مقالات
سیاست اصلاحات ارضی در دوره محمدرضا پهلوی همچون بومرنگی بود که سرانجام به سوی پرتاب‌کننده آن بازگشت و در سقوط این رژیم نقش مهمی ایفا کرد. نگارنده در این مقاله سعی دارد به بررسی مهاجرت روستائیان به شهرها به ویژه پایتخت در اثر اصلاحات ارضی و نقش آن در سقوط رژیم پهلوی بپردازد. تاریخچه‌ای از اصلاحات ارضی [1] انقلاب مشروطه به عنوان یک خیزش اجتماعی توسط طبقه متوسط شهری هر چند در سهیم...
مفهوم پردازیهای مختلفی که از واژه انقلاب صورت گرفته، کمابیش حول این نکته اشتراک دارند که انقلاب با دگرگونی گسترده قدرت, کشمکش و خشونت و مآلاً تغییر در ساختارهای سیاسی, اجتماعی جامعه ملازمه دارد. همچنین، جامعه شناسان انقلاب بر آن هستند که انقلاب برآیند کشاکش در جریان اصلی یعنی رژیم مستقر (یا به اصطلاح توکویل، رژیم پیشین) و گروههای انقلابی یا برانداز است. توده های مردم و نهادهای...
درآمد: اخیرا در شبکه های اجتماعی ویدئو کلیپی منتشر شده است که در آن ادعا می شود «حکومت شاه بخاطر ایستادگی در برابر آمریکا و انگلیس و تمدید نکردن قرارداد کنسرسیوم نفت که تاریخ آن در 1979 به پایان می رسید ، سرنگون شده است! » در همان ویدئو کلیپ برای اثبات این ادعای دروغین،برش هایی از چند مصاحبه شاه با شبکه های تلویزیونی آمریکایی و انگلیسی در تاریخ های مختلف کنار هم مونتاژ شده است. که...
تعاریف: در مقاله حاضر، مکرراً از سه عنوان نام بردهایم: یهود، انگلیس و آمریکا. ابتدا لازم است توضیح داده شود که منظور از یهود آن بخش از این قوم است که ملعون و مطرود و مغضوب خداوند و قسی‌القلب و تحریفگرند و در قرآن کریم با این صفات شناسانده شدهاند. این، البته شامل همه یهودیها نمی‌شود و از جانب ما، یک نفرت نژادی نیست؛ بلکه یک جهت‌گیری فرهنگی است و تنها بر اساس عمل مشهود آنها شکل گرفته...
(انسان، محیط، ایدئولوژی ایرانی) نظریاتی درباره شـکل‌گیری انقلاب اسلامی بسیاری از نویسندگان و محققان،شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران را بررسی کرده‌اند و هر یـک از زاویه دانش خود بـه تـحلیل آن پرداخته‌اند.آنان انقلاب ایران را در مقابل سایر انقلابها، ارزیابی نموده‌اند.فرد هالیدی(1)در تبیین انقلاب ایران به پنج عامل می‌کند: 1 - توسعه ناهماهنگ و سریع اقتصاد...
علیت، قانون فراگیر و بنیادین حاکم بر نظام هستی است. از آنجا که، پدیده‌های اجتماعی نیز از این قاعده مستثنی نیستند؛ علت‌یابی ظهور و سقوط دولتها و نظامهای سیاسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فرایند ظهور و سقوط نظامهای سیاسی بسیار پیچیده بوده و به عنوان یک تحول کلان اجتماعی، از سویی، در سرنوشت یک ملت و اقشار مختلف آن با همه تنوع علایق و سلایق آنان تأثیر بنیادین دارد و از سوی دیگر، در...
یکی از پرسش های مهم در بررسی موقعیت رژیم های سیاسی بحث برخورداری از مشروعیت سیاسی است. اینکه مبانی مشروعیت آن کدام است؟ منابع قدرتش داخلی است یا خارجی؟ تعریف مشروعیت واژه «مشروعیت» در متون سیاسی معادل واژه «Legitimacy» است. این واژه از ریشه لاتینی Leg یا Lex به معنای قانون (Low) گرفته شده و با واژه هایی نظیر «Legal» به معنای قانونی و Legislation به معنای وضع قانون یا تقنین و Legitimate به معنای مشروع،...
