مقالات
شور اعتراضات همه گیر که با شروع ماه مبارک رمضان آغاز شده بود، همچنان ادامه یافت؛ به طوری که پلیس تهران در گزارشهای خود اعلام کرد که این اجتماعات و تظاهرات امری بیسابقه است. پلیس خسته تهران در یکی از گزارشهای خود نوشت: «حدود 600 مسجد و تکیه در تهران موجود است. در کمترین محل حدود 100 تا 500 نفر، در مساجد مهم تا بیست هزار نفر تجمع مینمایند. عوامل ناراحت در این جمعیتها وارد میشوند. وعاظ ناراحت...
عرصه و زمینه ى اصلى بخش مهمى از تار یخ معاصر ایران را با مجموعه جنگ ها و زد و خوردهایش، حوزه هاى مرزى این سرزمین تشکیل مى دهد. چرا که دست اندازى تدریجى قدرت هاى بزرگ بر بخش هایى از ولایات مرزى در هر چهار جهت جغرافیایى ایران و به دنبال این تحولات، رشته تلاش هایى بى نتیجه در جهت اعاده ى این حوزه ها، و در آخر رضایت دادن به حفظ حدود برجاى مانده، همان بخش مهمى است که به آن شد. ولى آن چه در این یادداشت...
مدخل دربار پهلوی دوم آمد و شد و زنان بسیاری را به خود دیده است. بسیاری از این زنان با توجه به خط‌مشی حکومتی کشور و دربار از جنبش زنان مسلمان و متدین این مرز و بوم نبودند، اما در این بین بودند افرادی که گوی سبقت را در بی‌بند و باری و نفوذ در حکومت از سایرین ربودند. در مقالاتی که از این پس خواهد آمد، سعی شده است معاریفی از این زنان در صفحاتی چند معرفی شوند تا بیش از پیش بخشی از جو اخلاقی، فرهنگی و...
برگهای تقویم مردادماه سال 1357 پُر است از رویدادهایی که کام تاریخ ایران را تلخ کرده است. هر چند این تلخکامی داغهای فراوانی بر دل خانوادههای شهرهای ایران گذاشت - و در این میان آبادان داغدارترین بود - اما شتاب گذر از سیاهی و رسیدن به روشنایی آزادی را دوچندان کرد و فاصله جامعه ایرانی را با روز موعود، روز رهایی و پیروزی به حداقل رساند. اوایل مردادماه سال 1357 مصادف بود با فرارسیدن ماه مبارک رمضان....
یکی از بارزترین خصایص فرهنگی فلسفه معاصر پدیده مدرنیته و به عنوان سبک تفکر مدرنیسم است. اگر به علوم، فنون و هنرهای مختلف با دیدی محققانه نگریسته شود، به راحتی می توان رد پای تفکر مدرن را در آن مشاهده کرد. لغت مدرنیسم با ریشه یونانی، نخستین بار، قرن ششم میلادی از کلمه Modo یعنی تازگی استخراج شد و در نهایت به معنای تازگی به کار رفت. لغت مدرنوس، مربوط به آثار هنرمندانی می شد که به شکلی نو و بدون توجه به...
ساعت 13:08 بیست و ششم دی‌ماه 1357 محمدرضا پهلوی و همسرش، برای همیشه، ایران را ترک کردند، اما مقصد آنان آمریکا نبود. هر چند سولیوان نظر مقامات آمریکا را برای رفتن شاه به آن کشور جلب کرده بود، اما یکی دو روز مانده به سفر، تصمیم آمریکا تغییر کرد و از شاه خواسته شد به مصر رفته، در آن کشور اقامت کوتاهی کند.[1] خبر بیرون شدن شاه خنده گم شده مردم ایران را به لبها بازگرداند. شادمانی آن روز ملت به صفوف نظامیان نیز...
نخستین ماه تابستان سال 1357 با چهرهای ظاهراً آرام شروع شد، اما تظاهرات مردم در دو شهر شیراز و کرمانشاه در روزهای هشتم و نهم این ماه و سپس سخنرانیهایی که در شب دوازدهم تیرماه به مناسبت مبعث حضرت رسول اکرم(ص) در مساجد شهرهای مختلف ایراد شد، نشان داد حرکت مردم علیه نظام سلطنتی از تلاطم نیفتاده است. امام خمینی در تیرماه تنها یک اعلامیه منتشر کردند که همین اعلامیه کوتاه در سرنوشت این ماه، بسیار مهم...
