انگلیس - مبارزات عشایر
اشاره
همزمان با شدت یافتن جنگ جهانی اول، جنوب ایران نیز متاثر از رقابت و تخاصم قوای درگیر، اوضاع متشنجی داشت. قوای متجاوز انگلیسی، از یکسو متعرض به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران بودند و از سوی دیگر چشمداشت به نفت ایران داشتند و در مقطعی نیز سعی می‌کردند عشایر ایران را وسیله تامین منافع و مطامع خود سازند. در این راستا حضور ایلات و عشایر وطن پرست در سپهر سیاسی و امنیتی جنوب باعث شد تا با همکاری نیروهای ملی و مردمی، سدی مستحکم در برابر تجاوز نیروهای انگلیسی ایجاد و ضربه های مهلکی نیز به آنها وارد شود.
مجله «گذرستان» حاضر این تعرضات همراه با مبارزات ضد انگلیسی عشایر را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
پس از کشف نفت در مسجدسلیمان، جنب و جوش تازه‌ای مناطق نفتی را فرا گرفت و سرمایه‌گذاران انگلیسی، از جمله دارسی و شرکا و شرکت نفت برمه درصدد برآمدند تا تولید، پالایش، انتقال و حمل نفت را مدیریت کنند. این اقدام به امکانات و برنامه‌ریزی گسترده‌ای احتیاج داشت و به همین دلیل دارسی کوشید تا برای فراهم کردن زمینه حمل و پالایش نفت با شیخ خزعل ــ شیخ محمره و از رؤسای ایلات عرب کعب ــ وارد مذاکره و...
سال‌های اولیه سده بیستم، سال‌های تحول در روابط دول اروپایی و تشکیل قطب‌بندی‌های جدید سیاسی بود. از آغازین سال‌های شروع سده بیستم، دولت ایران امتیاز نفت را به تبعه‌ای انگلیسی به نام ویلیام ناکس دارسی واگذار کرد که منشأ تحولات و کشمکش‌های بسیار مؤثری بر تحولات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی شد. شاید هیچ امتیاز دیگری را نتوان یافت که به اندازه امتیاز نفت دارسی در تحولات تاریخ...
جنگ جهانى اول در ژوئیه سال 1914/ شعبان1332ق آغاز شد. دولت ایران چهار ماه بعد در برابر متفقین و متحدین اعلام بیطرفى کرد. وضعیت سرزمین بختیارى با شروع جنگ پیچیده‌تر از قبل شد؛ زیرا عوامل متعددى در پیچیدگى اوضاع نقش داشتند. برخى از این عوامل درونى و برخى دیگر جزو عوامل خارجى به حساب مى‌آیند. مهم‌ترین عوامل داخلى مؤثر بر اوضاع سرزمین بختیارى عبارت بودند از: 1. اختلاف بین طوایف...
کشمکش‌های موجود بین دو طرف (خوانین و سندیکا و مأموران سیاسی انگلیسی) باعث شد تا بیست نفر از افراد هنگ نیزه‌دار بنگال به فرماندهی ستوان آرنولد ویلسون به عنوان حافظ کنسولگری انگلیس در اهواز، و در واقع برای ایجاد آرامش و امنیت به مسجدسلیمان و منطقه اکتشاف نفت فرستاده شوند. این امر نشان می‌داد که روابط بین سندیکای نفت و خوانین دوستانه نبوده و با این اقدام گام دیگری در دخالت روزافزون...
طبق سنت دیرین ایل بختیاری، همه افراد ذکور خوانین در صورت دارا بودن شایستگی می‌توانستند به عنوان خان ایل، قدرت را در دست گیرند. اما در خلال حاکمیت طولانی حسینقلی‌خان ایلخانی که قریب سی سال (1882-1854م/ 1299-1274ق) به طول انجامید، این سنت قدیمی منسوخ شد و تنها افراد خانواده و برادران حسینقلی‌خان می‌توانستند از این عنوان استفاده کنند. بنابراین پس از قتل ایلخانی در سال 1882م/ 1299ق در اصفهان، بین...
