مشروطیت، بازتاب ها و پیامدها
اشاره
انقلاب مشروطه دارای نتایج و پیامدهای متعددی بود: درهم شکستن استبداد، مشارکت گسترده مردم در اداره کشور، حضور رهبری روحانی در جریان مبارزات و... از مهمترین پیامدهای انقلاب مشروطه بود. هرچند تنها ثمره‌ای این انقلاب برای روحانیت شیعه ، شهادت چند طلبه و تعدادی از رهبران روحانی بود. البته خیانت روشنفکران و غرب‌زده‌ها و مرفهین بی درد به مشروطه که منجر به ظهور رضاخان پهلوی به فاصله 15 سال پس از قیام مشروطه گردید را نیز باید به فهرست نتایج قیام مشروطیت اضافه نمود.
«گذرستان» حاضر مجموعه مقالاتی است که به بررسی نتایج سیاسی و اقتصادی و اجتماعی انقلاب مشروطه پرداخته است.
تاکنون بارها از عنوان شرکتهای فراملیتی برای تحلیل اختلاف‌نظرهای بین گروه‌های سرمایه‌سالار بریتانیا از سویی و دولت انگلیس از سوی دیگر سخن گفتیم. اینک می‌خواهیم نشان دهیم منظورمان از شرکتهای فراملیتی چیست و کدامیک از این شرکت‌ها با تحولات ایران گره خورده بودند؟ شرکتهای فراملیتی مجموعه‌ای یک‌پارچه و سازمان یافته از وسائل تولیدند که توسط یک مرکز سیاستگذاری واحد اداره...
در دوره دوم مشروطه در حالی که شرکتهای خارجی برای غارت ایران با هم مسابقه گذاشته بودند و در این حال مردم در فقر و ناامنی غوطه می‌خوردند، مجلس چند لایحه برای ترمیم بودجه دولت تصویب کرد که به شوخی بیشتر شبیه بود. در دوره دوم مشروطه، برای نخستین بار دولت لایحه بودجه سالانه تهیه کرد و به مجلس تقدیم نمود. این لایحه تحت نظارت مرتضی‌قلی‌خان صنیعالدوله، وزیر مالیه تهیه شده بود؛ اما هنگامی که...
انقلاب مشروطه ایران به سال 1906 میلادی مطابق با 1285 هجری شمسی روی داد؛ یعنی درست زمانی که سرمایه‌داری به اوج پویش تاریخی خود در ابتدای قرن بیستم رسیده بود. در واقع نقطه تلاقی نظام سرمایه‌سالار جهانی با ایران را می‌توان سال‌های جنبش ضد‌رژی دانست که حدود شانزده سال قبل از مشروطه روی داد و انقلاب مشروطه به‌شمار می‌آمد. بدون تردید نقش پویش تاریخی سرمایه‌های بین‌المللی در...
برای ریشه‌یابی شرایط اقتصادی کشور و پی بردن به رقابت‌های محافل سرمایه‌سالار اروپا و بعدها امریکا برای تسلط بر منابع کشور، پرداختن به بحث اقتصاد سیاسی ایران در دوره دوم مشروطه، یعنی دوره‌ای که مصادف با رقابت‌های عظیم شرکتهای سرمایه‌داری اروپا و امریکا برای صدور سرمایه به ایران بود، ضروری است. همچنین این بحث مجال لازم را برای تأمل در این مفهوم به دست می‌دهد که چرا بریتانیا از...
انقلاب مشروطه دارای نتایج و پیامدهای متعددی بود؛ درهم شکستن استبداد، مشارکت گسترده مردم در اداره کشور، ظهور قاعده نفی سبیل، حضور متفاوت رهبری روحانی در جریان مبارزات و... از مهمترین پیامدهای انقلاب مشروطه بود. با این حال تنها ثمره‌ای که از انقلاب مشروطه به روحانیت شیعه رسید، شهادت چند طلبه در نهضت و حضور مدرس در مجلس بود. انقلاب مشروطه به...