هنگام اعلام فضای باز سیاسی، که برخی آثار و نشانه‌های آن از اواخر سال 1355 و اوایل سال 1356 در محافل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور دیده میشد، ساواک در برابر مخالفان و منتقدان نرمش قابل اعتنایی نشان نداد. از همان آغاز، حکومت می‌دانست که با ادامه فضای باز سیاسی، مخالفان و منتقدان به تدریج کنترل اوضاع را در دست خواهند گرفت. ساواک، در این دوره به عنوان بازوی اجرایی شاه و حکومت، با در پیش گرفتن سیاست یک...
مبارزات مردمی علیه رژیم سلطنتی پهلوی در خردادماه سال 1357 همچنان ادامه یافت، اما به دلیل توصیههای مراجع تقلید در اعلامیهها، مبنی بر عدم رویارویی مردم با عوامل مسلح رژیم، دولت نتوانست همچون اردیبهشت از خود خشونت علنی نشان دهد، هر چند در این ماه نیز خون تعدادی از شهروندان به زمین ریخت و روحشان به آسمان پیوست. از اولین روزهای خرداد آنچه از افواه مردم شنیده میشد، راجع به 15 خرداد بود. بیشتر...
تأسیس مدارس آمریکایی در ایران، با آغاز فعالیت میسیون آمریکایی در این کشور همراه است. گفتگو از فعالیت فرهنگی میسیون، شاید در نگاه اول غریب بنماید؛ زیرا میسیونر مترادف با انسان والایی است که در سخت‌ترین شرایط و با امکاناتی ناچیز، سخاوتمندانه و با فداکاری تحسین برانگیز به یاری محرومان جهان می‌شتابد. در حقیقت فعالیت میسیون چه در مرحله تکوینی خود که موجدش کلیسا بود و انگیزه‌اش رساندن پیام...
ساواک مؤثرترین ابزار رژیم شاه برای ایجاد اختناق در کشور بود. این سازمان به ویژه در دورانی که نصیری ریاست آن را به عهده داشت به جای طرح نقشه‌های دقیق و اساسی برای مبارزه با خرابکاری و فعالیتهای ضدرژیم، به یک رشته اعمال خشونت‌آمیز و وحشیانه و ایجاد مزاحمت‌های بی‌مورد و نابجا برای طبقات مختلف مردم پرداخت.روش ساواک مبتنی بر ارعاب بود، بازداشتهای جمعی برای ساواک یک کار عادی به شمار می‌آمد و این تصور...
با اوج گیری مبارزات انقلابی مردم ایران، و پس از آنکه تمامی سیاستهای محمدرضا پهلوی برای آرام کردن مردم خشمگین به شکست انجامید، شاه شاپور بختیار را که از چهره های شناخته شده جبهه ملی بود، به نخست وزیری برگزید، اما این اقدام شاه هم فایده نداشت و کارنامه خاندان پهلوی چنان سیاه بود که مردم تنها به سرنگونی آن رضایت می دادند. مورخان معتقدند شکل‌گیری و گسترش نهضت اسلامی و هماهنگی قیام‌های مردمی به...
سلسله پهلوی طرح نهایی استعمار انگلستان برای تسلط جامع و کامل بر ایران بود. درست در هنگامی که روسیه، رقیب دیرین انگلیس در ایران، با وقوع انقلاب کمونیستی 1917، عرصه را به حریف وانهاد، انگلیس که تا قبل از آن درصدد بود با در اختیار گرفتن مجلس شورای ملی مطامع خویش را پیش ببرد؛ در پی سودایی جدید برای تحت الحمایگی کامل ایران برآمد و با بازیگری عواملی چون آیرون ساید و اردشیر ریپورتر، رضاخان میرپنج، افسر قلدر...
