مشروطیت - حاج آقا نورالله اصفهانی
اشاره
آیت‌الله نورالله اصفهانی از علمای با نفوذ و از سیاستمدار بزرگ اصفهان بود. وی از فقیهان مشروطه‌خواه در اواخر دوره قاجار و از حامیان و فعالان نهضت مشروطه در ایران بوده و مبارزه با نفوذ استعمار و حکام مستبد، همواره قرین نام او بود. آیت‌الله اصفهانی در سال 1306 در اعتراض به سیاست‌های رضاخان و در مخالفت با قانون نظام اجباری، همراه با گروهی از عالمان اصفهان به قم مهاجرت کرد. اما در شب ۴ دی همان سال به طور ناگهانی درگذشت. برخی معتقدند با توجه به کسالت او، رضاشاه اعلم الدوله پزشک مخصوص خود را برای به قتل رساندن حاج آقا به قم فرستاد. اعلم الدوله نیز با تزریق آمپول هوا وی را به شهادت رساند. پیکر وی در نجف اشرف، در مقبره کاشف الغطاء به خاک سپرده شد. منزل او در اصفهان نیز به «خانه مشروطیت» تبدیل شده است.
«گذرستان» حاضر ابتدا، نگاهی کوتاه به شخصیت ایشان دارد و سپس از منظر علما و شخصیتها نقش و تاثیرگذاری وی مورد بررسی قرار گرفته است.
: مشروطیت تحولى بود که بخش عمده آن به واسطه نارضایتى اقتصادى طبقاتى از جامعه از وضع موجود شکل گرفت. به همین خاطر در بررسى انگیزه هاى این حرکت مطالبه بهبود اوضاع اقتصادى را نیز برشمرده اند.[1] عجیب نیست که پا به پاى تحولات سیاسى، سخن از اصلاحات اقتصادى به میان آمده و انتظار به سامان شدن نظام اقتصادى و معیشتى مردم به شدت بالا گرفت. علاوه بر آن مشروطیت مشارکت مردم در ابعاد...
: یکی از نکات بسیار مهمی که مورد توجه تحلیلگران بحث انقلاب اسلامی قرار گرفته، بحث رهبری امام خمینی قدس‌سره می‌باشد. بسیاری از این تحلیلگران به دلیل وجود مشکلات مبنایی و معرفتی نسبت به مبانی این حرکت و فهم ناقص از آن، با ادعای مبهم بودن و آرمانی بودن طرح حکومت اسلامی که به عنوان غایت انقلاب مطرح می‌شد، آن را یک حرکت پوپولیستی دانسته‌اند. نویسنده در این مقاله با بررسی تطبیقی اهداف...
اندیشه مردم سالارى دینى ولو در اواخر قرن بیستم توسط امام خمینى (ره) صریحاً طرح شد و توسط شاگرد ایشان آیت الله خامنه‌اى تبیین شد؛ اما این اندیشه یک دفعه ایجاد نشد بلکه ریشه‌هاى آن را مى‌توان در اندیشه سیاسى علما خصوصاً از زمان مشروطه دنبال کرد؛ که یکى از کسانى که در این خصوص گام برداشته حاج آقا نورالله مى‌باشد. این مقاله سعى دارد تا بررسى اندیشه سیاسى حاج آقا نورالله تا پرده از این...
حاج آقا نورالله در سال 1287ه . ق در اصفهان متولد شد. پس از آموختن مقدمات علوم دینى به عتبات عالیات رفت و در محضر علمایى چون آیت الله میرزا حبیب الله رشتى و آیت الله میرزا حسن شیرازى تلمذ کرد و به درجه اجتهاد رسید.[1] وى از علماى روشنفکر، صاحب نفوذ و متمول اصفهان بود که در دو جبهه به مبارزه با مظاهر استبداد و استعمار برخاست. او در سال 1323ه . ق در جریان جنبش مشروطه و مهاجرت کبرا به جمع مهاجرین و...
: حاج آقا نوراللّه براى تشویق هر چه بیشتر و گسترش کارهاى خیر و عام المنفعه که در دو جهت رفاه داخلى و بى‌نیازى از خارجى استوار بود، طى نامه‌اى به مرحوم حاجى صدرالمحدثین که از بزرگان وعاظ و خطیبى توانا بوده، دستور مى‌دهند که در منابر و مجالس عمومى مردم را در جریان کارهاى انجام شده براى استقلال اقتصادى کشور قرار دهند و مردم را تشویق به مشارکت و انجام امور عام‌المنفعه نمایند: اعلامیه...
