نهضت آزادی
اشاره
نهضت آزادی تشکلی بود که در آغاز دهه چهل پا به میدان مبارزه با دیکتاتوری رژیم شاه گذاشت. هرچند نتوانست به حزبی فراگیر و مورد اقبال عموم مردم واقع شود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی زمام امور اجرایی کشور تحت عنوان «دولت موقت» به مهندس مهدی بازرگان، رهبر نهضت آزادی، واگذار شد و گرچه امام خمینی(ره) در حکم نخست وزیری بازرگان تأکید کردند که این سمت بدون توجه به ملاحظات حزبی و گروهی به آقای بازرگان داده شده است، اما بسیاری از اعضای نهضت آزادی یا افراد همسو با این حزب زمام وزارتخانه ها و امور اجرایی را بدست گرفتند ؛ بگونه‌ای که می‌توان دولت موقت را دولت نهضت آزادی نامید. این دولت در برابر انتظارات قاطبه مردم و سیاسیون تاب نیاورد و در کمتر از یک سال کنار رفت و سپس به اپوزیسیون نظام تبدیل شد.
«گذرستان» حاضر سرگذشت نهضت آزادی را از ظهور تا افول بررسی کرده است.
دولت موقت که بنا به توصیه برخی از دوستان به حضرت امام و موافقت ایشان، توسط مهندس بازرگان با عضویت وزرایی که غالبا عضو نهضت آزادی یا جبهه ملی بودند تشکیل شده بود، علیرغم کینه‌توزیها و دشمنیهای عمیق آمریکا با ملت ایران، بطور پنهان با عوامل اطلاعاتی آمریکا در خارج از ایران و نیز عناصر سفارت آمریکا در تهران ارتباط برقرار کردند. عمده این روابط از سوی عباس امیر انتظام «سخنگوی دولت موقت و مسئول دفتر...
سرآغاز نهضت امام خمینی در تاریخ پانزدهم مهرماه 1341 هیئت وزیران لایحه جدید تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی را تصویب کرد. در مصوّبه دولت برای اولین بار قید «اسلام» از شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان برداشته شد و به جای سوگند به قرآن، سوگند به «کتاب آسمانی» آورده شد.1 به دنبال اعلام تصویب نامه مزبور در جراید، امام خمینی علمای طراز اول قم را به نشستی دعوت کرد. در این...
24 اسفندماه 1373، حاج سیداحمد خمینی، فرزند امام فوت می‌کند. موسسه تنظیم و نشر آثار امام که او متولی‌اش بود آن روزها درگیر یک پرونده قضائی بود: شکایت از نهضت آزادی بخاطر نسبت جعل دادن به یادگار امام. موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی در سالروز درگذشت ایشان، نخستین بار سِیر این پرونده را روایت و اسناد آن را منتشر می‌کند: دی ماه 1368 ماهنامه «پاسدار اسلام» نامه‌ای منتشرنشده از امام...
در میان احزاب و گروه‌های سیاسی مبارز قبل از انقلاب، نهضت آزدی ایران جایگاه و اهمیت ویژه‌ای دارد. نهضت آزادی در اختناق آمیزترین شرائط و در آغاز دهه چهل پا به میدان مبارزه با دیکتاتوری و استبداد رژیم شاهنشاهی گذاشت. اگرچه حزب نهضت آزادی، قبل از انقلاب و بعد از آن، نتوانست به حزبی فراگیر و مورد اقبال عموم مردم واقع شود؛ اما در عین حال اولین حزبی بود که در آن گروهی از روشنفکران اهل سیاست با...
پاسخ دکترحمید انصاری به ادعای دکتر علی مطهری در خصوص دو نامه امام خمینی به آیت‌الله منتظری و نهضت آزادی : پیرواعلام قبلی مبنی بر انتشار مستندات جدید در خصوص اصالت نامه های امام درباره آیت الله منتظری و نهضت آزادی دکتر حمید انصاری قائم مقام موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) با انتشار این اسناد به ادعاهای صورت گرفته پاسخ داد. ****** به گزارش جماران، متن پاسخ و مستندات مربوطه به شرح...
در تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، همان گونه که در معرفی برخی از چهره ها به نسبت نقش و اهمیت‌شان در تاریخ انقلاب، اقدام شایسته‌ای صورت نپذیرفته است، چهره‌هایی نیز وجود دارند که در ظاهر از آنها زیاد یاد می‌شود اما در حقیقت سالی یک بار و آن هم در سالگرد شهادت یا وفاتشان مقداری بیشتر به آنها پرداخته می‌شود. اما نکته مهم آنجاست که در چگونگی معرفی این شخصیت ها نیز نواقص و کوتاهی‌های فراوانی وجود...
در روز ۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۰ نهضت آزادی ایران اعلام موجودیت کرد. این حزب در حقیقت انشعابی از جبهه ملی ایران بود که به ابتکار مهندس مهدی بازرگان و دکتر یدالله سحابی و با تایید آیت‌الله زنجانی و دکتر مصدق پا به عرصه سیاسی مبارزاتی آن روزها نهاد. مهندس بازرگان شش روز پیش از اعلام رسمی موجودیت نهضت آزادی در نامه‌ای که از سوی هیات موسس نهضت امضا شده بود، تاسیس این گروه را به اطلاع دکتر مصدق که...
هیچ شک و تردیدی ندارم که خوانندگان گرامی درباره هر دو عبارتی که در بالا، پیش و پس از حرف «و» قرار گرفته است، آگاهیهای زیادی دارند. و به جرأت می توانم بگویم که آگاهیهای تعدادی از آنان جامع و کافی است. بنابراین در این مقال قصد پرداختن به موضوعاتی چون سازمان نهضت آزادی ایران یا قیام پانزده خرداد 1342 را نداریم. چرا که سخن گفتن و ارایه شناخت نامه ای از آنها در اینجا با «زیره به کرمان بردن» چندانی...
گروه‌ها و احزاب مختلفی بر اساس اندیشه و آرمان‌های خود در انقلاب اسلامی شرکت داشتند که البته بسیاری از این جریان‌ها به‌خاطر شعارها و نظریه‌های گوناگونی که ارائه می‌کردند چندان در لایه‌های زیرین جامعه پایگاه اجتماعی نداشتند و به‌خاطر همین امر، در بحبوحه‌ی انقلاب خود را با رهبری واحد امام (ره) همراه کردند، اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به‌خاطر پیدایش تضاد منافع و اهداف، از...
: شناخت نهضت آزادی با توجه به ویژگی های آن، از اهمیت بسزایی برخوردار است . یکی از این خصوصیات همان طور که در کتاب هم به آن شده بحث پیشگامی این نهضت در اصلاح طلبی دینی است که در گروه ها و اشخاص بعد از خود هم تأثیر گذار بوده است. مطلب بعدی که در اهمیت شناخت این گروه موثر بوده ، انتصاب رهبر نهضت آزادی به سمت اولین نخست وزیر دولت موقت جمهوری اسلامی ایران می باشد. همین ویژگی هایی که ذکر شد...
: در بیان تاریخ زندگی مشاهیر، مفاخر، شخصیت‌های بنام، همواره تحریف، وارونه‌نویسی، کینه و عداوت، حُب و بغض، افراط و تفریط، در نقل رویداد ها وجود داشته است. این جریان تحریف واقعیت ها چه از سوی مخالفان فکری و عقیدتی یا توسط جریانهای سیاسی و سیاستمداران صورت گرفته و می گیرد . در نهایت عمال اجنبی به صورت مستقیم و غیرمستقیم ازکمبود فرهنگ مطالعه، بینش، نگرش، در جامعه، سوء استفاده...
«اکنون که رهبر بزرگ و زعیم عالیقدر امام خمینی بنا به حق شرعی و قانونی خویش در این موقعیت حساس و تعیین‌کننده و تاریخی جناب آقای مهندس بازرگان را بدون درنظر گرفتن وابستگی حزبی به ریاست دولت موقت انقلابی شرعی و قانونی برگزیده‌اید، ما این انتصاب انقلابی و تاریخ‌ساز را به ملت شریف و فداکار ایران تبریک می‌گوئیم و از آنجا که به فرمان آیه شریفه «اطیعواالله و اطیعواالرسول و...
مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی (دانشجویان پیرو خط امام) با صدور بیانیه ای به اظهارات بی پایه و اساس عباس امیرانتظام در مصاحبه با روزنامه «جامعه» پاسخ گفت. متن کامل این بیانیه بدین شرح است: آقای عباس امیرانتظام در تاریخهای 7 و 8 اردیبهشت در مصاحبه با روزنامه جامعه پیرامون دادگاه ودلایل محکومیت خود به جرم جاسوسی مطالبی را عنوان نموده است. آنچه که به بحث قضایی و دلایل محکومیت وی باز می گردد در حوزه...
تعارض انقلابی‌گری و اصلاح‌طلبی از مقوله‌هایی بود که جریانهای سیاسی و مطبوعات نوظهور دوران موسوم به «اصلاحات» بسیار به آن پرداختند. کار به آنجا رسید که کسانی تا اندکی بیش از آن و حتی در همان دوران خود را «خط امامی» می‌خواندند، با یادآوری گذشته، از ناکامی روش‌های غیرانقلابی و به ادعای آنان اصلاح‌طلبانه بازرگان انگشت حسرت به دندان می‌گزیدند. آنان مدعی بودند اگر به جای...
بازرگان در اواخر مهر در پاریس خدمت امام رسید و تلاش کرد تا مواضع امام را تعدیل کند. وی در حضور امام خمینی «سه انگشتش را جلو امام گذاشت‌و گفت: آقا! ایران سه رکن دارد: شاه، ارتش و آمریکا. شما می‌گویید شاه برود، اولاً کجابرود؟ شاه رفتنی نیست، به فرض برود، با آمریکا و ارتش چه می‌کنید؟ فکر این دو...
همزمان با اوج گیری اعتصاب ها و راهپیمایی های مردم علیه رژیم «محمد رضا شاه پهلوی» و درخواست آنها مبنی بر تغییر نظام سیاسی کشور، در اذهان برخی از رهبران مذهبی و دینی که متمایل به کار گروهی و دسته جمعی بودند، اندیشه تشکیل شورایی جهت ساماندهی به کارها و هدایت نیروهای انقلابی، خطور کرد. در ماه های واپسین قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، حوادث و رویدادهایی به وقوع پیوست که در سقوط رژیم شاهنشاهی...
گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ، به مناسبت سالگرد دهه فجر انقلاب اسلامی، در نظر دارد، طی چند یادداشت متوالی، به بررسی ریشه‌ها و علل و عوامل زمینه‌ساز انقلاب اسلامی ایران در سال 57 بپردازد. بخش نخست این یادداشت طی روزهای گذشته با عنوان "مروری بر چند نظریه اندیشمندان غربی درباره انقلاب اسلامی و نگاهی بر لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی" و بخش دوم با عنوان "از مقابله علنی شاه با...
جبهه ملى را نمى‌توان حزبى واحد تلقى کرد، بلکه مجموعه‌اى از شخصیت‌هاى بازارى، روحانى و احزاب و تشکل‌هاى سیاسى مختلف بود که با هدفى مشابه در کنار مصدق گرد آمده بودند. با توجه به عدم قدمت لیبرالیسم در ایران - در مقام مقایسه با غرب - به نظر مى‌رسد رهیافت سلبى از آن بیشتر راهگشا و معرِّف بوده است که با ویژگى‌هایى از قبیل استبدادزدایى و نفى انحصار شناخته مى‌شود. لیبرالیسم ایرانى با وجهه...
سفر سال 1357 مهندس بازرگان به پاریس، آشکارا با هدف بازداشتن امام خمینی (ره) از ادامه مسیر «انقلاب» صورت پذیرفت. بازرگان با مشاهده قاطعیت امام پاپس کشیده و در غایت یاس از تبدیل «انقلاب» به «حرکت گام به گام» کذایی، در فاصله سه ماه مانده پیروزی انقلاب، با تغییری فاحش در مواضع خود، از نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی (ره) حمایت می کند... 3 . نهضت آزادی و نهضت اسلامی تعامل و...
