مقالات
: در سالهای اخیر، مـوضوع«تـاریخ مـعاصر»مورد توجه محافل علمی تاریخ پژوهی و پژوهشگران تاریخ واقع شده است.در سال 1374،مؤسسه مطالعات تـاریخ معاصر ایران اقدام به برگزاری یک سلسله نشستهای تخصصی در این‌باره کرد و در سال 1381،مـرکز بررسی اسناد تاریخی نـیز تـحت عنوان اسناد و تاریخ معاصر،همایشی برگزار کرد.این نوشته در پی آن است تا در حد امکان به تبیین مفهوم...
مسائل مربوط به تاریخ‌نگاری را میتوان در دو بخش کلی ارزیابی کرد: 1-بـخش ابـزاری یـا بیرونی؛مانند:امکان دسترسی به اسناد،دانش و توان مورخ در تتبعات تاریخی، امکانات معیشتی مورخ و فـراهم بودن امنیت و جمعیت خاطر او،توجه به توسعه و تعمیق گروههای آموزشی تاریخ در دانشگاهها،و... 2-بـخش کاربری یا درونی؛مـانند: سـازمان‌یافتگی ذهنی مورخ نسبت به اموری چون باورهای سیاسی و...
دگرگونیهای بزرگ اجتماعی،همچون انقلاب،پیامدهای گونه‌گونی دارند.از آن شمار است برانگیخته شدن مـیل مـورخان بـه نگارش رویدادهایی که به انجام یک حکومت و آغاز حکومتی دیگر منجر گشته.انقلاب اسلامی نـیز بنا به طبع دگرگون‌ساز خود چنین خواستی را در ضمیر تاریخ‌نگاران ایران و جهان پدید آورد و بـه فراخور دانش،علاقه و تـخصصشان،آنـان را وادار به این واکنش طبیعی کرد.و از...
درباره نوسازی رضا خان در ایران چه در دوران حکومت پنجاه ساله پهلوی ها و چه در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی سلطنت طلبان روایت های متناقض همراه با جعل وقایع تاریخی در بین اذهان عمومی منتشرشده و می شود. جا دارد باردیگر تاریخ دوره پهلوی ها باز خوانی شود. آیا می دانید : ۱- نود سال قبل از رضاشاه ، عباس میرزا به تشکیل ارتش نوین و تولید سلاح مدرن اقدام کرد ۲- هفتاد سال قبل از کودتای رضاشاه ،...
روز چهارم اسفند 1367 امام خمینی(ره) در نامه ای به آیت الله سیدعلی خامنه ای رئیس وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی،خواستار نظارت ایشان بر تدوین کتابهای تاریخ مدارس و دانشگاهها و جلوگیری از تحریف تاریخ در کتب درسی شدند. علت این درخواست، نامه ای بود که از سوی حجت الاسلام سیدحمید روحانی در انتقاد از محتوای کتابهای درسی تاریخ مدارس و دانشگاهها برای امام ارسال شده بود. متن نام سیدحمید روحانی و پاسخ امام به این...
روز 25 فروردین 1288 خورشیدی شرکت نفت ایران و انگلیس تأسیس شد. تأسیس شرکت کمتر از یک سال پس از آن که شرکت دارسی انگلیسی موفق به کشف نفت در مسجد سلیمان گردید، به وقوع پیوست. سابقه توجه انگلیسی‌ها به منابع و ذخایر نفتی ایران بسیار طولانی و به 36 سال قبل از کشف نفت در ایران می‌رسد. در سال 1872 یک انگلیسی به نام «بارون جولیوس دو رویتر» (که خبرگزاری رویتر را به نام خود بنیان نهاد)(1) امتیاز...
در یک نگاه اجمالی کتاب‌هایی راکه در زمینه تاریخ معاصر ایران در سه دهه گذشته منتشر شده است میتوان از چند زاویه طبقه‌بندی کرد: از نظر ارزش‌های کیفی و ساختاری و محتوایی از این زاویه این آثار را میتوان به آثاری بی‌ارزش یا کم‌ارزش و پاورقی گونه و آثار با ارزش و تحقیقی تقسیم‌بندی کرد. در گروه اوّل ساختار پاورقی گونه داستانی بر روش علمی غالب است. از متدولوژی علمی و نقد و سنجش و...