ساعت چهار بعدازظهر روز 26 جمادی‌الثانی 1327 مجلس مهمی در بهارستان به نام مجمع عالی تشکیل شد. در این مجلس پانصدتن مشتمل بر نمایندگان دوره اول مجلس، سرداران قشون، شاهزادگان، اعیان، اشراف، تجار، رؤسای اصناف و ملیون دورهم گرد آمدند. از بین این پانصدتن یک کمیسیون تشکیل شد که در آن چهره‌هایی مثل سیدمحمد بهبهانی، صنیعالدوله، مستشار‌الدوله صادق، حکیم‌الملک، میرزا‌سلیمان‌خ...
ایلات و عشایر در طول تاریخ ایران نقش مهمی در تحولات کشور داشتند. یکی از این نقشها حفاظت از مرزهای ایران بود. تندرویها و نابسامانیهای پس از انقلاب مشروطه بر برخی ایلات تأثیرات نامطلوبی برجا گذاشت که عواقبش دامنگیر کشور شد. چلبیانلوها از ایلات سرحددار آذربایجان بودند که تندرویهای انقلاب به آنها گزند رساند و آنها را به رویارویی با انقلاب کشاند. چلبیانلوها در زمان فتحعلی‌شاه در گرماگرم...
بحران مالی، دولت ایران را از پای افکنده بود، وقتی روس و انگلیس آشکارا شرایطی را برای استقراض تعیین کردند که در حکم شروط استعماری بود، ایران تلاش کرد تا شاید از منابع خصوصی پول فراهم آورد. در دسامبر 1909 سر جورج بارکلی وزیرمختار بریتانیا در تهران اطلاع داد دو تن به نامهای جوزف وولف[1] و مستر آسبرن[2] وارد ایران شده‌اند. معلوم شد وولف به منظور مسائل مالی، با ایران وارد مذاکره شده و پیشنهاد...
سلسله‌ی قاجار در طول حیات خود دارای مشکلات عدیده‌ای بود که از میان آنها، مشکل استبداد و انحطاط اقتصادی از همه شاخص‌تر بود. قجرها که از یک سو با نفوذ استعمار انگلیس و از سوی دیگر با شکست‌های ایرانیان از روسیه رو به رو شده بودند، پیوسته تحت تأثیر بیگانگان قرار داشتند. در این بین رقابت سنتی انگلیس و روسیه برای به دست آوردن امتیازات گوناگون در ایران به ویژه در دوران ناصرالدین‌شاه، به اوج...
در نیمه شب نهم بهمن 1315 آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی بنیانگذار و موسس حوزه علمیه قم در 73 سالگی دار فانی را وداع گفت. نام آن مرجع بزرگ شیعه با نام حوزه علمیه قم گره خورده است به طوری که جهان تشیع سالگرد عروج ملکوتی وی را به عنوان سالگرد رحلت موسس حوزه علمیه قم می شناسد. مقاله زیر به جایگاه و رویکرد حوزه علمیه قم در روند تحولات تاریخ معاصر ایران پرداخته است. **** حوزه علمیه قم درشرایطی تأسیس...
این اثر با رویکرد تطبیقی در ادبیات معاصر عربی و فارسی نگاشته شده است و به بررسی عوامل همسان نوزایی ادبی شعر دوره نهضت در جهان عرب و شعر دوره مشروطه در کشور می‌پردازد. در این کتاب پس از بررسی مضامین و رویکردهای نو در شعر هر دو ملت و بیان همسانی‌های آنها، دگرگونی شکل و ساختار شعر این دوره ها، همراه با تبیین زمینه های پیدایش این دگرگونی مورد بررسی قرار گرفته است. دوره مشروطه از سال 1285 شمسی در...
محمدعلی شاه از روز تاجگذاری سر مخالفت با مشروطه را گذاشت و در اولین گام در روز تاجگذاری‌اش نمایندگان مجلس را دعوت نکرد. پس از آن به ستیز با مشروطه پرداخت و پس از چندی کش و قوس سرانجام شمشیر را از رو بسته و دستور به توپ بستن مجلس داد و با همراهی سرهنگ لیاخوف روس این کار را به انجام رساند. به دنبال این اقدام چند تن از مشروطه‌خواهان سر‌شناس چون میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و ملک‌المتکلمین و...
