انتخابات در ایران - دوره پهلوی دوم
اشاره
مجلس شورای ملی در دوران سلطنت محمدرضاشاه به يك مجلس فرمايشی مبتذل مبدل گردید. به گزارش فردوست در اين دوره‌ها «نمايندگان مجلس با نظر شاه تعيين می‌شدند.» انتخابات مجلس چنان فرمايشی شده بود كه به وكلا «وكيل صندوقی» لقب می‌دادند. حتی گاه ملاك راه يافتن افراد به مجلس، مسائل جنسی بود. كاملاً پيداست كه چنين مجلسی در كجای عالم سير می‌كند، چه تفكری بر آن حاكم است و چه دردی را دارد. چنين مجلسی بود كه سازمان سيا در گزارشی تحقيقاتی كه در مورد ايران تهيه كرده بود در وصفش نوشت: «از زمانی كه شاه به قدرت مطلقه خود دست يافت مجلس حكم مهر پلاستيكی سلطان را پيدا كرد.»
«گذرستان» حاضر به بررسی وضع انتخابات در عصر پهلوی دوم پرداخته است.
حسین مکى، که از اعضاى حزب دموکرات قوام‌السلطنه بوده، در آن روزها با ملیون ارتباط پیدا مى‌کند. او، نماینده مجلس شوراى ملّى بوده و با سخنرانى طولانى‌اى که [در مجلس] مى‌کند، دوره مجلس پانزدهم تمام مى‌شود. به همین جهت، قرارداد گس ـ گلشائیان به تصویب مجلس شوراى ملّى آن روز نمى‌رسد؛ مى‌ماند براى دورة شانزدهم. چون شاه مى‌خواسته تقریبا به نوعى، یا فریبکارانه یا به علت اینکه...
موضوع چالش روحانیت و حکومت در تاریخ معاصر ایران بحث دامنه‌داری است. در یکی دو سده اخیر با ارائه نظریاتی از سوی برخی فقها مبنی بر حضور دین و روحانیت در امور سیاسی و حکومتی، برخی مراجع تقلید و مجتهدان به اقتضای شرایط از این حق خود استفاده کرده و در امور سیایس ورود پیدا کردند. همین مسئله رابطه دو نهاد سلطنت و روحانیت را تضعیف می‌کرد مثل دوره رضا شاه و هرگاه نهاد روحانیت اقتدار می‌یافت نهاد سلطنت...
با روی کار آمدن دولت اسد الله علم در تیر ماه 1341، نخستین مساله، برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی و بازگشایی آن بود. محمد رضا شاه پهلوی در آغاز تمایل چندانی به برگزاری انتخابات زود هنگام نداشت و در انتظار فرصتی برای انجام اصلاحات مورد نظر خود در زمان فقدان مجلس بود. به رغم بی نیازی شاه از وجود مجلس، وقایعی مانند انقلاب سفید، لزوم تصویب صوری لوایح و نیز کاهش انتقادات به فضای بسته سیاسی که بعد از سرکوبی...
بررسی چگونگی برگزاری انتخابات مجلس 19 یکی از مهمترین مسایل تاریخ انتخابات و مشروطیت در ایران است. پنجمین همایش تاریخ مجلس سه شنبه، 30 اردیبهشت ماه در تالار شهید مدرس (مشروطه) مجلس شورای اسلامی برگزار شد. این همایش با عنوان نگاهی به ساختار و کارکرد دوره‌های نوزدهم و بیستم مجلس شورای ملی فراخوان مقاله داد و با حضور دکتر محمد رجبی، رئیس کتابخانه مجلس، دکتر منصوره اتحادیه، دکتر محمود کاشانی،...
مقدمات برگزاری انتخابات مجلس شانزدهم با صدور فرمان محمدرضا پهلوی در تاریخ 6 اسفند 1327 مبنی بر برگزاری انتخابات در 82 حوزه انتخابیه در تمام نقاط کشور آغاز شد. افزون بر این، به تشکیل انجمن نظارت بر انتخابات و تصمیم گرفته شده بود انتخابات در 20 مهر 1328 به مدت 5 روز برگزار شود. همان‌طور که پیشتر گفته شد، انتخابات شانزدهم مجلس به خاطر مشخص شدن وضعیت قرارداد الحاقی گس گلشائیان از اهمیت بسزایی...