در سال 1341 هجرى قمرى هنگامى که احمدشاه از سفر اروپا بازمى‌گشت از راه بوشهر و شیراز وارد اصفهان شد. حاج آقا نورالله به اتفاق علماى اصفهان در هزار جریب جلو باغ مسکونى حاج آقا نورالله از احمدشاه استقبال کرد. موقعى که احمدشاه از ماشین پیاده شد به احمدشاه خیرمقدم گفت. احمدشاه به منزل حاج آقا نورالله رفت و پس از صرف نهار حاج آقا نورالله را دعوت به تهران کرد. و حاج آقا دعوت را پذیرفت؛ و سپس...
سید اسدالله رسا روزنامه نگارى آزاده و دردمند بود که شخصیت حاج آقا نورالله را درک کرده و شیفته وى شده بود. این مرد آزاده که خود طعم شکنجه پهلوى را چشیده بود و معنى مبارزه با دستگاه دیکتاتورى را مى‌دانست پس از سقوط دیکتاتور مجموعه مقالاتى را در خصوص شخصیت، قیام و شهادت حاج آقا نورالله در روزنامه عرفان منتشر کرد. عناوین بخشى از آن مقالات که پیرامون شهادت حاج آقا نورالله مى‌باشد بشرح...
این مقاله در دو فصل تنظیم و به دبیرخانه همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت شهید آیت الله حاج آقا نورالله نجفى اصفهانى ارائه شده است که با حفظ امانت تقدیم می شود: الف) اصل «لزوم ایفاى مسئولیت» بنیاد «اندیشه سیاسى ـ دینى» در کنار اصل «لزوم تأمین مشروعیت الهى» ـ که خارج از بحث نوشتار حاضر است ـ، اصل «لزوم ایفاى...
از جمله علمداران مشروعیت مشروطیت همو بود که در این راه از بذل همت و اقدام خستگى ناپذیرش دقیقه اى آرام نگرفت و فروگذار ننمود. مدت زیاده بر بیست سال پایان عمرش جمیعا در کشاکش انقلابات و حوادث اجتماعى و سیاسى ایران گذشت. و جان خود را نیز بر سر همین کارها گذاشت. و در اوایل انقلاب مشروطیت نفوذ و اقتدارش در نواحى اصفهان به حد اعلا رسید و (شاه نوراللّه) خوانده شد. و تا اوان حدوث جنگ عمومى دنیا مداوم فراز و...
با تشکر از حضرتعالى با توجه به اینکه امسال هشتادمین سال قیام علماى اصفهان به رهبرى آیت الله حاج آقا نورالله نجفى اصفهانى علیه رضاشاه مى‌باشد، با توجه به ارتباط مرحوم پدرتان با حاج آقا نورالله و آشنایى حضرتعالى با مسائل تاریخى ـ سیاسى اصفهان اگر درباره جایگاه حاج آقا نورالله در تحولات سیاسى ایران و در نزد علما نکته اى به نظر مبارک مى‌رسد جهت ثبت در تاریخ بفرمایید، ممنون...
جناب آقاى حقانى، مطلع شدیم در روزهاى هفدهم و هجدهم مردادماه 1384 همایشى تحت عنوان «تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت شهید آیت الله حاج آقا نورالله نجفى اصفهانى» از سوى حوزة علمیه اصفهان، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و سازمان فرهنگى تفریحى شهردارى اصفهان و دفتر نماینده محترم ولى فقیه در استان چهارمحال و بختیارى برگزار خواهد شد. لطفا اهداف همایش و برنامه هاى...
روز 4 دی 1306 آیت‌الله حاج‌آقا نورالله نجفی اصفهانی از علمای برجسته عصر مشروطیت در 68 سالگی دار فانی را وداع گفت. مقاله حاضر نگاهی به زندگی‌نامه و فرازهای برجسته حیات آن عالم بزرگ دارد. *** مردی که رضاخان را به گرگ آدم‌خوار تشبیه کرد سابقه اختلاف شیخ نورالله اصفهانی با رضاشاه به دوره احمدشاه قاجار بر‌می‌گردد. در این زمان شیخ از اینکه احمدشاه، رضاخان را وزیر جنگ و فرمانده کل...
