حاج آقا نورالله نجفى اصفهانى از منظر آیت الله صافى گلپایگانى
در ابتدا ضمن تشکر از فرصتى که در اختیار ما قرار دادید؛ با توجه به اینکه مرداد ماه 1384 مصادف با هشتادمین سالگرد شهادت آیتالله حاجآقا نورالله نجفىاصفهانى مىباشد و به همین مناسبت انشاءالله همایشى جهت تبیین آراء و افکار و مبارزات ایشان برپا خواهد شد از محضر حضرتعالى تقاضا داریم از آن مجاهد بزرگ براى خوانندگان ما بفرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم ـ این اقدام بسیار مفیدى است که در جهت معرفى شخصیت عالم بزرگى نظیر مرحوم آیت الله حاج قا نورالله اصفهانى رحمهًْالله علیه انشاءالله برخواهید داشت. جایگاه و موقعیت ایشان در تاریخ معاصر و حرکت ایشان در آن زمان بسیار حائز اهمیت بود. شرایط آن روزگار بسیار سخت و قیام در مقابل دیکتاتورى و خشونت غیرقابل تصور رضاخان مشکل بود. اوضاع و احوال باتوجه به تبلیغاتى که به نفع رضاخان شده بود و وضعیتى که جامعه ما پس از مشروطیت دچار آن شده بود اصلاً مساعد نبود. شرح ماجراى روى کار آمدن رضاخان توسط انگلیسىها بسیار طولانى خواهد شد. اما وى با تکیه بر تبلیغات گسترده اینگونه وانمود کرد که مىخواهد مملکت را از هرج و مرج پس از مشروطیت نجات بدهد و براى فریب افکار عمومى در لباس اسلام خواهى ظاهر شد و با حرکت کردن در جلوى دستههاى عزادارى عده زیادى را فریب داد. مردم هم از ناامنىهاى پس از مشروطه خسته شده بودند و مىخواستند کسى به اوضاع سروسامان بدهد. البته مردم نمىدانستند که پشت ناامنىها خود انگلیسىها قرار دارند. اگر انگلیسىها مداخله نمىکردند امنیت در ایران برقرار مىشد و نیازى به رضاخان نبود، اما آنها ناامنى را مقدمهاى کردند براى ایجاد دیکتاتورى نظامى در ایران نظیر آنچه مصطفى کمال در ترکیه ایجاد کرد. به هر حال پس از استقرار رضاخان بر اریکه قدرت وى مدتى سعى کرد با فریب دادن مردم و رجال کارهاى خود را پیش ببرد. با خلع قاجاریه و رسیدن رضاخان به پادشاهى وى دیگر ضرورتى براى پنهان کردن اهداف و امیال دینستیزانه احساس نمىکرد و دست به اقداماتى زد که اساس اسلام و استقلال ایران را تهدید مىکرد.
در چنین شرایطى مرحوم حاج آقا نورالله با هوشیارى و درایت متوجه شد که سرانجام اقدامات رضاشاه چه تأثیرات مخربى براى ایران و اسلام در پى خواهد داشت. قیام حاجآقا نورالله در چنین شرایط سختى صورت گرفت و ابتدا هم موفق شد و پهلوى تسلیم شد ولى بعد ایشان را شهید کرد. مرحوم حاجآقا نورالله شخصیت فوقالعادهاى بود که علاوه بر جنبههاى فرهنگى ـ سیاسى به مسائل اقتصادى و مبارزه عملى با استعمار هم توجه داشت. تأکید ایشان بر استقلال اقتصادى و ایجاد کارخانه و شرکت و انجام امور عامالمنفعه نظیر ایجاد بیمارستان که در مقابل فعالیتهاى تبلیغى مسیحیان که در قالب امور بهداشتى و پزشکى انجام مىدادند انجام شد و سرپرستى یتیمان و... نشان مىدهد که عملاً با استعمار مبارزه مىکردند و براى توسعه طرح داشتند و این براى استعمار خطرناک بود. توجه ایشان به لزوم توسعه و فراهم آوردن امکانات نشان مىدهد که هم ضرورت زمان را درک مىکرد و هم آیندهنگر بود. و بهتر است که در این برنامه به این امور هم توجه کنید.