اردیبهشت سال 1357 در حالی آغاز شد که پرچم هیأتها در مساجد، حسینیهها و تکایا به مناسبت «ایام فاطمیه» در اهتزاز بود و برخی سخنرانان، متأثر از حوادث فروردینماه ایران، به خصوص جنایاتی که در شهرهای یزد، اهواز و جهرم صورت گرفت و تعدادی از مردم به شهادت رسیدند، علیه رژیم سلطنتی شاه سخن راندند. گزارشهای منابع نفوذی ساواک از این هیأتها در تهران قابل توجه است. تلاشهای اصلی روحانیان و مردم در این...
مردادماه سالمرگ شاهان سلسله پهلوی است. محمدرضا و پدرش هر دو در ماه مرداد مردند. هر دو در آفریقا و در قاهره و در مسجد زیدالرفاعی، جائی که معمولاً اجساد پادشاهان و فراعنه مصر دفن هستند به خاک سپرده شدند. پیش از این دو نفر، آخرین شاهان سلسله قاجار نیز در خارج از ایران مردند.محمدعلی شاه قاجار که در 28 دی 1285 متعاقب مرگ پدرش مظفرالدین شاه تاجگذاری کرد در کشاکش جنبش مشروطه روز هفتم مهر 1288 از طریق بندر...
یکی از مسائل مهم در تاریخ انقلاب اسلامی جریان شناسی طیف نخبگان حامی نظام سلطنت است.یکی از نخبگان سیاسی عصر پهلوی که گاهی نقش مخالف خوان و گاه در خدمت رژیم بود شاپور بختیار است. شاپور بختیار آخرین نخست وزیر رژیم شاه بود. شاپور بختیار تحصیلات دوره ابتدایی را در شهرکرد گذراند و تحصیلات متوسطه را ابتدا در اصفهان و سپس در بیروت پایتخت لبنان به پایان رساند. او مدرک دیپلم دبیرستان خود را در بیروت و از...
سرلشکر حسن پاکروان فرزند فتح‌الله پاکروان در واپسین روزهای سال 1339 به عنوان دومین رئیس ساواک جانشین سپهبد تیمور بختیار شد. پاکروان که در طرح تشکیل ساواک و تدوین نمودار سازمانی اولیه آن نقش قابل توجهی داشت و مدتها در ریاست رکن 2 ارتش خدمت کرده بود، در دوره ریاست بختیار، معاون بین‌الملل ساواک بود. گفته میشد سیاستهای خشن بختیار موجب شد تا شاه با انتخاب فردی به ظاهر نرمخو که بیشتر طرفدار سیاست...
بهار سال 1357 در حالی آغاز شد که رویدادهای نیمه دوم سال 56، کشور ایران را به باور تازهای از مبارزه علیه رژیم دیرپای شاهنشاهی رسانده بود. نطفه این باور با واکنشهایی که مردم در برپایی مراسم گرامیداشت آیتالله سیدمصطفی خمینی نشان دادند بسته شد؛ چند روز بعد در 19 دیماهِ شهر قم ماهیت و جوهره خود را نشان داد و سپس در 29 بهمن تبریز، بالای برومند خویش را به رخ کشید. با شروع سال 1357 رسانههای خارجی از تکرار...
پس از انقلاب اکتبر 1917 در روسیه تزاری و از بین رفتن سلسله رومانوف‌ها و اعدام خانوادة سلطنتی و تشکیل دولت اتحاد جماهیر شوروی در آن کشور، دولت جدید به ریاست لنین به تبلیغ مرام اشتراکی (کمونیستی) پرداخت و بعضی از افراد کشورهای همسایة روسیه را تحت تأثیر مرام و مسلک خود قرار دادند، منجمله در ایران عده‌ای به بلشویک‌ها گرویدند که معروف‌ترین آنها احسان الله خان است که مردی انقلابی و دارای افکاری...
روز 18 تیر 1336 احمد وزیر زاده خداپرست کارمند سالخورده و دون‌پایة وزارت گمرکات و انحصارات پس از دریافت حکم انتظار خدمت خود کوشید سرتیپ علی‌اکبر ضرغام وزیر گمرکات و انحصارات را ملاقات و از او استدعا کند در حکم انتظار خدمت وی تجدید نظر کند. وی نتوانست در محل وزارتخانه وزیر را ببیند و به او وقت ملاقات نداد. از این رو پرس و جو کنان به در خانة او رفت. وقتی ضرغام ساعت چهار بعد از ظهر با اتومبیل وزارتی از...