در روز ۲۴ فروردین ۱۲۸۸ شمسی برابر با دوم ذیقعده ۱۳۲۷ هجری قمری در پی پایان دوران استبداد صغیر و افتتاح دومین دوره مجلس شورای ملی، دوره دوم مشروطیت آغاز شد. محمدعلی شاه از روز تاجگذاری سر مخالفت با مشروطه را گذاشت و در اولین گام در روز تاجگذاری‌اش نمایندگان مجلس را دعوت نکرد. پس از آن به ستیز با مشروطه پرداخت و پس از چندی کش و قوس سرانجام شمشیر را از رو بسته و دستور به توپ بستن مجلس داد و با...
روز 23 تیر 1288 مجاهدین و مشروطه‌خواهان، با شکست دادن قوای دولتی از دروازه بهجت‌آباد وارد تهران شدند و به سمت مرکز شهر یعنی میدان بهارستان حرکت کردند. انقلاب مشروطه با تمام فراز و نشیب هایش در راه تحقق آرمان های عدالت طلبانه و آزادیخواهانه، نقطه عطف تاریخ ایران و سر منشاء تحولات عظیمی بوده است. انقلاب مشروطه با تمام فراز و نشیب هایش در راه تحقق آرمان های عدالت طلبانه و آزادیخواهانه، نقطه عطف...
ایران از اوایل دورة قاجار برای انگلستان به مثابة دالانی به منظور حفاظت از هند تلقی می‌شد. ما به این مهم در همین رساله به طور مشروح پرداخته‌ایم؛ و برای بحثی تخصصی‌تر در مورد سابقة موضوع، کتاب ارزشمند «رز گریوز» را برای مطالعه پیشنهاد میکنیم.[1] در این دوره به قول برخی نویسندگان عصر مشروطه به بعد مثل ملک‌الشعرای بهار، «رقابت روس و انگلیس در سر نعش بی‌گناه و خانة صاحب مرده...
یکی از مهمترین وقایع دوره مشروطیت ایران، اولتیماتوم روسیه بود که به دنبال تحریکات اقلیت دمکرات مجلس روی داد. در این دسیسه تاریخی دمکراتها همراه با شرکتهای فراملیتی و نیز متحدان داخلی آنها نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای عهده‌دار بودند. تحرکات وسوسه‌انگیز دمکراتها با همراهی و همسویی جناحی از محافل سیاسی انگلستان شکل گرفت که برای بسترسازی فضا به منظور سرمایه‌گذاریهای شرکتهای...
این متن که نخستین‌بار انتشار مـی‌یابد بـرگ‌هایی از تـاریخ سلماس از روزگار مشروطه تا اوایل سلطنت رضاشاه است. نویسنده آن،مرحوم جلیل بخش‌پور سلماسی است.وی تحصیلات اولیه خود را در مدرسه‌ای که شادروان سعید سلماسی(شهادت 25 صفر 1327 قمری در حوالی خـوی)در سلماس بنیانگذاری کرده بـود آغـاز کرد.پس از طی تحصیلات مرسوم،در گمرگ تهران مشغول گردید و به عنوان...
در شوال سال 1328ق خوانین بختیاری که قبلاً اصفهان، یزد و کرمان را تصرف کرده بودند، به منظور انقیاد شیراز به سوی آن شهر به حرکت درآمدند. صولت‌الدوله قشقایی ملقب به سردار عشایر نسبت به این عمل به شدت اعتراض نمود، او از شیراز حرکت کرد و تا حوالی اصفهان پیش آمد. مخالفین سرداراسعد در معیت او بودند. به همین مناسبت حاجی آقا شیرازی از وکلای فارس در مجلس نطق مفصلی ایراد کرد. او غرض...
انقلاب مشروطیت برای هر یک از شهرهای ایران یک معنای جداگانه داشت اگر چه اشتراکاتی نیز در میان بود. بالاترین نقطه اشتراک آن بود که بعد از این شاه همه کاره نیست. مجلس شورایی تشکیل می شد که در تصمیمات خرد و کلان کشوری صاحب رای بود. خصوصاً آن که وزرای شاه را مورد سوال قرار می داد. از آن مهم تر راجع به حکام شهرها از وزارت داخله پرسش می کرد. این که چرا فلان حاکم مورد رضایت مردم نیست. از نخستین دستاوردهای...