مهمترین عامل قدرت اقتصادی در دوران محمدرضا پهلوی نفت و درآمدهای حاصل از فروش آن بود. این ماده سیاه که محمدرضا همیشه از آن بهعنوان ماده شریف یاد میکرد، بنیادهای سیاسی و اقتصادی حکومت را استوار نموده بود. در دوران حکومت محمدرضا، به موازات افزایش و یا کاهش درآمدهای نفتی، تأثیرات قابل ملاحظهای در حوزههای سیاسی ـ اقتصادی ایجاد میگردید. در خلال دهههای سی و چهل خورشیدی،...
رژیم پهلوی از معدود حکومت هایی است که توسط بیگانگان در ایران پایهگذاری و تثبیت شد. همین امر، از ابتدا رژیم را که فاقد مشروعیت مردمی و پایگاه داخلی بود در تعارض با مردم این سرزمین و خواسته‌ها و تمایلات آنان قرار داد. با فروپاشی امپراتوری روسیه و عثمانی در واپسین سالهای جنگ جهانی اول، انگلستان خود را یکه‌تاز عرصه استعمارگری یافت و مصمم شد جهان و خاورمیانه را براساس مطامع خود اداره نماید. در...
برای کسانی که در حوزه تاریخ معاصر ایران مطالعه نموده، و به ویژه اسناد سیاسی ـ تاریخی این دوره را بررسی کرده‌اند، واژه «اوامرملوکانه» نامأنوس نیست. این واژه در سرنوشت سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران تأثیر زیادی داشته و می‌توان گفت، در بسیاری از موارد، مقدرات کشور ما را تعیین کرده است. اوامر ملوکانه به طور رسمی، توسط دفتر مخصوص شاهنشاهی ابلاغ می‌شد. به این صورت که یکی از...
حیف و میل بودجه نفت در خرید های نظامی ارتش شاه نوشته : حسن جنتی بودجه ارتش ایران در سال 1351 بالغ بر 1/7 میلیارد دلار بود در مهر ماه سال 1352 پس از اینکه قیمت نفت در بازار دنیا یک‌باره چهار برابر گردید یعنی از سه دلار در هر بشکه به دوازده دلار رسید ؛ درآمد نفتی ایران از 4 میلیارد دلار به 20 میلیارد دلار در سال افزایش یافت . شاه به بهانه افزایش قدرت رزمی ایران در منطقه ، بودجه ارتش را در...
سرزمین فلسطین به لحاظ ویژگیهای مذهبی، جایگاه ممتازی نزد مردم مسلمان ایران داشته است. دولت ایران از اواخر سده 19 میلادی و در پی مهاجرت جمعی از تجار به فلسطین، اقدام به تأسیس دفتر نمایندگی در آن سرزمین کرد. این مرکز کارپردازی، نخست به مسائل اقتصادی و تجاری بازرگانان ایران رسیدگی می کرد سپس به موضوعات دیگری از جمله کمک به کاروانهای زیارتی، تبلیغاتی، فرهنگی، تهیه اطلاعات و گزارشهای منطقه ای...
فروپاشی نظام پهلوی در 22 بهمن 1357 و ظهور انقلاب اسلامی در ایران سبب به وجود آمدن مباحث عدیده ای شده است. از جمله این مباحث مووضع وابستگی رژیم پهلوی به غرب بویژه ایالات متحده امریکا می باشد. طرفداران انقلاب نه تنها وابستگی رژیم شاه به امریکا را یکی از دلایل اصلی نارضایتی مردم ایران از وی برمی شمردند، بلکه به اعتقاد آنان محمدرضا پهلوی و مجموعه ساختار قدرت زیر نظر وی در عمل چیزی بیش از یک «کارگزار»...