نهضت آزادی در واقع بخشی از نیروهای دکتر مصدق و جبهه ملی بودند که در ابتدای دهه ۴۰ با توجه به عدم تحرک و عدم فعالیت جبهه ملی و شوکی که به آن جبهه وارد شده از آن جدا شد تا یک حرکتی را راه بیندازند. البته این عده بیشتر از کسانی بودند که جنبه مذهبی داشتند و اهل تشرع بودند. چهره‌های شاخص این گروه بازرگان، یدالله سبحانی، آیت‌الله طالقانی و … بودند که به نوعی جناح مذهبی جبهه ملی هم محسوب می‌شدند. این...
بیست و هفتم اردیبهشت سالروز تاسیس نهضت آزادی است. حزبی که در جریان فتنه 88 از محورهای اصلی بود. مجتبی سلطانی نویسنده کتاب خط سازش از منتقدان باسابقه نهضت آزادی است. آنچه در ادامه می خوانید گفتگویی با این نویسنده و پژوهشگر سیاسی است. متن کامل این گفتگوی تفصیلی به زودی در سرویس تاریخ انقلاب رجانیوز منتشر می شود. اگر بخواهیم نسبت اندیشه امام (ره) با اندیشه مسلط بر نهضت آزادی را بسنجیم،...
”نهضت آزادی“ که مهندس بازرگان تا سال1373 سمت دبیر کلی آن را بر عهده داشت، تشکیلاتی بود که برخی از سران آن با سازمان جاسوسی ”سیا“ در ارتباط بوده و بسیاری از اعضای آن نیز وابستگی فکری و عاطفی به آمریکا داشته اند. در این رابطه می توان به ”عباس امیرانتظام“ کرد که از افراد بسیار نزدیک به بازرگان و سخنگوی دولت موقت بوده است. بر طبق مفاد یک سند به دست آمده از سفارت آمریکا در تهران به...
مجتبی حسینی: متن زیر گفت‌و‌گویی سه ساعته با محمد هاشمی رفسنجانی است که در سال 1387 انجام شده است و بنا بر دلایلی مجال انتشار کامل آن فراهم نشد که این موضوع باعث ایجاد دلخوری برای ایشان نیز شد. با توجه به پشت سر گذاشتن هفته دولت، این گفت‌و‌گوی جذاب را که بررسی عملکرد دولت‌های پس از انقلاب از نگاه محمد هاشمی است می‌خوانید. آقای هاشمی در بخش دوم مصاحبه می¬خواهیم یک...
مهندس بازرگان به عنوان اصلی ترین عنصر سازمان نهضت آزادی ایران و فردی که نوشته ها و سخنانش سنگرهای ایدئولوژیک ومواضع فکری واعتقادی این سازمان به شمار می رود همواره به غرب واندیشه غربیان نه تنها به دیده احترام بلکه با دلبستگی واشتیاق می نگریست.در آثار خود تلاش میکرد تا اصول ومبانی فرهنگ اسلامی را به هر وسیله ای که غرب گرایی مهندس بازرگان به عنوان اصلی ترین عنصر سازمان نهضت آزادی ایران...
همان طور که گفته شد جبهه ملی از هما ن آغاز شکل گیری به سلطنت گرایش داشت. هر چند ملی گرایی را اساس کار و آرمان اصلی خویش قرار داده بود، اما در راستای اهداف شخصی و تامین منابع استعمار و گسترش غرب گرایی و مخالفت با اسلام و عناصر مذهبی گام بر می داشتند. صرف نظر از افراد انگشت شماری که ممکن بود در بنیاد مواضع جبهه ملی در برابر انقلاب اسلامی همان طور که گفته شد جبهه ملی از هما ن آغاز شکل گیری...
دکتر محمد مصدق در تفکر و اندیشه نهضت آزادی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است افزون بر وابستگی فکری و سیاسی که رهبران نهضت آزادی به مصدق داشتند، از نام وی برای طرح سازمان نوپای خود، در محافل مردمی و دانشگاهی و دستیابی به یک هویت مستقل سیاسی سود می جستند. مهندس بازرگان در نامه ای که به تاریخ 21 نهضت آزادی و مصدق دکتر محمد مصدق در تفکر و اندیشه نهضت آزادی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است...