روز 4 دی 1306 آیت‌الله حاج‌نورالله اصفهانی از علمای برجسته عصر مشروطیت در 68 سالگی دارفانی را وداع گفت. حاج آقا نورالله اصفهانی (مهدی) فرزند شیخ محمد باقر نجفی و نوۀ دختری سید صدرالدین عاملی در سال 1278 ق در اصفهان دیده به جهان گشود. وی پس از آموختن مقدمات علوم دینی راهی عتبات عالیات شد و تا سال 1304 ق به تحصیل در آنجا ادامه داد و از محضر بزرگانی چون آیت الله میرزا حبیب الله رشتی و آیت الله میرزا حسن...
با شروع حکومت رضاشاه در سال 1304ش/1925م و حمایت کشورهای بیگانه از جمله استعمار انگلیس، رضاشاه در جهت تأمین منافع این کشورها و اهداف خود که حفظ حکومت پهلوی بود، دست به اقداماتی به منظور مدرن نمودن کشور و حذف آیین اسلام زد. رضاشاه با طرح شعار های ملی گرایانه و باستان گرایانه سعی در احیاء فرهنگ باستانی ایرانی و آیین زرتشت و در کنار آن غربی نمودن کشور ایران را داشت. وی با کنار گذاشتن روحانیون از امور...
آیت‌الله حاج آقا نورالله اصفهانی (مهدی) فرزند شیخ محمدباقر نجفی و نوۀ دختری سید صدرالدین عاملی در سال 1278 ق در اصفهان دیده به جهان گشود. وی پس از آموختن مقدمات علوم دینی راهی عتبات عالیات شد و تا سال 1304 ق به تحصیل در آنجا ادامه داد و از محضر بزرگانی چون آیت الله میرزا حبیب الله رشتی و آیت الله میرزا حسن شیرازی استفاده کرد و پس از نیل به درجه اجتهاد به اصفهان مراجعت نمود. در سال 1307 ق به همراه برادرش...
قبل از اینکه به قیام حاج آقا نورالله پرداخته شود نخست باید به شرح حال وی که یک انسان کامل بود پرداخته شود زیرا حاج آقا نورالله از آن انسانهائی بود که «دیوجانس» حکیم یونانی با چراغ به دنبال آنها گرد شهر می‌گشته که همین معنی را مولوی بلخی هم برشته نظم کشیده و چنین گفته است: دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست باید به...
بسم الله الرحمن الرحیم. حضرت آیت الله! جنابعالى به عنوان یکى از مراجع معظّم تقلید و رئیس حوزة علمیة اصفهان، فراز و نشیب‌هاى این حوزة بزرگ را چگونه ارزیابى مى‌کنید؟ بسم الله الرحمن الرحیم. حوزة علمیة اصفهان، حوزة کهنى است و مى‌توانیم بگوییم در حقیقت سلَف حوزة علمیه قم است. سابقة این حوزة سابقة یک هزار ساله است. بر اساس مستندات تاریخى، نخستین دوره از ادوار حوزة علمیة...
حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی، متخلص به نور و به او ثقةالاسلام اصفهانی هم می گفتند، از مجتهدین بزرگ متأخر شیعه، فقیه و آزادیخواه ایرانی و در شعر و ادب نیز استاد بود. پدرش شیخ محمدباقر و برادرانش شیخ محمدتقی اصفهانی، مشهور به آقانجفی، و دیگر شیخ محمدعلی معروف به ثقةالاسلام که بعد از فوتش، این لقب به آقا نورالله، منتقل شد! اجدادش شیخ محمدتقی فرزند میرزا عبدالرحیم از مردم ایوانکی و ورامین بودند که به...
حاج آقا نورالله نجفى اصفهانى از شخصیتهاى برجسته و در خور مطالعه معاصر اصفهان مى‌باشد. این مقاله مى‌کوشد جنبه‌هایى از شخصیت، جایگاه و فعالیتهاى او را براساس بعضى مندرجات روزنامه‌هاى عصر ارائه دهد:[1] پیش از آن باید بگوییم معدود کتب موجودى که از تحولات مشروطیت در اصفهان گزارشهایى ارائه مى‌دهند همگى بر نقش اصلى حاج آقا نورالله در آشنا کردن مردم با اصول مشروطیت صحه...
