سیاسی دولتهای مداخله‌گر آن دوره، به ویژه انگلیس بود، اما در شطرنج حوادثی که به انقراض سلسله قاجار و به قدرت رسیدن سلسله پهلوی انجامید، مهره اصلی محسوب می‌شود. از این رو مطالعه تاریخ ایران معاصر در نیمه اول قرن جاری شمسی، که شخصیت اصلی وی جلوه‌گر شد، بدون مطالعه سرگذشت رضاخان ناقص خواهد...
روز 6 اسفند 1299 فرمان نخست‌وزیری سیدضیاءالدین طباطبایی مدیر روزنامه رعد که از عوامل کودتای رضاخان بود، از سوی احمدشاه قاجار صادر شد. سیدضیاءالدین طباطبائی مشهورترین نخست‌وزیر در سالهای پایانی سلسله قاجار و عامل اجرایی کودتای رضاخان پهلوی بود. او فرزند سیدعلی آقا یزدی از خطبا وسخنوران مشهور دوره مظفرالدین شاه قاجار بود. سیدعلی آقا یزدی در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در حوزه علمیه نجف به...
در بررسى روابط بختیارى‌ها و انگلیسى‌ها، کسب امتیاز احداث جاده تجارى کاروان‌رو توسط کمپانى برادران لینچ که مناطق جنوبى و خوزستان را از طریق سرزمین بختیارى به اصفهان و سایر نقاط مرکزى ایران وصل مى‌کرد، نقطه عطفى به حساب مى‌آید که بر اساس آن، روابط بین دو طرف شکل رسمى به خود گرفت. جاده تجارى مورد بحث که به دلیل کسب امتیاز استفاده از آن توسط برادران لینچ[1] بهجاده لینچ...
در بررسى روابط بختیارى‌ها و انگلیسى‌ها، کسب امتیاز احداث جاده تجارى کاروان‌رو توسط کمپانى برادران لینچ که مناطق جنوبى و خوزستان را از طریق سرزمین بختیارى به اصفهان و سایر نقاط مرکزى ایران وصل مى‌کرد، نقطه عطفى به حساب مى‌آید که بر اساس آن، روابط بین دو طرف شکل رسمى به خود گرفت. جاده تجارى مورد بحث که به دلیل کسب امتیاز استفاده از آن توسط برادران لینچ[1] بهجاده لینچ معروف شد،...
سیروس غنی در کتابش برای مستقل جلوه دادن رضاخان و بیاعتنا نشان دادن او به انگلیسیها، به ملاقات نکردن رضاخان با مقامهای سفارت انگلیس تکیه کرده است. در این باره باید به این نکته توجه داشت که پس از شکست قرارداد 1919، انگلیسیها دریافتند که هیچ رجل و یا تشکل ایرانی که بوی وابستگی و ارتباط با انگلستان را بدهد، در جامعة ایران قادر به تحقق اهداف انگلیس نخواهد بود و تنها کسانی میتوانند در میان ملت پذیرفته...
سقوط رژیم پهلوی و آثار زبانبار آن بر امنیت و منافع ملی امریکا و نیز تأثیرات انقلاب اسلامی بر ساختار قدرت در سطح منطقه خاورمیانه،بیانگر اهمیت و جایگاه مناسبات دو کشور، بویژه در بعد نظامی بوده است. نوشتار حاضر برشی از تحقیقی مفصل و گسترده و نام«تاریخ روابط نظامی و امنیتی ایران و امریکا»است که در آینده منتشر می‌شود.ر وابط نظامی ایران و امریکا را می‌توان به چند دوره...
پژوهش بر دو ستون استوار است؛ گردآوری و داوری. داوری درست و بسامان، در گرو گردآوری جامع داده‌ها و بررسی کامل منابع است. به نظر می‌رسد رویکرد ایدئولوژیک نویسنده باعث شده که وی خواسته یا ناخواسته در این زمینه دچار یک خطای روشی بشود. غنی در پیشگفتار کتاب آورده است: مطالعات مورخان و کارشناسان علوم اجتماعی دربارة دورة مورد بررسی ما در این کتاب- سالهای 1298 تا 1305 (1926-1919 میلادی)- به نسبت ناچیز و غیرمنظم...
برخی پهلوی‌ستایان ظاهراً چون برای توجیه رژیم پهلوی در عرصة استدلال با مشکل رو به رو می‌شوند، ناگزیر به مغالطة پهلوان‌پنبه (straw man) روی می‌آورند. در این نوع مغالطه، یک طرف مباحثه چون توان نقد مدعای اصلی طرف مقابل را ندارد، مدعای او را به ضعیفترین شکل ممکن ترسیم و تفسیر می‌کند. آنگاه به جای رویارویی با مدعای اصلی طرف، به رد کردن این مدعای ضعیف خودساخته یا غیرکارشناسی می‌پردازد و توهّم...
ایرانی که نزدیک به 900 سال پس از سقوط ساسانیان، در سال 905 ه ق به دست صفویان و با هویت شیعی، بار دیگر در جغرافیای سیاسی جهان نمایان شد، پس از یک دوره رشد و پیشرفت، بنا به علل مختلفی از نیمة دوم عصر صفوی به تدریج در شیب افت و رکود قرار گرفت. در همین دوره در حالی‌که کشور ما همانند بسیاری دیگر از کشورهای جهان، مسیر تحولات خود را در عالَم سنّت و همراه با فراز و فرودهایی می‌پیمود و سلسله‌های صفویه...
روز ۲۶ مهر ۱۳۵۹ شورای امنیت سازمان ملل شاهد سخنرانی قاطع و مستند آقای محمدعلی رجایی نخست‌وزیر وقت جمهوری اسلامی ایران بود. آقای رجایی بعد از ظهر روز پنج شنبه ۲۴ مهر ۱۳۵۹ ساعتی پس از آنکه از جبهه های نبرد در خوزستان به تهران بازگشت، در راس هیئتی از مقامات کشورمان برای شرکت در اجلاس شورای امنیت سازمان ملل و ایراد سخنرانی در آن اجلاس، تهران را به مقصد نیویورک ترک کرد. هواپیمای وی و همراهان در ساعت ۸...
روز 24 مهر 1361 مسعود رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق با فیروزه دختر ابوالحسن بنی‌صدر رئیس‌جمهور معزول ازدواج کرد. ازدواج مسعود رجوى، که مدتى پیش همسر خود اشرف ربیعى را از دست داده بود، با فیروزه ـ دختر 18 ساله ابوالحسن بنى‌‌صدر ـ توسط همه آگاهان و اهل نظر در حوزه سیاسى، حرکتى تاکتیکى و مانورى تبلیغاتى برآورد گردید. در مراحل نخستِ حضور رجوى در خارج از کشور، وى به شدت نیازمند...
روز 24 مهر 1344 خبر کشف و دستگیری تدریجی اعضای حزب ملل اسلامی توسط مطبوعات اعلام شد. حزب ملل اسلامی از تشکل‌های مذهبی تأسیس شده در ابتدای دهه 40 در ایران بود. طرح تأسیس این حزب در سال 1340 توسط سیدمحمدکاظم بجنوردی ریخته شده، در کوتاه مدت توانست شماری بالغ بر 55 نفر از نیروهای جوان مذهبی را به خود جذب کند.[1] رهبر جوان متولد سال 1321 در نجف و فرزند آیت‌الله میرزا حسن بجنوردی از از مراجع تقلید نجف بود که...