یکی از بزرگ ترین تحولات سیاسی که پس از سقوط رضا شاه در شهریور 1320 در کشور رخ داد، شکل‌گیری دوباره ی احزاب سیاسی بود، که در کنار آن مطبوعات کشوری و محلی نیز جان تازه ای گرفتند. این احزاب سیاسی، علاوه برفعالیت در مرکز با تأسیس شعبه‌هایی در شهرستان ها شروع به فعالیت کردند، از جمله می توان به حزب توده، حزب عدالت، حزب مردم، حزب اراده ملی و حزب دموکرات ایران قوام السلطنه کرد. در این گفتار...
آشنائی با انتخابات در عصر پهلوی دوم و شیوه برگزیده شدن نمایندگان و رؤسای مجلس، از جمله نکاتی است که ما را با گوشه هایی از آزادی های ادعائی رژیم شاه و سهمی که در این آزادی برای مردم در نظر گرفته بود آشنا می سازد. مقاله زیر به بررسی نحوه انتخاب رئیس و نمایندگان در یکی از ادوار مجلس شورای ملی و همچنین انتخاب اعضای کابینه دارد. آشنائی با انتخابات در عصر پهلوی دوم و شیوه برگزیده شدن نمایندگان و...
انتخابات مجلس هفدهم از بسیاری جهات با سایر انتخابات یکسان نبود. اول آن که این انتخابات به هنگامی برگزار شد که ایران درگیر دست و پنجه نرم کردن با امپریالیسم انگلیس بود. دوم آن که این انتخابات توسط دولت دکتر مصدق به عمل آمد؛ یعنی تنها دولت ملی که در دوران پادشاهی محمدرضا پهلوی سرکار آمده بود. سوم آن که شرایط اجتماعی و سیاسی به گونه ای بود که بیش از هر زمان دیگر، چه نیروهای طرفدار دولت، چه مخالفان اعم از...
دوره‌ی بیست‌وچهارم مجلس‌شورای‌ملی که به «مجلس رستاخیز» معروف شد، آخرین مجلس دوران پهلوی است. و چون حزب رستاخیز، تنها حزب حاکم بود که از اواخر مجلس بیست‌وسوم رسمیت یافت، فقط کسانی می‌توانستند در انتخابات دوره‌ی بیست‌وچهارم مجلس کاندیدای نمایندگی شوند که در حزب عضویت داشتند؛ لذا قبل از پرداختن به موضوع انتخابات و جریان برگزاری آن، می‌بایست ابتدا به نحوه‌ی...
اعتراض به سوء جریان انتخابات شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی
در نظام سیاسی ایران تا پیش از مشروطه، مجلس قانون گذاری هیچ جایگاهی نداشت و در طول سالها حاکمیت پادشاهان، مردم نقشی در اداره جامعه نداشتند. اگر چه مردم ایران داوطلبانه زمینه سقوط ساسانیان را فراهم کردند و به اسلام گرویدند که تأکید زیادی بر نقش شورا و مشورت دارد، ولی عملاً تا پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(قدس سرّه)، نظام های شاهنشاهی بر ایران حکمرانی می کردند. بررسی عملکرد مجالس...
1. میراث رضاخان هنگامی که رضاخان در 25 شهریور 1320 توسط متفقین از سلطنت عزل شد، مجلس دوره دوازدهم شورای ملی واپسین ماههای حیات خود را سپری می‌کرد. مجلس این دوره از 13 آبان 1318 کار خود را آغاز کرده، تا 9 آبان 1320 (حدود 45 روز پس از برکناری رضاخان از قدرت) فعالیت کرد. انتخابات دوره سیزدهم مجلس که در 23 آبان 1320 افتتاح شد، در همان دوران دیکتاتوری رضاشاه برگزار شده، تمام نمایندگانش توسط او دست‌چین شده...
آشنائی با انتخابات در عصر پهلوی دوم و شیوه برگزیده شدن نمایندگان و رؤسای مجلس، از جمله نکاتی است که ما را با گوشه‌هائی از آزادیهای ادعائی رژیم شاه و سهمی که در این آزادی برای مردم در نظر گرفته بود آشنا می‌سازد. مقاله زیر به بررسی نحوه انتخاب رئیس و نمایندگان در یکی از ادوار مجلس شورای ملی و همچنین انتخاب اعضای کابینه دارد: عبدالله ریاضی که پس از کودتای 28 مرداد 1332 با بورسیه تحصیلی دانشگاه...
در تاریخ 6 اسفند 1327 فرمان تهیه مقدمات برگزاری انتخابات مجلس شانزدهم شورای ملی از سوی محمدرضا پهلوی صادر شد. قرار بر این شد که انتخابات در 82 حوزه انتخابیه در سراسر کشور در 20 مهر 1328 طی مدت 5 روز برگزار شود. انتخابات شانزدهم مجلس به خاطر مشخص شدن وضعیت قرارداد الحاقی گس گلشائیان از اهمیت بسزایی برخوردار بود. اهمیت این موضوع منجر شد تا یک جبهه مقاومت و مخالفت از سوی نیروهای دکتر مصدق، آیت‌الله...