یکی از دهشتناک‌ترین تراژدی‌های تاریخ ایران بعد از مشروطه جنگ و جدال‌های بی‌پایان سالارالدوله با دولت مرکزی در غرب کشور بود که به فجایع فراوانی منتهی شد. ابتدا ببینیم سالارالدوله کیست؟ ابوالفتح‌میرزا سالارالدوله (1338-1260ق) به طور قطع یکی از متحدین سیاست خارجی بریتانیا و یکی از کسانی بود که مورد حمایت شرکت نفت انگلیس و ایران واقع می‌شد، تا در موارد ضرور از او به نفع...
یپرم خان حکم اعدام شیخ‌فض‌الله نوری را اجرا کرد. او خود را مجاهد می‌دانست و به رهبری مجاهدان افتخار می‌کرد، در ماجرای پارک اتابک به مجاهدین حقیقی آذربایجان به سرپرستی ستارخان و باقرخان حمله کرد و آنجا را به آتش کشید. خبرگزاری فارس ـ گروه تاریخ: شاهد توحیدی: عموم محققین و مورخین، حتی اسمعیل رائین که سعی داشته است از یپرم خان ارمنی و اقدامات او قهرمانی افسانه‌ای بسازد، نامی از...
پیش از دوره قاجار در اندیشه سیاسی ایرانیان، سلطنت ودیعه ای الهی محسوب می شد و ارتباط حکومت و مردم بر پایه الگوی سنتی؛ یعنی شاه و رعیت بود که بر اساس آن شاه سایه خدا بر روی زمین و جان، مال و ناموس رعیت در تسلط او قرار می گرفت که باید امنیت مردم را حفظ می کرد. وظیفه رعیت نیز اطاعت محض از شاه بود. به این ترتیب ارتباط حکومت با مردم بر مداری یکنواخت می چرخید و نوعی ارتباط ارباب- رعیتی با توجه به اندیشه ای...
در روز ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ مظفرالدین شاه قاجار هفت ماه پس از دستور تاسیس «عدالتخانه»، فرمان مشروطیت را صادر کرد. جنبش مشروطیت بدون شک از رویدادهای مهم و تأثیرگذار در تاریخ تحولات سیاسی ایران محسوب می‌شود. اثرات این رویداد در زندگی فرهنگی و سیاسی مردم، از سایر حوادثی که تا آن تاریخ در کشورمان پدید آمده بود، عمیق‌تر بوده است. بسیاری نارضایتی عمیق جامعه ایران در سال‌های حکومت قاجار را...
صدور فرمان مشروطیت را بسیاری از مورخین سرآغاز دوره‌اﻱ نوین از تاریخ ایران می‌دانند. دوره‌ای که ایرانیان نقطۀ پایانی بر قدرت مطلقۀ شاه نهادند و رأﻱ ملت را به جایش نشاندند. امواج آن تلاطمی در جنبه‌هاﻱ گوناگون زندگی مردم ایران به وجود آورد و دستاوردهاﻱ مثبت و منفی در پی داشت که تبعاتش کماکان دامنگیر جامعۀ ایرانی است. اهمیت تأثیر این واقعه بر تاریخ معاصر ایران بررسی همه جانبۀ آن از...
روز ۲۲ اردیبهشت ۱۲۸۶، قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی که مشتمل بر ۱۲۲ ماده بود، به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسید. بر اساس این قانون ایالت قسمتی از مملکت بود که دارای حکومت مرکزی و ولایات حاکم‌نشین جزو باشد. با تصویب این قانون قرار شد در مرکز هر ایالتی انجمنی موسوم به انجمن ایالتی تشکیل شود که اعضای آن از میان منتخبین کرسی ایالت و توابع آن و مبعوثینی که از انجمن‌های ولایتی فرستاده...
درباره مشروطه‌خواهی ایرانیان، دلایل مختلفی را بر شمرده‌اند، از خواست تاسیس عدالتخانه تا خواست ایجاد پارلمان و محدود کردن اختیارات شاه و حتی کوتاه کردن دست بیگانگان. آیا می‌توان مجموع این مطالبات را ذیل امری کلی که به انقلاب مشروطه منجر شد، گردآوری کرد؟ انقلاب مشروطه ایران با حضور نخبگان و اقشار وسیعی از ملت ایران نتیجه یک درک مشترک از سوی قاطبه ملت ایران است و آن حس عقب‌ماندگی...