نمی‌دانیم اگر نیاز غرب به نفت نبود، این ماده سوختی حیاتی یا به تعبیری طلای سیاه، در این سرزمین چه سرنوشتی می‌یافت؟ حقیقت آن است که واگذاری امتیاز نفت در ایران و کشورهای نفتخیز منطقه و سپس کشف نفت و سرازیر شدن درآمدهای حاصله از آن، راه و مسیری متفاوت از غرب را آغاز و طی کرد. در این سوی دنیا و ایران، درآمد نفت به منبعی جهت تأمین مخارج و رفع کمبودهای مالی دربار ناتوان قاجار و دربار فاسد پهلوی...
در دهم شعبان سال 1339ق قراردادی مبنای عمل شرکت نفت و خوانین بختیاری قرار گرفت. رئوس این قرارداد عبارتند از: ماده اول: هرگاه کمپانی زمینی را برای توسعه اداره لازم داشته باشد، به قیمت هر جریب قابل ذرع دیمی واقع در خاک گرمسیر بختیاری، به استثنای محوطه مال امیر [مال‌میر]، گتوند، به‌آب‌بید ولایی و کلیه قطعات املاک آبی از قرار جریبی ده تومان و آنچه زمین غیرقابل زرع است به استثناء نقاط ذکر شده،...
خوانین بختیاری و شرکت نفت ایران و انگلیس در هنگام امضای قرارداد مقدماتی، ذی‌حجه سال 1328ق/ فوریه 1911م را برای برگزاری اجلاس و مذاکرات نهایی تعیین کرده بودند، ولی تشکیل اجلاس به تعویق افتاد و وقفه در مذاکرات طولانی شد. علت این وقفه، تشدید اختلافات بین دو خانواده ایلخانی و حاجی ایلخانی بود؛ زیرا دو ماه پس از عقد قرارداد مقدماتی بین نمایندگان خوانین بختیاری از هر دو خانواده، با دستور خوانین بزرگ...
با عقد قرارداد بین بختیاریها و دارسی در نوامبر 1905 که بر اساس آن شرکت انگلیسی دارسی مجاز به فعالیتهای نفتی در بخشهای غربی کشور میشد، جان ریچارد پریس ــ کنسول انگلیس در اصفهان ــ بسیار میکوشید تا بختیاریها را به ترک تقاضاهای خود مبنی بر سهم بیشتری از سهام شرکتهای فعال برای اکتشاف نفت در قلمرو بختیاری قانع سازد، طی گزارشی به هاردینگ ــ وزیرمختار وقت انگلیس در تهران ــ نکاتی را پیرامون مواضع خوانین و...
فعالیت شرکت نفت ایران ـ انگلیس در مناطق تحت سلطه خوانین بختیاری همواره با تنشهایی نیز مواجه بود بهرغم قراردادها و توافقهای کلی و جزیی، باز هم گاه و بیگاه پیش میآمد که میان این شرکت انگلیسی و ایلات بختیاری مخالفتهای جدی بروز میکرد. ازجمله با آنکه هنوز چند ماهی از توافق بین خوانین، رینولدز مسئول محلی شرکت نفت ایران و انگلیس برای تنظیم امور حراست و نگهبانی از تأسیسات و مناطق نفتی نگذشته بود که...
پس از کشف نفت در مسجدسلیمان، جنب و جوش تازه‌اى مناطق نفتى را فرا گرفت و سرمایه‌گذاران انگلیسى، از جمله دارسى و شرکا و شرکت نفت برمه درصدد برآمدند تا تولید، پالایش، انتقال و حمل نفت را مدیریت کنند. این اقدام به امکانات و برنامه‌ریزى گسترده‌اى احتیاج داشت و به همین دلیل دارسى کوشید تا براى فراهم کردن زمینه حمل و پالایش نفت با شیخ خزعل ــ شیخ محمره و از رؤساى ایلات عرب کعب ــ وارد مذاکره و...