حضور احزاب و تشکلها در رقابتهای انتخاباتی با هدف به دست آوردن قدرت،موضوعی است کـه همیشه با جنجال و یا زد و بندهای سیاسی همراه بوده است.خواه این احزاب و تـشکلها خاستگاه مردمی داشته و یـا بـرساخته حکومتها باشند.اما بهره‌گیری از رانتهای قدرت برای احزاب،آن هم احزاب حاکم و نیز تعرض به رأی مردم به هرنحوی از انحا مطلبی است که نه تنهابه انتخابات مشروعیت نمی‌دهد بلکه...
آیت‌الله فیروزآبادی از همفکران مدرس بود و در تمام این مدت حقوقی از مجلس نگرفت مگر برای مخارج تأسیس بیمارستان فیروزآبادی برای مردم شهرری که در سال 1313 شمسی افتتاح شد. آیت الله حاج سید رضا فیروزآبادی در سال 1253 شمسی در قریه فیروزآباد شهر ری دیده به جهان گشود. پدر ایشان سید هاشم فیروزآبادی (زارع) کشاورز بود. وی دومین فرزند از پنج فرزند پسر سید هاشم فیروزآبادی بود . ساده زیستی، قناعت، پشتکار، شهامت...
مجلس مشروطه که‌یکی از اهداف تشکیل اش مبارزه با استبداد بود در دوره‌ی بیست وچهارم خود به طورکامل به خدمت دیکتاتوری درآمد. مجلس شورای ملی به جای آنکه به تقلیل ظلم و فساد همت گمارد، خود منشأ دیگری از فسادها و ظلم ها گردید. تغییر کارکرد مجلس مشروطه باعث افول اندیشه‌ی پارلمانتاریسم و عملاً وسیله ای برای توجیه، مشروعیت بخشی احیای استبداد گردید. واژه‌ی مجلس در لغت به معنای گردهم نشستن و محل...
قانون اساسی مشروطه ایران، صراحتی درباره عدم مشارکت زنان نداشت، اما با توجه به فضای فرهنگی حاکم بر جامعه و موقعیت زن در جامعه ایرانی، به صورت طبیعی مشارکت زنان و حق رأی آنان در جریان مشروطه و دهه‌های بعد مطرح نشد. بعدها این جمله در قانون اساسی که مجلس شورای ملی نماینده «قاطبه اهالی مملکت» ایران است، چنین تعبیر شد که زنان نیز می‌توانند حق رأی داشته باشند، گرچه همان طور که خواهیم دید،...
برخلاف آنچه رهبران مشروطه و تنظیم‌کنندگان قانون اساسی، آرزوی آن را داشتند، مجلس شورای ملی، جز در برهه‌هایی کوتاه، تقریباً هیچگاه، برآیند اراده ملی نشد و جایگاه و نقش این مهمترین دستاورد انقلاب مشروطه، خیلی زود، و به‌دلایل گوناگون، مورد دستبرد قرار گرفته و تنزلی اسف‌انگیز پیدا کرد. برای اینکه، در همین ابتدا، به‌درک دقیق‌تری از جایگاه مجلس شورای ملی، به‌عنوان مهمترین و...
پارلمان و سیستم قانونگذاری در هر حکومت و رژیمی در جهان از یک یا چند نهاد تشکیل شده است که همراه با یکدیگر متکفل انجام وظایف قانونگذاری و نظارت عالیه بر اجرای قوانین در کشور هستند. در برخی از رژیم‌ها یک مجلس و در برخی دیگر دو یا چند مجلس یا شورا به این امر مهم می‌پردازند. نخستین قانون اساسی ایران و متمم آن که به ترتیب در ذیقعده 1324 قمری و شعبانی 1325 قمری به تصویب رسیده و به مورد اجرا در آمدند،...
در دوران سلطنت 57 ساله رژیم پهلوی، حقوق شهروندی هرگز رعایت نمی‌شد و مردم از هیچگونه جایگاهی در نظام سیاسی و اجتماعی کشور برخوردار نبودند. صرفاً واژه "مردم" به کار برده می‌شد در حالی که به لحاظ حقوق طبیعی، ملت ایران مترادف با "رعیت" بودند و فراتر از آن حق و حقوقی برای آنان در نظر گرفته نمی‌شد. و حتی اگر در سخنرانی‌های مقامات رژیم پهلوی هم از مردم و دامنه اختیارات آنها صحبت به میان...