در ماه‌های اولیه بعد از هجوم روس‌ها به ایران و نهب و غارت و چپاول مهاجمین بود که در تنها روزنامة آن زمان یعنی آفتاب، از ضرورت تشکیل یک نیروی نظامی توانمند سخن به میان آمد. این روزنامه «روح مملکت و حیات هر دولت» را متکی به قوه نظامی دانست؛ نیرویی که «از هرگونه اختلالات و اغتشاشات داخلی و تجاوزات خارجی ملک و ملت را محفوظ داشته نایل سعادت و رفاهیت نماید.»[1] به نظر نویسنده این مقاله، سعادت...
پس از آغاز دوره موسوم به «استبداد صغیر»، کمتر کسی احتمال بازگشت مجدد مشروطه و مشروطه خواهان را به مسند حکومت می‌داد، بی اعتنایی مردم تهران و بسیاری از شهرها نسبت به مشروطیت، گواه این امر است. آنچه سرنوشت مشروطه را تغییر داد، قیام جمعی از مردم تبریز و حرکت آنان به سمت تهران بود که از تعدیات شدید حاکمیت قاجار نشات گرفت. آنان با هم پیمانی برخی اقوام و ایلات به تهران رسیدند و قاجاریه را...
در مقاله حاضر که مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی است، تلاش شده که نقش مردم کرمانشاه و کردستان در حوادث منتج به مشروطیت، مشروطیت و پیامدهای آن مورد واکاوی قرار گیرد. همچنین کوشش شده است، مهمترین دیدگاههای رایج در کرمانشاه و کردستان درباره مشروطیت و سهم گروهها و شخصیتهای مهم این جامعه در جنبش مشروطیت مورد بررسی قرار گیرد. سئوال تحقیق حاضر این است که آیا مردم کرمانشاه و کردستان با استقرار حکومت...
در سال 1906 حزب لیبرال بر حزب محافظه‌کار غلبه کرد و اکثریت پارلمانی را از آن خود ساخت. بحث تعیین منطقه نفوذ با روسیه به شکل جدی‌تری مطرح گردید. رایس وزیرمختار جدید انگلیس در تهران، معتقد بود تعیین منطقه نفوذ باید توأم با استقلال و یکپارچگی و تقسیم برابر امکانات اقتصادی و بازرگانی ایران بین دولتین باشد. رایس می‌گفت باید به زمامداران ایران نشان داده شود قرارداد برای حفظ تمامیت ارضی کشورشان...
آقای دکتروضعیت تاریخ نگاری ادوار مختلف‌مجلس را چگونه ارزیابی می‌کنید ؟ تاکنون در مورد تاریخ‌نگاری مشروطه در منابع مختلف بحث شده است. قشرهایی که در مشروطه موثر بودند، خواسته‌های مشروطه‌خواهان، اهداف و امیال دول بیگانه، تاثیراتی که مشروطه از تحولات سیاسی روسیه و عثمانی گرفت، همه از جمله مباحثی است که در کلاس‌های درس دانشگاهی و هم در کتاب‌ها و مقالات به نحو مبسوط به آن شده...
مخالفت قوانین موضوعه مجلس شورای ملی با قواعد اسلامیه، درعهده علمای اعلام (ادام الله برکات وجوهم) بوده و هست. لذا مقرر است درهر عصری از اعصار، انجمنی از طراز اول مجتهدین و فقهاء متدینین تشکیل شود که قوانین موضوعه مجلس را قبل از تأسیس، در آن انجمن علمی به دقت ملاحظه و مذاکره نمایند. اگر آنچه وضع شده مخالف با احکام شرعیه باشد، عنوان قانونیت پیدا نخواهد بود و امر انجمن علمی در این باب، مطاع و متبع است و...
نخستین مدرسه نظامی ایران به معنی امروزی و علمی دارالفنون بود که در قسمت آموزش نظام مانند دیگر قسمتهای فنی و پزشکی از معلمین اروپایی استفاده می‌شد. و از چهار نفر جهت تعلیم پیاده نظام، توپخانه، علم هندسه، و دو نفر دیگر برای تعلیم طب و جراحی و علم معدن تشکیل می‌شد. دومین مدرسه نظامی قابل ملاحظه به تقلید و سبک دارالفنون در سال 1275 ق در تبریز دایر شد و عمده دروس آن بر پایه دروس دارالفنون بود . این...
