کاپیتولاسیون
در اواخر دهه ۱۳۳۰ و اوایل دهه ۱۳۴۰ خورشیدی، نارضایتی عمومی از وضعیت کشور حتی به گزارش‌های محرمانه ساواک نیز راه یافته بود. این گزارش‌ها که به محمدرضا شاه ارائه می‌شد، حاکی از ناخرسندی گسترده مردم و حتی نظامیان بود. برای نمونه، در یکی از این اسناد به نقل از یکی از مستشاران آمریکایی به نام مارتین آمده بود: «اخیرا بنابر آنچه استنباط می‌شود برخی از ارتشی‌ها نسبت به هیأت مستشاری آمریکایی در...
پس از تصویب لایحهٔ کاپیتولاسیون در پاییز ۱۳۴۲، امام خمینی طی اعلامیه‌ای به لایحه مذکور معترض شد و آن را سند بردگی و استعمار ملت ایران خواند. کاپیتولاسیون به‌مثابه قانونی که مصونیت قضایی برای مستشاران آمریکایی در ایران را فراهم می‌کرد، نشانه‌ای از نفوذ مستقیم بیگانه در امور داخلی کشور بود و همین امر باعث مخالفت و اعتراض امام خمینی شد. نهایتاً هم مسئله مذکور بازداشت و تبعید ایشان را به همراه داشت و عملاً نهضت اسلامی را در مسیر تازه‌ای قرار داد. در همان فضای سرکوب و اختناق، جمعیت مؤتلفه تصمیم گرفت با سیاست‌گذارانِ طرفدار مصونیت مستشاران خارجی مقابله کرده و علیه آن‌ها دست به اقدامی مسلحانه بزند. هدف‌گیری حسنعلی منصور، نخست‌وزیر وقت، نتیجهٔ همین تصمیم‌گیری بود.
این اعلامیه هنوز به چاپ نرسیده بود که از جیب آقای سیدمصطفی مصطفوی (متهم) هنگام دستگیری به‌دست رسیده است. در این اعلامیه خطی تصحیحاتی نیز شده است که طبق اظهار متهم، این تصحیحات به قلم پدرش (آقای خمینی) می‌باشد
سر جان کدمن رئیس وقت شرکت نفت جنوب (شرکت نفت انگلیس و ایران)
: شهید حاج مهدی عراقی پس از هجرت امام خمینی به پاریس، با توجه به رابطه دیرینه خود با امام، از جمله افرادی بود که به پاریس آمد. وجود ایشان در این شهر فرصت مغتنمی بود برای اعضای انجمن اسلامی دانشجویان پاریس که از ایشان دعوت به عمل آورند تا با نقل خاطرات خود، به بازگوئی بخشی از تاریخ مبارزات سیاسی مردم ایران بپردازد. ایشان هم با علاقه تمام به این خواسته نظر مساعد نشان دادند. با توجه به این توافق،...
نقش حسنعلی منصور در کانون مترقی در دورانی که فشار امریکاییها برای انـجام اصـلاحات،در ایران افزایش می‌یافت،محمد رضا پهلوی،به فعالیتهای شورای عالی اقتصاد که مـتشکل از نـخست‌وزیر،مـدیرعامل سازمان برنامه،رئیس بانک مرکزی و تعدادی از وزرا و خودش بود،علاقه بیشتری نشان داد و حسنعلی منصور را در 1337 بـه عـنوان دبیر این شورا منصوب کرد.حسنعلی منصور نیز که در تماس با دوستان امـریکایی‌اش از...
تاریخ سند: ۲۱ آبان ۱۳۴۳ خیلی محرمانه نامبرده بالا در حین حرکت به ترکیه در هواپیما به مراقب خود اظهار داشته من برای دفاع از وطنم تبعید شدم و پس از ورود به ترکیه بیشتر وقت خود را به استراحت و تلاوت قرآن و نماز می‌گذراند. یک بار نیز به مدت دوساعت [به] وسیله اتومبیل و همراه با محافظ خود در شهر آنکارا گردش نموده است. در آنکارا به شخص مزبور توصیه گردید چنانچه بخواهد برای آینده در شهر گردش نماید...
اظهارات حسنعلی منصور در مورد برنامه‌های به اصطلاح اصلاحیِ! دولت خود و مسأله تبعید امام خمینی، در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری یونایتدپرس؛ ۴ نوامبر ۱۹۶۴ (۱۳ آبان ۱۳۴۳)
تاریخ سند: ۲۹ مهرماه ۱۳۴۳ خیلی محرمانه موضوع: قانون مصونیت قضایی مستشاران خارجی پس از تصویب قانون مصونیت قضایی مستشاران امریکایی که روز سه‌شنبه ۴۳/۷/۲۱ در مجلس شورای ملی به تصویب رسید، ولی در جراید و رادیو انتشار نیافت، بعضی از اشخاص ناراحت و ماجراجو [به] وسیله تلفن به منازل بعضی از شخصیت‌های سیاسی کشور تلفن نموده و می‌گویند با تصویب این قانون حیثیت ایرانی از بین رفته و کشور ایران به...
روزنامه اطلاعات؛ ۲۱ مهرماه ۱۳۴۳
تاریخ سند: ۲۹ مهرماه ۱۳۴۳ خیلی محرمانه موضوع: اظهارات درخشش در تاریخ ۴۳/۷/۲۸ یک نفر ناشناس ضمن صحبت خصوصی با محمد درخشش اظهار نموده است آن قانون که آن هفته گذشت دیدید، از کاپیتالاسیون[=کاپیتولاسیون] بدتر است. درخشش ضمن تأیید موضوع اظهار می‌نماید بله....استقلال مملکت از بین رفت.... توضیح: قانون مربوط به مستشاران نظامی آمریکا در خدمت دولت ایران می‌باشد.
