مقالات
روز 14 مرداد 1285 مظفرالدین‌شاه قاجار ۷ ماه پس از دستور تاسیس «عدالتخانه»، دستخط خود را در مورد قبول نظام مشروطیت ایران خطاب به مشیرالدوله صادر کرد. این دستخط به «فرمان مشروطیت» معروف شد. جنبش مشروطیت بدون شک از رویدادهای مهم و تأثیرگذار در تاریخ تحولات سیاسی ایران محسوب می‌شود. اثرات این رویداد در زندگی فرهنگی و سیاسی مردم، از سایر حوادثی که تا آن تاریخ در کشورمان پدید آمده بود،...
روز 4 دی 1306 آیت‌الله حاج‌نورالله اصفهانی از علمای برجسته عصر مشروطیت در 68 سالگی دارفانی را وداع گفت. حاج آقا نورالله اصفهانی (مهدی) فرزند شیخ محمد باقر نجفی و نوۀ دختری سید صدرالدین عاملی در سال 1278 ق در اصفهان دیده به جهان گشود. وی پس از آموختن مقدمات علوم دینی راهی عتبات عالیات شد و تا سال 1304 ق به تحصیل در آنجا ادامه داد و از محضر بزرگانی چون آیت الله میرزا حبیب الله رشتی و آیت الله میرزا حسن...
با شروع حکومت رضاشاه در سال 1304ش/1925م و حمایت کشورهای بیگانه از جمله استعمار انگلیس، رضاشاه در جهت تأمین منافع این کشورها و اهداف خود که حفظ حکومت پهلوی بود، دست به اقداماتی به منظور مدرن نمودن کشور و حذف آیین اسلام زد. رضاشاه با طرح شعار های ملی گرایانه و باستان گرایانه سعی در احیاء فرهنگ باستانی ایرانی و آیین زرتشت و در کنار آن غربی نمودن کشور ایران را داشت. وی با کنار گذاشتن روحانیون از امور...
روز 23 شهریور 1286 آیت‌الله شیخ‌فضل‌الله نوری پس از تعهد مجلس شورا به اسلامی بودن کشور و غیرقابل تغییر بودن احکام الهی و عدم مخالفت مشروطه با احکام شریعت به تحصن خود در جوار حرم حضرت عبدالعظیم خاتمه داد. شکل‌گیری و پیدایش انقلاب مشروطیت ایران از علل و عوامل متعدد، مشارکت اقشار و طبقات مختلف اجتماعی با افقهای فکری گوناگون و انگیزه‌ها و اهداف متفاوت ریشه گرفته است. تکاپوی جامعة...
پیامدهای نخستین رویارویی غرب زمینه‌های بروز مشروطیت، نخست بر بستر اندیشه‌های ملی و دینی مردم ایران شکل گرفت. پس از هجوم روسیه تزاری به ایران اسلامی، لایه‌هایی از تمدن غرب خودنمایی کرد، که لایه صنعتی آن در شکل تکنولوژی نظامی زودتر چهره گشود. نیروهای ملی و مذهبی که در خطوط مقدم جنگ حضور داشتند، مانند عباس میرزا قاجار و میرزا عیسی قائم‌مقام فراهانی، با این جنبه، پیش از دیگران آشنا...
پیرامون انقلاب مشروطیت از سوی موافقان، مخالفان و منتقدان، رسائل و کتب بسیاری نگاشته شده است. بعضی از آنها در اوائل انقلاب مشروطه و دوران پایانی حکومت قاجار، بعضی در سالهای 1320 ـ 1332 و بعضی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به چاپ رسیده‌اند. بسیاری از این آثار به زیور چاپ آراسته نگردیده و به صورت خطی در کتابخانه‌های عمومی و خصوصی بایگانی شده‌اند. مطالعه و پژوهش در محتوای رسائل فوق تحقیق پیرامون...
طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا کنون، به کرات به آراء مردم مراجعه شده است. از برگزاری اولین همه‌پرسی که۱۲ فروردین ۱۳۵۸ برای برقراری نظام جمهوری اسلامی در کشور ترتیب یافت، تا سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که در 28 خرداد 1400 برگزار شد، به دفعات انتخابات برگزار شده است: رفراندوم جمهوری اسلامی، انتخابات مجلس خبرگان، انتخابات دو مرحله‌ای هر یک از دوره‌های مجلس...