«... شما تاریخ انقلاب مشروطه را بخوانید و ببینید در انقلاب مشروطه چه بساطی بوده است... با اینکه انقلاب، تغییر رژیم سلطنتی نبود، فقط این بود که سلطنت استبدادی یک قدری محدود بشود و روی قوانین مشروطه باشد، شما توجه کنید که چه جنایاتی واقع شد و چقدر کشتار از مردم صالح و از مردم دیگر واقع شد...» از بیانات امام خمینی، صحیفه امام ج 15، ص 92 ریشه‌های نهضت مشروطه جنبش مشروطیت بدون شک از رویدادهای مهم و...
بعد از انقلاب مشروطیت، کشور گرفتار آشوب و هرج و مرج شد و بیش از یک دهه ناامنی و اغتشاش سراسر کشور را دربر گرفت. جنگ قدرت و اختلافات عقیدتی میان پیشروان نهضت مانعی جدی برای رسیدن به تسامح و تعامل گروه‌های مختلف بود. پیشروان نهضت نتوانستند - یا نخواستند- در عقاید و باورهای خود تعدیلی ایجاد کنند و همگام با یکدیگر جنبش را به پیش ببرند. هر یک از این گروهها می‌خواستند هر چه زودتر عقاید و...
بندر بوشهر، یکی از مهمترین و استراتژیک‌ترین نقاط اقتصادی ایران در سده‌های اخیر، با ظهور جنبشها و شخصیتهای مهم سیاسی و به‌ویژه قیام دشتستان و چاه‌کوتاهیها در مقابل استعمارگران و استبدادگران، اهمیت چشمگیری در تاریخ معاصر ایران یافت و بخش مهمی از تاریخ مبارزات ضداستبداد و استعمار را به خود اختصاص داد. مرحوم سیدمرتضی اهرمی که خود به توصیه علمای نجف به حمایت از مشروطه‌خواهی جنوب برخاسته...
یپرم‌خان، مشروطه‌خواهی بود که حتی به روحانیت مسیح اهانت می‌کرد، چنانچه پس از مرگش اسقف همدان او را ارمنی ندانست و از مراسم مذهبی خودداری کرد، ولی دوستان ارمنی او اسقف را به تیر بستند و کشتند. روز ۲۹ اردیبهشت ۱۲۹۱ یپرم داویدیان گانتاکتسی مشهور به یپرم‌خان ارمنی از انقلابیون و رهبران نظامی دوران مشروطه که در دوران استبداد صغیر و بعد از آن در نبردهای متعددی علیه نیروهای مخالف مشروطه...
فتاح غلامی: دکتر محسن جعفری مذهب حقیقی، عضو هیات علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است. با او در مورد تاثیر صنعت چاپ بر وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران گفت‌وگو کردیم. همان‌طور که می‌دانیم از زمان شکل‌گیری نهضت مشروطه، جامعه ایرانی شاهد رشد و گسترش بیانیه‌ها، شب‌نامه، روزنامه‌ها، کتاب و... بود و عمدتا این محصول فرهنگی بیانگر افکار و عقاید جدید بود. به نظر شما صنعت چاپ چه...
در پی پیروزی نهضت مشروطه و به سلطنت رسیدن محمدعلی میرزا، از جریان‌های دامنه‌دار و ناهنجار، درگیری‌ها و کشمکش‌هایی بود که میان او و مشروطه‌خواهان پدید آمد که به بمباران مجلس و سرکوبی خونین مجلسیان کشیده شد و دومین توطئه‌ی پشت پرده‌ی بریتانیا را برای به بیراهه کشانیدن نهضت عدالت خواهی ملت ایران به پایان برد. تاریخ‌نویسان، علت و انگیزه‌ی اصلی این ماجرا را مخالفت و دشمنی...
بر خلاف برخی از تمدن ها که همواره سعی داشته اند با دیوار خود را از دنیای پیرامونی جداسازند تمدن ایرانی که پیشینه ای چندهزار ساله دارد همواره در داد و ستد با فرهنگ های پیرامونی بوده است. فراز و نشیب های تاریخی هزاره گذشته ، فرهنگ ایرانی را به نحوی فرهنگی تعاملی ساخته که به راحتی با سایر فرهنگ ها به تبادل ارزش ها پرداخته و در تمام این هزاره ها نقش رابطه و واسطه فعال بین فرهنگی را بر عهده داشته است....