روز 18 دی 1285 مظفرالدین‌شاه قاجار بر اثر بیماری در 54 سالگی درگذشت. جنازه وی در تکیه دولت به امانت گذارده شد تا طبق وصیتش به کربلاحمل شود. مظفرالدین شاه، پنجمین پادشاه سلسله‌قاجار محسوب می‌شود. وی در 5 سالگی به هنگامی که ضعیف و علیل المزاج‌تر از برادران خود بود و در نهایت بی‌میلی و در کمال ناچاری شاه به عنوان ولیعهد نایل شد. در کودکی تحت...
«شرح حال‌نویسی» یا همان نگارش زندگی‌نامه افراد، یکی از روش‌های رایج در نویسندگی است که از دیرباز مورد توجه برخی از نویسندگان قرار داشته و در آن به رویداد‌های زندگی مشاهیر دین و دانش و بزرگان ادب و سیاست پرداخته می‌شود. آثاری که امروزه در قالب کتاب یا مقاله در بزرگداشت شخصیت‌های علمی، ادبی، مذهبی و... منتشر می‌شوند، شامل شرح احوال و رخداد‌های زندگی این شخصیت‌هایند که گاهی...
جهانی که ما در آن بسر می‌بریم، چه از نظر جغرافیای سیاسی و چه مسائل تمدنی، حاصل قرن‌ها تحولات پی در پی و مستمری است که در تاریخ بشر روی داده است. هر اندازه که در تاریخ به گذشته‌های دور مراجعه کنیم، ریشه‌های دورتر جهان کنونی و هر اندازه که به تاریخ معاصر نزدیک شویم، علل بلافصل و بی‌واسطه جامعه فعلی را می‌توانیم دریابیم . جامعه صنعتی جهان معاصر حاصل دو قرن تحولات علمی، تکنیکی و اقتصادی...
با گسترش روزافزون علوم در هر یک از رشته‌ها، انتظار به وجود آمدن رشته‌های تخصصی نیز وجود دارد. علم تاریخ طی فراز و نشیبهایی که فراروی آن بود، شاهد گسترش شیوه‌های نوین تاریخ‌نگاری بود. با ایجاد مکاتب تاریخ‌نگاری و شیوه‌های علمی نگارش، و نیز از سه دهة گذشته با شکل گرفتن تاریخ شفاهی، گامی نوین در مطالعات تاریخی برداشته شد. در این شیوه، پژوهشگر از چارچوب نوشتاری خارج می‌شود و با روی...
هر چند از ایران باستان کتابی تاریخی بر جای نمانده، اما از های مورخان یونانی میتوان دریافت که سنت تاریخنویسی در میان ایرانیان نیز وجود داشته است و دست کم سالنامه‌هایی که دربردارنده فهرست رویدادها بوده‌اند، در دربارهای سلطنتی تدوین و نگهداری می‌شده‌اند. این سالنامه‌ها ادامه سنت رویدادنگاری آشوریان و بابلی‌ها بود. پس از ورود اسلام به کشورمان، سنت تاریخ‌نگاری در...
تاریخ شفاهی (Oral History) یکی از شیوه‌های جدید تحقیقات تاریخی است که در سده اخیر در سطح جهان گسترش پیدا کرده است. هر چند پیشینه تاریخی آن به علت قرابت با افسانه‌ها و روایات شفاهی که نسل به نسل میان اقوام و ملل مختلف منتقل می‌شده به چندین هزار سال قبل برمی‌گردد. به هر حال نخستین فعالیت آکادمیک در این عرصه با موضوع تاریخ سیاسی و به طور مشخص با ضبط خاطرات سیاسی روی نوار شروع شد. نخستین ابتکار در این...
امام خمینی(ره) روز 7 دی 1358 در دیدار «حامد الگار» نویسنده و متفکر مسلمان آمریکایی با ایشان به تشریح و تحلیل تاریخ ایران و مقایسه حکومت اسلامی با سایر حکومت‌ها و فلسفه انقلاب اسلامی در ایران پرداختند. بخشی از اظهارات ایشان به نقش انگلیس در رویارویی با ارزش‌های دینی در جامعه ایران و نقش خاندان پهلوی در عهده‌داری این مسئولیت اختصاص داشت. توجه خوانندگان گرامی را به این بخش از فرمایشات امام...