در30 دی 1357، امام خمینی(ره)، در بندی از پیام خود به مردم ایران، شورای نیابت سلطنت را شاخه‌ای از ریشه‌ی غیرقانونی حکومت سلطنتی خواند و به باشندگان آن اخطار کرد از شورا کنار گرفته، با خواست ملّت مخالفت نکنند.«اینجانب انشاءالله به زودی به شما می‌پیوندم تا در خدمت شما باشم و با همّت شجاعانه‌ی شما به رفع مشکلات کوشا بوده و با هم‌صدا و هم‌قدم شدن همه‌ی اقشار ملّت بر فسادها غلبه...
پاییز 1322 در حالی که دوسال از روی کارآمدن محمدرضا شاه می‌گذشت، دفتر خدمات راهبردی آمریکا-سازمان اطلاعاتی وقت آمریکا که بعدا به سیا تبدیل شد- گزارشی با عنوان «زندگی شاه: یک زندگی‌نامه‌ی مختصر» تهیه کرد که در آن به ابعاد مختلف زندگی او شده بود. بخشی از این گزارش به زندگی خانوادگی او اختصاص داشت و در آن به روابط خارج از عرف محمدرضا پرداخته بود. این بخش از گزارش به نقل از کتاب«شهریور...
: به مناسبت سالگرد درگذشت محمد مهرآئین یار صدیق امام و انقلاب که بامداد روز دوشنبه هشتم بهمن ماه 1397 جان به جان آفرین تسلیم کرد، مقاله ای درباره زندگی و خدمات او که در فصلنامه مطالعات تاریخی منتشر شد، در اینجا باردیگر بازنشر می شود: ******** محمد مهرآیین به سال 1318 در شهرستان محلات متولد شد.در کـودکی به همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد که این مهاجرت سرآغاز زندگی جـدیدی...
واکنش امام خمینی به بسته شدن فرودگاه های ایران با اوج‌گیری اخبار مربوط به بازگشت امام خمینی به وطن، شاپور بختیار با هدف به عقب انداختن این سفر، دستور داد تمامی فرودگاه‌های ایران به مدت سه روز بسته شوند. آقای بهبودی در کتاب خود ال لام خمینی واکنش امام خمینی را اینچنین شرح می دهد: «صبح روز پنجم بهمن حدود دویست خبرنگار و عکاس در کنار محل اقامت امام خمینی چشم انتظار بودند که رهبر...
ساعت 23:45 دوشنبه شب پنجم بهمن ماه 1360، یک گروه مسلح ضد انقلاب که نام خود را«سربداران جنگل» نهاده بودند با پوشش لباس های نظامی حملاتی را به شهر آمل در استان مازندران انجام داده و قصد تسخیر آن را داشتند. این گروه که متعاقب برکناری بنی صدر و با حمایت سازمان مجاهدین خلق شکل گرفته بودند از اواخر شهریور 1360 اعضای خود را از سراسر کشور به جنگل فراخوانده و در پایگاهی در حوالی «منگل دره» در 20 کیلومتری...
: در مقاله پیش رو نویسنده بر اساس اسناد برجای مانده از بازجویی خانم مریم اعتمادی همسر مجید رهنما وزیر علوم در کابینه هویدا، ارتباط پنهانی مجیدرهنما و همسرش را با کا.گ.ب. بررسی کرده است. براساس یافته های سند پژوهشی آقای توسلی، مجید رهنما از زمانی که در آذر سال 1329به عنوان دبیر سوم سفارت ایران در شوروی راهی مسکو شد؛ به عنوان منبع، همکاری خود را با کا.گ.ب. آغازکرده است. درصورتی که در همه این...
با توجه به عمق و گستردگی دامنه ی انقلاب اسلامی ایران و تنوّع علل و عوامل سقوط و رژیم پهلوی و وقوع انقلاب(1)، و با عنایت به اینکه این عوامل از وجوه مختلف و متعدّد قابل بحث و پی گیری است، در این مقاله عمدتاً به وجه وابستگی رژیم به خارج در ابعاد سیاسی، نظامی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی خواهیم پرداخت و به مقوله هایی چون فساد و استبداد و غیره به صورتی کوتاه و بسیار گذرا خواهیم کرد. ...
