ابوالحسن بنی‌صدر
با عقد قرارداد بین خوانین بختیاری و دارسی که طبق آن کمپانی نفتی دارسی می‌توانست به فعالیتهای اکتشاف و استخراج نفت از سرزمین‌های ایران و در قلمرو ایلات بختیاری بپردازد، سفارت انگلیس در تهران در تاریخ 14 شوال 1323ق/ 12 دسامبر 1905، طی نامه‌ای خطاب به میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله ــ وزیر امور خارجه ایران ــ با استناد به ماده سوم قرارداد نفت دارسی، توافق وی و خوانین بختیاری را به اطلاع او رساند...
استبداد محمدرضاشاهی[1] در حقیقت کودتای آمریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد 1332 و بازگشت مجدد محمدرضاشاه به قدرت، آغاز حاکمیت و اقتدار واقعی پهلوی دوم بود. در پی پیروزی کودتا، قدرت‌های معارض و موازی محمدرضا شاه، یکی پس از دیگری شکسته و سرکوب شدند. محمد مصدق و ملی‌گرایان، دیگر از صحنه کنار گذاشته شدند. گروههای سیاسی و معارض پهلوی دوم، به شدت منکوب گردیدند. قدرت عشایر ـ که در بسیاری مواقع در تضاد با...
ایلات عشایر هم در درون خود و هم در رابطه با سایر ایلات و هم در رابطه با حکومت مرکزی، چه در قالب مبارزه با حکومت مرکزی و چه دفاع از آن در برابر تهاجم بیگانگان و یا متمردان داخلی، شاهد حوادث تلخ و شیرین بی‌شماری در طول تاریخ خود بوده‌اند. به عبارت دیگر، هر ایلی همواره در درون خود، چه به طور طبیعی و چه به تحریک حکومت مرکزی، درگیر نبرد برای کسب قدرت بوده است. همچنین هر ایلی، خواه به طور طبیعی و...
نزدیک به نیم قرن پیش، قیامی مهم و خونین در بخشی از کشور ایران (جنوب و جنوب غربی) رخ داد، که ـ به اعتراف برخی آگاهان رژیم ـ حکومت پهلوی دوم را متزلزل کرد. این قیام اصیل و مردمی، در آن زمان «غائله جنوب»، «غائله فارس» یا «غائله فارس و خوزستان» خوانده شد. تضاد و تعارض عشایر با حکومت پهلوی، از همان آغاز اقدامات رضاشاه شروع شد. این روند دشمنی، با وجود سرکوب ایلات و عشایر در طول سالهای 1310...
رضا شاه در اجرای سیاستها و برنامه هایی که در معامله قدرت قول آن را به انگلیسی ها داده بود ، قلمرو جوامع ایلی را مورد تاخت و تاز قرار داد. در کنار اقدمات نظامی و قهرآمیز یک سلسله ترفند دیگر مانند: اسکان عشایر ، خلع سلاح ، قلع و قمع خوانین ، وضع مالیات های سنگین ، قانون متحد الشکل کردن لباس و کشف حجاب و... که اهداف و ماهیتی کاملاً سیاسی ، نظامی و امنیتی داشتند ، به اجرا در آورد. این اقدامات که بدون...
ارتباط رضاشاه با عشایر چه در دوران قدرت‌گیری و بخصوص در دوران پادشاهی و بخصوص در دوران پادشاهی وی اهمیت ویژه‌ای در شناخت تاریخ معاصر ایران دارد چرا که از مهمترین اقدامات او خلع سلاح عشایر بوده است. در طول تاریخ، عشایر و ایلات همیشه مسلح بوده‌اند و این یک امر طبیعی و ضروری برای آنان بوده است و تصور اینکه روزی این اسلحه از آنان گرفته شود برای آنان غیرقابل باور بوده است و داشتن اسلحه برای یک...
طبق سنت دیرین ایل بختیاری، همه افراد ذکور خوانین در صورت دارا بودن شایستگی می‌توانستند به عنوان خان ایل، قدرت را در دست گیرند. اما در خلال حاکمیت طولانی حسینقلی‌خان ایلخانی که قریب سی سال (1882-1854م/ 1299-1274ق) به طول انجامید، این سنت قدیمی منسوخ شد و تنها افراد خانواده و برادران حسینقلی‌خان می‌توانستند از این عنوان استفاده کنند. بنابراین پس از قتل ایلخانی در سال 1882م/ 1299ق در اصفهان، بین برادران...