بهره‌گیری از خاطرات شفاهی در تاریخ‌نگاری، قدمتی به دیرینگی هستی بشر دارد. اما ابزار ثبت آن، با توجه به تحولات همه‌جانبه در زندگی بشر، تغییر اساسی یافته و امروزه، دستگاه‌های مجهز ضبط صوت و دوربینهای دیجیتالی، کار را آسان و مطمئن‌تر کرده است. آرشیو تاریخ شفاهی، با همین نام و به صورت مرکزی با برنامه و هدفهای مشخص، نخستین بار در آمریکا در سال 1948م/1327ش و در ایران طی سالهای 1360 تا 1361 در مرکز...
موضوع تاریخِ شفاهی آموزشِ تاریخ در دانشگاههای ایران، از مباحثی است که تاکنون بدان پرداخته نشده است. به طور یقین در این فرصت کوتاه نیز تنها میتوان به طرح ضرورت مسئله پرداخت و بررسی و چگونگی اجرای این موضوع را به فرصت دیگری واگذاشت. زیرا این موضوع علاوه بر نیاز به تحقیقات عمیقتر، انجام یک طرح مطالعاتی گسترده را می طلبد. از قرن هیجدهم میلادی در بسیاری از شاخههای معرفت بشری، اندیشههای جدید همراه با...
ایران عزیز دارای مرزهایی گسترده و طولانی است. این مرزها شامل مرزهای خشکی و آبی است که شکل و اندازه کنونی آنها حاصل یک دوره طولانی از تحولات تاریخی محسوب می‌شود. در طول تاریخ کهنسال این مرز و بوم همواره مردان و زنان شجاع و فداکار برای دفاع از مرزهای میهن و حفظ عزت و آزادگی و سربلندی خود و فرزندانشان کوشیده‌اند. در کنار آنان شاعران، نویسندگان و به خصوص مورخان نیز با قلم و سخن خویش عشق به میهن را در...
(گفت‌وگو با دکتر موسی نجفی) • برخی معتقدند استناد به تاریخ ـ به خصوص تاریخ اسلام ـ در جریان مباحث سیاسی روز، بسیار پرآسیب است؛ در منابع دینی و سیره ائمه کمتر چنین رویه‌ای را شاهد هستیم و فقها هم چندان اهل استناد تاریخی نیستند. تاریخ فقط می‌تواند فضا (هست‌ها) را روشن کند اما منتج به هیچ حکمی نمی‌شود. حکم (بایدها) را باید با استنباط و حساسیت‌های فقیهانه به دست آورد. پرسش...
تاریخ و تاریخ‌نگاری چه به صورت ثبت وقایع و حوادثی که وقایع‌نگار شاهد آن بوده یا از این و آن شنیده و چه به صورت مطالعه و بررسی حوادثی که بر پیشینیان گذشته، از دیرباز مورد توجه گروهی از علاقه‌مندان به تاریخ بوده و هست. بنابراین تاریخنویسی و وقایع‌نگاری همگام با رشد و توسعه جوامع بشری حرکت کرده است. آنچه در این راستا شایان ذکر است نحوه نگارش وقایع و حوادث توسط وقایع‌نگارانی است که گروهی...
محققان تاریخ به خوبی به ارزش و اهمیت اسناد و متون قدیمی واقف هستند . اسناد تاریخی بعنوان مستندات و مکتوبات وقایع گذشته ، بسته به نوع اطلاع رسانی و درجه اطلاعات حاوی آن ، وضعیت خاصی را پیدا می کند . بنظر می رسد در میان ذخیره آرشیوهای ملی ورسمی، اشکال مختلفی از اسناد موجود است که گاه قضاوت در مورد وضعیت و جایگاه آنها را با دشواری روبرو می سازد . برای توضیح بیشتر؛ آنچه که در وهله اول از شکل یک سند به ذهن...