با شروع قرن بیستم وتقسیم معادلات جهانی بین روسیه وانگلستان، این دو کشور سعی داشتند در میدان رقابت‌های جهانی، هر کدام نسبت به رقیب دیگر امتیازات بیشتری به دست آورند. به همین دلیل کشمکش های این دو ابر قدرت بر سر دستیابی به منافع، تنش هایی را نیز درمنطقه که هند (گوهر گرانبهای انگلیس) درآن قرار داشت به وجود آورد، و به نگرانی‌های دولت انگلیس بیشتر دامن زد. قرارداد 1907 نیز که زاییده ی این...
بدنبال صف آرایی دول روس، انگلیس و فرانسه درجبهه ای موسوم به «متفقین» و اتریش و آلمان با عنوان «متحدین» ، پیوند عثمانی ،ایتالیا و ژاپن به هر یک از این دو جناح ، جهان را درگیر محاربه ای همه گیرنمود. در این میان ایران که از قرن نوزدهم م بواسطه موقعیّت جغرافیایی خود جولانگاه ائتلاف و تعارض قدرت های برتر اروپا در حفظ یا دست یا بی به هندوستان بود ؛ مورد تعرض هردو جناح رقیب قرار گرفت. به...
مختصری از تاریخ تشکیلات موسوم به پلیس جنوب ایران انگلیسی‌ها از مدت‌ها قبل در پی تشکیل قوایی در جنوب ایران بودند که بتوانند از منافع سیاسی و اقتصادی خود دفاع کنند. ظاهراً این تلاش برای نخستین بار در 6 ژانویه 1902 به ذهن اولیای انگلیس خطور کرده، و در یادداشت وزیر وقت امور خارجه انگلیس خطاب به سر آرتور هاردینگ وزیرمختار انگلیس در ایران آمده است: «... ما کوشش کرده‌ایم که تجارت و نفوذ بریتانیا...
پلیس جنوب ایران (The South Persian Rifles ) که به اختصار S.P.R. هم نامیده می‌شود، نیرویی نظامی بود که در بحبوحه جنگ بین‌الملل اول توسط انگلیسی‌ها در 26 اسفند 1294جهت کنترل سیاسی و نظامی جنوب ایران تشکیل شد. در بحبوحه جنگ جهانی اول، ایران دستخوش تحولات عمده‌ای شده بود. کشورهای درگیر جنگ، هرکدام به شکلی، مناطقی از خاک ایران را عرصه جولان خود ساخته بودند. روسیه در شمال، انگلستان در جنوب و جنوب شرق، عثمانی...
* جرم شیخ، دفاع از دین و استقلال کشور بود! ....جرم شیخ، مال دوستى، ریاست خواهى و رشوت ستانى نبود؛ پس او در دادگاه «دین و داد و خرد»، چه جرمى داشت که دشمنانش او را مستحقّ طعن و لعن و حتى اعدام مى‌شمردند؟! جرم نابخشودنى! شیخ، دفاع اصولى از دین و مبارزة جدّى با استراتژى همسایگان زورگو و متجاوز آن روز ایران (روس و انگلیس) بود، که او را ـ در این هر دو عرصه ـ خواهى نخواهى با قدرتهاى استعمارى، و طیف...
و طرح موضوع ایران به لحاظ موقعیت استراتژیک خاص ناشی از هم‌جواری با امپراتوری روسیه، همواره چونان سپر بلایی در برابر دست‌اندازی به سرزمین هند، در رویکرد سیاسی انگلستان از اهمیت سرشاری برخوردار بود. از این رو، حضور و نفوذ در دربار قاجار می‌توانست در ایفای نقش مورد انتظار از ایران مؤثر واقع گردد. از این رو برای اداره مستعمرات خود به نیروهای محلی نیاز داشتند. انگلستان بار دیگر سیاست...