تاریخ سند: ۲۸ مهر ۱۳۴۳ خیلی محرمانه موضوع: سناتور سیدجلال‌الدین تهرانى سناتور سیدجلال‌الدین تهرانى به یکى از دوستان خویش اظهار داشته دو شب پیش، پس از تصویب قانون مصونیت قضایى اتباع آمریکا[=کاپیتولاسیون]، دکتر [علینقی] عالیخانى، دکتر [جمشید] آموزگار و [عطاءالله] خسروانى، وزرای کابینه، به این عمل اولیاى حزب ایران نوین در محل حزب اعتراض نموده و گفته‌اند این ننگ بر دامن دولت و حزب ایران...
: امام خمینی در فروردین‌ماه ۱۳۴۶ و در حالی که حدود دو سال و نیم از ایام تبعیدشان می‌گذشت، برای نخستین‌بار در خارج از کشور اعلامیه منتشر کردند. اولین اعلامیه نامه‌ای سرگشاده خطاب به امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر، و دومین اعلامیه خطاب به علما و طلاب حوزه‌های علمیه ایران. ********** ۵ محرّم‌الحرام ۱۳۸۷ [۲۷ فروردین ۱۳۴۶] بسم الله الرحمن الرحیم «لا حول و لا قوة الا بالله العلی...
روزنامه اطلاعات؛ ۳ خرداد ۱۳۲۷: این خطابه از طرف آیت الله حاج سید ابوالقاسم کاشانی به مناسبت وقایع فلسطین تهیه و در روز جمعه[31 اردیبهشت] ساعت چهارونیم بعد از ظهر در [اجتماع] مسجد سلطانی قرائت گردید: بسم الله الرحمن الرحیم والصلوة والسلام علی خیر خلقه و اشرف انبیائه محمد و آله الطاهرین السلام علیکم و رحمت الله و برکاته اعوذ بالله من الشیطان الرجیم «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا...
«هنری پرشت» (HENRY PRECHT) وابسته سیاسی-نظامی اسبق سفارت آمریکا در تهران راجع به امام خمینی و روابط ایران و آمریکا بعد از رحلت امام خمینی در پانزدهم خرداد 1368 با رادیو صدای آمریکا مصاحبه‌ای انجام داده است که در این مصاحبه اعتراف‌های جالبی درباره شخصیت امام خمینی و انقلاب اسلامی و تاثیر آن بر روابط ایران و آمریکا دارد، به دلیل اهمیت تاریخی این اعتراف‌ها عیناً به نقل از نشریه اخبار ویژه خبرگزاری...
وقتی در ساعت هشت صبح روز چهارشنبه 13 آبان سال 1343 امام خمینی(ره) با یک فروند هواپیماى سی 130 هرکولس آمریکایى از فرودگاه مهرآباد تهران، به مقصد ترکیه تبعید می‌شدند،سرهنگ امیر افضلى رئیس بخش امور اجتماعى ساواک که امام را همراهى مى‌کرد درگزارشهاى ارسالی خود، اظهار نظری را از قول امام نقل کرده که در تاریخ ماندگار شده است. امام در هواپیما فرمودند: «من به جرم دفاع از حیثیت ارتش و استقلال وطنم تبعید...
در یک تعریف ساده، می‌توان کاپیتولاسیون را مصونیت قضایی برای تبعه کشوری دانست که در یک کشور دیگر مرتکب جرم شده است. این حق معمولاً از سوی کشورهای استعمارگر بر کشورهای مستعمره تحمیل می‌شد و معمولاً با مخالفتهای زیادی نیز همراه بوده است. ایران برای نخستین‌بار در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قاجار و در پی انعقاد قرارداد ترکمنچای، این حق را به روسیه داد. از آن زمان تا تاریخ 23 اردیبهشت سال 1358،...
: به دنبال افشاگری امام خمینی، اقدام ننگینی که رژیم در صدد مخفی نگه داشتن آن بود، آشکار شد و موجی از انتقاد را علیه رژیم به راه انداخت. شاه به منصور دستور داد تا به توجیه لایحه بپردازد و آن را عملی عادی و بی‌اهمیت جلوه بدهد. منصور مصلحت را درآن دید تا به مجلس سنا بیاید. وی روز نهم آبان به مجلس آمد و به دروغ‌گویی پرداخت. وی...
: روزی که حسنعلی منصور، نخست وزیر بعد از اسدالله عَلَم، برای دفاع از لایحه کاپیتولاسیون، که دولت قبل از وی به مجلس فرستاده بود،به جلسه علنی مجلس بیست ویکم یعنی مجلس آکنده از نمایندگان سفارشی و برآمده از انقلاب سفید شاه، رفت، آنچه بیش از خود لایحه شگفتی ساز شد، مخالفت تنی چند از نمایندگان مجلس شورا با لایحه بود که چندبار مجلس را به تشنج و کار را به تهدید نمایندگان از سوی رئیس دولت کشاند. و...
روز 21 مهر 1343 لایحه اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای تصریح شده در قرارداد وین - مصوب سوم مرداد مجلس سنا - در مجلس شورای ملی نیز به تصویب رسید. مقاله حاضر به کالبدشکافی کاپیتولاسیون پرداخته است. واژۀ «کاپیتولاسیون» از زبان ایتالیایی و یا لاتین گرفته شده؛ ریشۀ ایتالیایی آن «کاپیتولاتزیونه»، (Capitolazione) و ریشۀ لاتین آن «کاپیتولاره»، (Capitulare)...
