انتخابات متفاوت !

انتخابات مجلس هفدهم از بسیاری جهات با سایر انتخابات یکسان نبود. اول آن که این انتخابات به هنگامی برگزار شد که ایران درگیر دست و پنجه نرم کردن با امپریالیسم انگلیس بود. دوم آن که این انتخابات توسط دولت دکتر مصدق به عمل آمد؛ یعنی تنها دولت ملی که در دوران پادشاهی محمدرضا پهلوی سرکار آمده بود. سوم آن که شرایط اجتماعی و سیاسی به گونه ای بود که بیش از هر زمان دیگر، چه نیروهای طرفدار دولت، چه مخالفان اعم از نیروهای طرفدار دولت، چه وابستگان به انگلیس و ... همه سعی داشتند به هر قیمت که شده، ولو به ضرب چوب و چماق، خود را به مجلس برسانند و در صف نمایندگان درآیند. پیش از شروع انتخابات، مصدق طی گفت و گویی، قصد خود را در مورد برگزاری یک انتخابات کاملاً آزاد با شاه در میان گذارد و شاه از وی درباره نفوذ حزب توده و امکان راهیابی آنها به مجلس سوال کرد. مصدق بعداً در این باره چنین گفت: «... اعلیحضرت همایون شاهنشاهی فرمودند اگر از افراد چپ وارد مجلس بشوند، چه خواهیم کرد؟ عرض شد بعید به نظر می رسد با احساساتی که اکنون در مردم هست، افراد چپ بتوانند موفقیت حاصل کنند. بر فرض این که چند نفر هم وارد مجلسی بشوند که اکثریت قریب به اتفاق نمایندگانش را مردم انتخاب کنند، تاثیر ندارد.

غلامحسین مصدق فرزند دکتر مصدق:

شاه ظاهراً با آزادی انتخابات موافقت می کند؛ ولی به طوری که سیر حوادث و نتیجه انتخابات نشان داد، دربار، در انتخابات تهران نتوانست مداخله کند؛ ولی در شهرستان ها، به خصوص مراکز نظامی مداخله شد و افرادی نظیر دکتر حسن امامی از مهاباد، سید مهدی میراشرافی از مشکین شهر انتخاب شدند.

نجاتی:

یکی دیگر از محورهای مذاکرات چهار ساعتی مصدق با شاه، عدم مداخله نظامیان در کار انتخابات بود که شاه قول و وعده صریح داد و گویا بخشنامه ای هم وزارت جنگ به فرماندهان لشکرها کرد. اما همین که انتخابات شروع شد، نحوه مداخلات آنها دو صورت داشت؛ یا هرج و مرج و ناامنی را تقویت می کردند که زد و خورد شده و دولت را در اشکال بگذارند؛ مثل جریان زابل و بروجرد و غیره، یا مستقیماً کسانی را که کوچک ترین زمینه محلی نداشتند، از صندوق ها بیرون می کشیدند؛ مانند جریان انتخابات مشکین شهر، رضائیه (ارومیه) و خرم آباد.