بسم الله الرحمن الرحیم من به اتفاق مرحوم والدم آیت‌اللّه حاج میرزا عبدالحسین نجفى برادرزادة مرحوم آیت‌اللّه حاج‌آقا نورالله نجفى، بارها به منزل عموى بزرگ خاندانمان مى‌رفتیم. مرحوم حاج‌آقا نوراللّه به‌خاطر علاقه و عشق شدیدى که به مرحوم آیت‌الله آقانجفى داشتند، به خاندان و اولاد و نوه‌هاى ایشان احترام زیادى مى‌گذاشتند و با آنکه مرحوم پدرم در سنین جوانى بودند بخاطر شخصیت...
هرچند مبارزات سیاسى و اجتماعى حاج آقا نوراللّه علیه تعدیات ظل‌السلطان خود داستان بلندى دارد: ولى آنچه در این قسمت ذکر مى‌کنیم، ماجراى حفظ میراث باستانى است، که حاج آقا نوراللّه را در مقابل تجاوزات فرهنگى و هنرى شاهزاده قرار مى‌دهد. در رابطه با آثار باستانى و بناهاى تاریخى شهر اصفهان از جمله مطلعترین محققین و دانشمندان مى‌توان از استاد محمد مهریار نام برد که سالیان دراز در این زمینه...
به دنبال قیام بزرگ و تاریخى تنباکو که امپراطورى انگلیس را به عقب‌نشینى واداشت؛ این اندیشه در ذهن حاج آقا نوراللّه و آقانجفى شکل گرفت که مى‌توان ابعاد این تحریم را به کالاهاى دیگر گسترش داد. و سپس جهت تحقق عینى این تحریم براى سازندگى و خودکفایى داخلى نیز برنامه‌ریزى و اقدام نمود. این اقدام دو جانبه (اوّل مبارزه منفى و تحریم اجناس خارجى و نفى سلطه اقتصادى اجانب و دوّم تلاش براى سازندگى و...
1278 ق . براى اسلام و ایران سالى مبارک بود. پنجمین فرزند آقا محمد باقر مسجد شاهى (فقیه نامور اصفهان ) دیده به جهان گشود و خاندان رازى را در شادمانى فرو برد. مجتهد گرانپایه شهر، نوزاد نیکبخت این سال را مهدى نامید. مهدى که بعدها به ((نورالله )) شهرت یافت در سایه عنایتهاى ربانى روزگار کودکى را پشت سر گذاشت و رفته رفته در شمار دانش آموزان جاى گرفت او از محضر ملا محمد نقنه اى بهره برد و سپس در محفل علمى پدر حضور...
موقعیت حاج آقا نوراللّه در اقدامات و اصلاحات اجتماعى و سیاسى از آنجا نشأت مى‌گرفت که ریشه در اصول اسلامى و عقاید دینى داشته و تأیید و همراهى علما و مراجع زمان را به‌دنبال مى‌آورده است. او که از موقعیت خانوادگى و حوزه‌اى طراز اولى برخوردار بوده و در درجه اوّل مورد تأیید همه علماى اصفهان بخصوص برادرش مرحوم آقا نجفى و سپس مورد تأیید علماى نجف و عتبات عالیات قرار داشته است. براى نمونه...
بسم اللّه الرحمن الرحیم البته من در واقعه قم سن زیادى نداشتم و فردى از طلاب بودم که فقط ناظر بر جریانات بوده ولى در حد خودم نیز درک مى‌کردم . یادم مى‌آید من با طلاب و سایر علما هر وقت که آنها به دعوت آیت‌اللّه حاج آقا نوراللّه نجفى براى همراهى با قیام کنندگان از شهرهاى مختلف مى‌آمدند ما هم به استقبال آنها مى‌رفتیم و مراسم باشکوهى برگزار مى‌گردید. مرحوم آیت‌اللّه والد به علماى...