طبق سنت دیرین ایل بختیاری، همه افراد ذکور خوانین در صورت دارا بودن شایستگی می‌توانستند به عنوان خان ایل، قدرت را در دست گیرند. اما در خلال حاکمیت طولانی حسینقلی‌خان ایلخانی که قریب سی سال (1882-1854م/ 1299-1274ق) به طول انجامید، این سنت قدیمی منسوخ شد و تنها افراد خانواده و برادران حسینقلی‌خان می‌توانستند از این عنوان استفاده کنند. بنابراین پس از قتل ایلخانی در سال 1882م/ 1299ق در اصفهان، بین برادران...
با عقد قرارداد بین خوانین بختیاری و دارسی که طبق آن کمپانی نفتی دارسی می‌توانست به فعالیتهای اکتشاف و استخراج نفت از سرزمین‌های ایران و در قلمرو ایلات بختیاری بپردازد، سفارت انگلیس در تهران در تاریخ 14 شوال 1323ق/ 12 دسامبر 1905، طی نامه‌ای خطاب به میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله ــ وزیر امور خارجه ایران ــ با استناد به ماده سوم قرارداد نفت دارسی، توافق وی و خوانین بختیاری را به اطلاع او رساند...
معروف است که مأموران دولت استعمارگر انگلستان همه جا با زیرکی و حیله‌گری به اهداف و خواسته‌های سیاسی و اقتصادی دولت متبوع خود رسیده‌اند و نیرنگ در کارها و گفتارها و نوشتار هایشان جایگاه نخست را داشته که البته سخن درستی است اما سکه سیاست انگلستان در قرن نوزدهم در مشرق زمین روی دیگری هم داشته است که نقش نمایانی از خونریزی و کشتار و ظلم و غارتگری آنگلوساکسونها بر آن است. این را خود...
قریب یکصد سال پیش زمانی که نه من بودم و نه دیگران، جنگی رخ داد به مصداق جهاد واقعی و نامش را گذاشتند جهاد عشایر، عشایر عرب یک طرف اصلی قضیه بودند، جنگ کردند آن هم جنگی با استعمار انگلیس. و اما جنگ، واژه‌ای تلخ که تلخی‌اش سال‌ها در ذهن و یادها می‌ماند. جنگ برای آمدنش نه زمان می‌شناسد و نه مکان. نه نیازی به اذن دخول دارد و نه کسب رخصتی برای رفتن. هر چه هست آواری است که بر سر آنانی که درگیرش...
: خلیج فارس و بنادر جنوبی ایران به دلیل موقعیت سوق الجیشی و اقتصادی خود ، همواره مورد توجه کشورهای قدرتمند بوده است. به ویژه با ظهور پدیده ی استعمار این منطقه دستخوش تجاوزات عدیده ای گردید و یکی از این استعمار گران که همواره چشم طمع به این منطقه دوخته ، انگلستان است . نفوذ سیاسی و استعماری انگلیس در خلیج فارس به دوره ی سلطنت شاه عباس اول باز می گردد که ناوگان جنگی کمپانی آنها موفق...
با توجه به ساختار قبیله‌ای – فئودالی جامعة ایران در قرن نوزدهم، و جایگاه ویژه ایران در سیاست‌های منطقه‌ای انگلیس، شناخت ایران در دستور کار مستشرقان، دیپلمات‌ها و عوامل اطلاعاتی انگلیس قرار گرفت. سفرهای اکتشافی انگلیسیان به گوشه و کنار ایران و سرکشی به ایلات و عشایر، به همین منظور صورت می‌گرفت. بخشی از سیاست‌های انگلیس در ایران، به‌ویژه در جنوب ایران، ایجاد و برقراری رابطه...
سند شماره 1 اداره تلگراف دولت علیه ایران از بوشهر به طهران مجلس مقدس شورای ملی مقام [ناخوانا] اشرف رئیس الوزراء مقام وزارت داخله عرض می کنم ما بیچارگان رعایای جزیره ی هرمز از دست تعدیات کسان گمرک خود سیر شده ایم مفصل بهانه جویی می کند ما را چوب می زند اخراج می نمایند فرنگی ها و ارامنه دست اندازی به ناموس ما می نمایند آخر کجا انصاف است ما بیچارگان رعایای ایران این طور گرفتار...