این آقایان مسجدشاهى ها یعنى مرحوم حاج آقا نورالله، آقا نجفى و مرحوم ثقهًْالاسلام در امر به معروف و نهى از منکر و غمخوارى جامعه نیز بسیار کوشا بودند و براى حفظ حیثیت اسلام اینان مردان بااراده و باتصمیمى بودند و تسلیم نمىشدند. در قضیه تحریم تنباکو نیز اینها پیشقدم بودند و ابتدا تحریم تنباکو به همت مرحوم ثقهًْالاسلام و برادرانش از اصفهان شروع شد. مرحوم والد بنده نقل مىکردند که از تهران فشار مىآوردند که تحریم باید در اصفهان لغو شود و ظلالسلطان مرحوم حاج شیخ محمدعلى ثقهًْالاسلام برادر مرحوم حاجآقا نورالله را احضار کرد و به ایشان اهانت زیادى کرد، پس از ملاقات مرحوم والد بنده با مرحوم آقا نجفى، ثقهًْالاسلام را دیدند و پرسیدند چه شد و ایشان پاسخ داد همش توهین، همش تهدید. اما آنها در مقابل تهدیدات تسلیم نشدند و کار به جایى رسید که مرحوم میرزاى شیرازى آن حکم کوبنده را صادر کرد. نسبت به مستشارهاى خارجى و مسلط شدن آنها بر مسلمین حساس بودند و نسبت به تسلط اجانب بر امور کشور و به دست گرفتن امور توسط آنها خیلى حساس بودند. در کنار مبارزه با استعمار و عوامل اجنبى ظلمستیز نیز بودند و در مقابل افرادى نظیر ظلالسلطان مىایستادند و وجودشان مانع از این بود که آنها هر کارى دلشان مىخواهد انجام دهند. در دورة رضاخان نیز مرحوم حاجآقا نورالله به خوبى پى بردند که استعمار و عوامل آنها نظیر رضاخان، تیمورتاش، داور، سردار اسعد بختیارى که بویى از دیانت نبرده بودند درصدد نابودى اسلام و شعائر دینى هستند. گذشت زمان و انتشار اسناد نشان داد که اینها عوامل استعمار بودند. آن موقع هم این مسائل از اروپا و دشمنان اسلام نشأت مىگرفت که توسط رضاخان و مصطفى کمالپاشا مسائلى نظیر کشف حجاب و ... تعقیب مىشد. حالا هم ما مىبینیم شیراک و صدراعظم آلمان و دیگران اینگونه با حجاب مخالفت مىکنند. اینها با این مسئله که مسلمانان هویت دینى خود را حفظ کنند مخالفند از این جهت است که با حجاب تا این اندازه مخالفت مىکنند. مىگویند حجاب نشانة اسلام است و اسباب تبلیغ اسلام مىشود لذا نباید باشد. سیاستهاى اتحاد لباس و کشف حجاب و کلاه پهلوى هم منطبق با همین سیاست کلى بود که ظاهر جوامع مسلمان را تغییر بدهند و غربى کنند. عمق این برنامهها را حاجآقا نورالله متوجه شد و به مقابله با آن پرداخت و فضا طورى بود که غیر از ایشان، هم کس دیگرى نمىتوانست به مقابله با رضاخان برود.
حضرت آیتالله صافى لطفا درباره مقام علمى شهید حاج آقا نورالله اصفهانى هم اگر مطالبى به نظر مبارکتان مىرسد بفرمایید: مرحوم حاج آقا نورالله مقام علمى والایى داشت. البته این مقام علمى تحتالشعاع جایگاه سیاسى ایشان قرار گرفته و کمتر درباره آن بحث مىشود. حاجآقا نورالله از شاگردهاى مرحوم آخوندخراسانى بودند که بسیار نیز مورد احترام ایشان قرار داشتند و از شخصیتهایى بود که مرحوم آخوند روى ایشان خیلى خیلى حساب مىکرد. مرحوم آقاسید جمالالدین گلپایگانى نقل مىکردند که در یکى از سفرهایى که مرحوم حاجآقا نورالله به نجف داشتند مرحوم آخوندخراسانى علما و فقها را به استقبال ایشان فرستاد و استقبال باشکوهى از ایشان در نجف به عمل آمد. علاوه بر این مناعت طبعى مثالزدنى هم داشتند. مرحوم آقاسید جمالالدین گلپایگانى مىگفتند در مقطعى روسها کلیه اموال ایشان را مصادره کردند اما پس از مدتى پس دادند. من به ایشان گفتم الحمدالله، خدا را شکر مىکنم که اموال شما را پس دادند. گفتند نه از گرفتنش غصه خوردم و ناراحت شدم و نه از پس دادن آن خوشحال شدم. خدا انشاءالله بر علو درجاتشان بیفزاید. وقتى مرحوم حاجآقا نورالله از دنیا رفت در شهرهاى ایران عزا برپا شد. در گلپایگان ما هیئت به راه افتاد و والد ما هم شعرهایى گفته بودند که دستهها مىخواندند. در آن زمان در تهران نیز مرحوم حاج ابوالقاسم امام جمعه وفات کرده بودند و والد ما سرودهاى داشتند.
از یک طرف به تهران خلقى به غصه اندر از یک طرف به قم بین غوغاى روز محشر
خداوند آن بزرگواران را بیامرزد و شما را هم در این راه بزرگ توفیق دهد.
کتاب مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1384 .
نظرات