مرحوم حاج آقا نوراللّه در فوائد مشروطه و رفع ظلم کتابى نوشته بودند و من نسخه‌اى از این کتاب را در سالهاى قبل دیده‌ام. ایشان مرد ملایى بود و وقتى در کارهاى سیاسى افتاد و برو و بیا پیدا کرد و جنبه علمیشان مخفى شد. اساتید اجازه ایشان مرحوم آقاى سیدحسن صدر و آقاى کاظمینى، پدرشان، برادرشان، آقاى تهرانى، مرحوم شیخ محمّد آل طاها و... بودند مرحوم حاج آقا نوراللّه در واقعه قم در...
: اگر نظام مشروطه با تفسیر اسلامی آن را تجلی قدرمقدور حاکمیت قوانین الهی در عصر مشروطه بدانیم، برتری فرهنگ و تمدن اسلامی بر ره آورد تمدنی غرب از پیامدهای قابل اعتنای این نظام به شمار خواهد آمد; زیرا در زمانی که اندیشه وران به ظاهر مترقی ایرانی، با انفعال در برابر فرهنگ غربی به تقلید و اقتباس روی آوردند، عالمان دینی با درک صحیح از زمان و مکان و با تکیه بر مبانی دینی توانستند نظریه مورد قبول...
در ابتدا ضمن تشکر از فرصتى که در اختیار ما قرار دادید؛ با توجه به اینکه مرداد ماه 1384 مصادف با هشتادمین سالگرد شهادت آیت‌الله حاج‌آقا نورالله نجفى‌اصفهانى مى‌باشد و به همین مناسبت ان‌شاءالله همایشى جهت تبیین آراء و افکار و مبارزات ایشان برپا خواهد شد از محضر حضرتعالى تقاضا داریم از آن مجاهد بزرگ براى خوانندگان ما بفرمایید. بسم الله الرحمن الرحیم ـ این...
مرحوم حاج آقا نورالله در طول زندگی سراسر تکاپو و نشاط خویش یک دم از مجاهدت در راه خدا و حفظ استقلال ایران و کیان تشیع باز نایستاد و سرانجام در همین مسیر در جریان رهبری قیام قم به دست رضاخان مسموم شد و شربت شهادت نوشید. در هشتادمین سالگرد نهضت قم امروز همایشی در اصفهان برگزار می شود. به همین مناسبت دکتر موسی نجفی و موسی حقانی از پژوهشگران عرصه تاریخ معاصر ایران گفتگویی مفصل با مرجع عالیقدر حضرت آیت...
مرحوم حاج آقا نوراللَّه در سال 1287 قمرى در شهر اصفهان به دنیا آمد. پدرش آیة اللَّه محمدباقر نجفى (م 1301 ق) و او فرزند آیة اللَّه شیخ محمد تقى اصفهانى صاحب کتاب هدایة المسترشدین بوده است. او تحت تأثیر برادرش آیة اللَّه محمد حسین نجفى قرار گرفت. او در نجف اشرف به تحصیل پرداخت، آن گاه به اصفهان برگشت و به مبارزات سیاسى خود علیه استبداد و بیگانگان پرداخت. مرحوم محمدحسن خان اعتماد السلطنه در مورد او...
1.سیری در حیات علمی آقا نجفی اصفهانی آیت الله شیخ محمد تقی اصـفهانی مشهور به آقا نجفی در ربیع الثانی 1262 به دنیا آمد.پدرش مرحوم آیت الله حـاج شیخ محمد باقر نـجفی،فـرزند مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد تقی صاحب کتاب هدایت المسترشدین است.مادر آقا نجفی،زمزم بیگم،دختر دوم مرحوم آیت الله سید صدر الدین صدر از علما و مراجع بزرگ بوده است. آقا نـجفی،سالهای نخستین زندگی را در خاندانی...
نیمه اوّل سال 85، توفیق داشتیم کلاس تاریخ معاصر را خدمت استاد مکّرم، اکبری زادگان، بگذرانیم ضمن تشکر فراوان از آن استاد عزیز آرزوی توفیق و سلامتی برای ایشان، به عنوان تحقیق این درس مروری کوتاه بر زندگانی "حاج آقا نورالله اصفهانی رضوان الله تعالی علیه" انجام شده که امید است به لطف خداوند متعال و با استمداد از روح پاک آن ولّی خدا، مایة خیر و برکت و آگاهی بیشتر با زندگی علمای اصفهان باشد. حاج آقا...