بحران های سیاسی و اجتماعی در تاریخ معاصر ایران، بویژه در دوران شکوهمند انقلاب اسامی، موجب عنایت و اهتمام نویسندگان و تاریخ نگاران به این خطه از خاک پهناور خاورمیانه شده است. بررسی و تحلیل شخصیت ها و احزاب سیاسی و مذهبی می توان پایه و مبنای قضاوت و راهگشای آرمان خواهی نسل های آینده این مرز و بوم باشد. نهضت آزادی ایران از جمله احزاب و گروه هایی است که به دلیل ادعای درآمیختن ارزش های اسلامی با...
اسناد به دست آمده از لانه جاسوسی امریکا در ایران، یکی از دستاورهای مهم و اساسی تسخیر لانه جاسوسی به شمار می رود. سفارت امریکا در تهران در حقیقت شعبه ای از سازمان جاسوسی امریکا – سیا – بود که برای به شکست کشاندن انقلاب نوپای اسلامی پیش و پس از انقلاب و تحکیم پایه های رژیم شاه به جاسوسی مشغول بود. بخشی از جاسوسی در بدنه نظام اسناد به دست آمده از لانه جاسوسی امریکا در ایران، یکی از...
بررسی قرآن و احکام و معارف دینی از رهگذر پژوهش های علوم تجربی بر فرضیه و آزمون و شیوه علمی، موضوعی است که بسیاری از روشنفکران دینی تحصیل کرده در غرب دغدغه آنرا در سر داشته و در این رویا بودند که برای معرفی دین اسلام به غربی ها آن را با قالب های علوم تجربی تطبیق دهند و حقانیت دین را از این راه اثبات کنند. از این رو در فصل سوم: فقدان معرفت دینی منسجم و ضعف تئوریک در فهم انقلاب اسلامی اث...
امام خمینی مسئولیت دولت موقت انقلاب اسلامی ایران را به رهبر آزادی، یعنی مهندس مهدی بازرگان، واگذار نمود. هر چند نهضت آزادی بارها اعلام کرد که به عنوان یک سازمان، تاثیری در دولت موقت نداشته و دولت موقت یک دولت نهضتی نبوده است. اما پر واضح است که این ادعا کاملا بی پایه و اساس بوده و اکثریت قریب به اتفاق وزرای کابینه بازرگان را فصل دوم: مواضح نهضت آزادی در انقلاب اسلامی سیاست گام به گام امام خمینی...
بازرگان در مقاله ای با عنوان ایران و اسلام که در واقع متن یک سخنرانی است که در آبان ماه 1360 در دفتر نهضت آزادی ایراد شده، به صراحت و روشنی اعلام می دارد که دیدگاه وی و همفکران او با حضرت امام خمینی متفاوت است. او به شدت از ملی گرایی دفاع کرده است و دیدگاه مکتبی امام و ارزش های اسلامی را محکوم می کند. بازرگان در توهم تضاد دیانت و ملیت بازرگان در مقاله ای با عنوان ایران و اسلام که در واقع متن یک...
پس از شکست نهضت مقاومت ملی و ناتوان ماندن ایدئولوژی ناسیونالیسم، نیروهای مذهبی بر آن شدند تا یک تشکل مذهبی ایجاد کنند و با آن وارد میدان مبارزه سیاسی شوند. در این راستا نهضت آزادی ایران در اوایل دهه چهل شکل گرفت. برای شناخت زمینه‌های سیاسی و اجتماعی شکل‌گیری نهضت‌آزادی، نگاهی گذرا به تحولات سیاسی دهه سی ضروری می‌نماید. زمینه سیاسی از کودتای آمریکایی انگلیسی 28 مرداد 1332 تا آغاز دهه...
جبهه ملی در 25 اسفند 1328 تشکیل شد، با به قدرت رسیدن دکتر مصدق در اردیبهشت 1330، حکومت یافت و با کودتای 28 مرداد 1332 فروپاشید. شماری از افراد مذهبی جبهه ملی که پس از کودتا در نهضت مقاومت ملی حضور داشتند، از فضای نسبتاً باز سیاسی کشور در سال‌های 1339-1340 استفاده کرده، نهضت آزادی ایران را در اردیبهشت 1340 تشکیل دادند.[1] نهضت آزادی زاییده اندیشه سه تن یعنی سیدمحمود طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی بود.[2] هیئت...