۱۱۲ سال پیش در چنین ایامی (مرداد سال ۱۲۸۸خورشیدی) و در کشاکش قیام مشروطه، ایران اسلامی شاهد شهادت مرجع بزرگی بود که نامش در دو نهضت تنباکو و مشروطیت به عنوان پرچمدار صادق دین به ثبت رسیده است. شیخ فضل‌الله، مشعل فروزانی بود که مسیر تلفیق شرع و قانون، و راه یگانگی دین و سیاست را روشن کرده بود. او برای کسانی که در عصر التقاط مشروطیت به دنبال راه سعادت و نجات می‌گشتند، چراغ راه بود. این چراغ طبعاً...
* سیاهة اتهام زنندگان به شیخ اتهام زنندگان به شیخ، در تاریخ، قابل رد یابى و تشخیص‌اند. آنان قاعدتاً همان کسانند که در بحبوحة مشروطیت، در صف مخالفان و دشمنان سرسخت وى جاى داشتند و در ستیز با وى، از هیچ اقدامى (از ایراد نطق و برپایى تظاهرات در مجلس و انجمنها، و نگارش مقاله در مطبوعات و پخش شبنامه‌ها و ارسال تلگرافها بر ضد شیخ گرفته تا تهدید وى به ترور) فروگذار نمى‌کردند و بعضاً در نگارشها و...
با اتکای به منابع و مآخذ متقن تاریخی بر این باوریم که بسیج گسترده مردم کشور در نهضت عدالتخواهانه، ضداستبدادی و ضداستعماری مشروطیت فقط با خیزش و مدیریت علما و فقها امکان عملی پیدا کرد و حرفشنوی و اعتماد عموم ملت به علما و مجتهدان شیعه، که در تاریخ طولانی تشیع ریشه داشت، تقریباً به سرعت انقلاب مشروطیت را به پیروزی رسانید و اساساً منورالفکران و فعالان سیاسی غربگرا نفوذ قابل اعتنایی در میان توده...
قرن نوزدهم، قرن استعمار و امپریالیسم و قرن هجوم گسترده استعمار عربی و در رأس آنها استعمار انگلیس به جهان اسلام بود.[1] در عین حال این قرن، قرن بیداری مسلمین و تجدید حیات اسلام نیز بود؛ چه اینکه مواجهه با غرب، مسلمانان را متوجه فاصله خود با آنان و وضعیت عقب ماندگی خود کرد. نخستین رویارویی سرزمینهای اسلامی با استعمار را باید حمله ناپلئون به مصر دانست. اشغال سه ساله این سرزمین (1798-1801م) تحت...
شفتی کیست؟ سیدمحمدباقر به سال 1175ق. در روستای چرزه از توابع طارم علیا در 60 کیلومتری شفت و در یک خانوادة روحانی از طبقة متوسط به دنیا آمد. تا 7 سالگی در چرزه ساکن بود. وی به سال 1182ق به همراه پدر و مادر به شفت مهاجرت کرد.[0] محمدباقر تا سال 1192ق. در شفت به تحصیل مقدمات دروس حوزوی پرداخت. از استادان این دورة تحصیل وی اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما از روی قرائن می‌توان اولین معلم وی را پدر روحانی‌اش...
آن‌چه می‌خوانید،قطعه‌ای از خاطرات خالصی‌زاده است کـه متن کامل آن توسط بنیاد آیت اللّه خالصی‌زاده در اختیار فصل‌نامه مطالعات تاریخی قرار گرفته اسـت.متن به زبان عـربی و بـرگردان فارسی آن در ایران منتشر نشده است.برای این شماره از فصل‌نامه موضوع جمهوری‌خواهی رضا خان انتخاب و ترجمه شده،که مرحوم خالصی از نزدیک شاهد آن و از مخالفان مؤثر این ماجرا...
ما انگلیسی‌ها با آنها با کمال خشونت رفتار می‌کنیم. ما خود را مظهر پاک مسیحیت و خیرخواه بشر معرفی می‌کنیم و می‌گوییم با همسایگان باید با رأفت و مهربانی رفتار کنیم ولی عادتاً رفتار ما با ملل شرقی با خشونت و درشتی است. این نوع رفتار ابداً برتری و بزرگی ما را در انظار آنها جلوه نمی‌‌دهد. ما تصور می‌کنیم اگر درشتی کنیم و به آنها بی‌اعتنایی کنیم ارزش و اهمیت ما را در نظر آنها خواهد افزود...