دولت پهلوی اول در چاره‌جویی بر موضوعی که آن را «مسئله ایلات و عشایر» می‌نامید و بر پایه سه باورداشت به هم‌پیوسته مدرن‌سازی، دولت‌سازی و ملت‌سازی، مبادرت به خط‌مشی‌گذاری برای جامعه عشایری نمود. پایه‌های خط مشی دولتی درباره ایلات و عشایر بر بنیاد اسکان، خلع سلاح، سلب قدرت از سران، سیاست متحد الشکل سازی لباس، مصادره اموال ایلات و عشایر بنا نهاده و با ترش‌رویی و...
پس از کشف نفت در مسجدسلیمان، جنب و جوش تازه‌اى مناطق نفتى را فرا گرفت و سرمایه‌گذاران انگلیسى، از جمله دارسى و شرکا و شرکت نفت برمه درصدد برآمدند تا تولید، پالایش، انتقال و حمل نفت را مدیریت کنند. این اقدام به امکانات و برنامه‌ریزى گسترده‌اى احتیاج داشت و به همین دلیل دارسى کوشید تا براى فراهم کردن زمینه حمل و پالایش نفت با شیخ خزعل ــ شیخ محمره و از رؤساى ایلات عرب کعب ــ وارد مذاکره و...
: سر تخت شاهان بپیچد سه کار نخسـتین ز«بیـدادگر شهـــریار» دوم آنکه با«گنج» خویشی کند به «دینـار» کوشـد که بیشی کند سـوم آنکـه «بی‌مایه» رابـرکشد ز مـرد هنــرمنــد، بـــرتـر نهــد هدف از نگارش این مقاله، تبیین سه عامل فوق، درباره سقوط حکومت پهلوی نیست؛ هرچند هر سه عامل در این امر به طور جدی مؤثر...
قیام عشایر ایل بویراحمد که در واسط اسفندماه 1341 و پس از انـقلاب سفید شاه آغاز شد، یکی از مهمترین وقایع تاریخ عصر پهلوی دوم(1320-1357 هـ ش)به شـمار می‌رود،و با توجه بـه اهـمیت آن1 تاکنون کمتر مورد توجه محققان و پژوهشگران بومی و غیر بومی قرار گرفته است. در این مقاله،کوشیده شده است تا نمایی کلی و تحلیلی تازه از قیام ارائه شود؛به همراه گوشه‌هایی از اسباب و علل،زمـ...
ظهر روز دوشنبه، سوم اردبیهشت 1358 سرلشکر محمدولی قرنی که عنوان اولین ریاست ستاد کل ارتش جمهوری اسلامی ایران را داشت، ترور شد و به شهادت رسید. به فاصله اندکی، گروهک فرقان طی اعلامیه‌ای، مسئولیت این ترور را برعهده گرفت. گروهک فرقان دلایل مختلفی را برای توجیه اقدام خود برشمرد. در اعلامیه‌ای که از سوی این گروه صادر شد، دلایل ترور اینگونه برشمرده شد: «سرسپردگی به امپریالیزم آمریکا و کوشش در...
رخدادِ کودتای ۲۸ مرداد و بازگشت پیروزمندانه محمدرضا پهلوی به قدرت، با اتکا به وفاداریِ ارتش، زمینه را برای افزایش نقش و مداخله نظامیان در سیاست ایران فراهم کرد. با وجود این، شاه به‌موازات گسترش قدرت ارتش شیوه‌های نظارت بر آن را شدیدتر کرد که «رکن۲» ستاد ارتش به فرماندهی سرلشکر ولی‌الله قرنی نمود بارز آن بود. با کشف طرح قرنی برای دست زدن به یک کودتا، بیم و اندرزهای شاه به واقعیت...
سخن از شهید نامداری است که به رغم آوازه بسیار، زندگی پرفراز ونشیب او،کمتر موضوع پژوهشِِ اهل تحقیق گشته و از همین روی، یکی از سرفصلهای مغفول تاریخی به شمار می‌رود. ما در بخش دیگری از پرونده شهید سپهبد محمدولی قرنی،گفت وشنود با زنده یاد مهندس محمدرضا قرنی را به شما تقدیم می‌کنیم که طی آن، به برخی زوایای رفتار فردی و اجتماعی پدر نورتابانده است.امید آنکه مقبول افتد. ...
کینه و نفرت گروههای چپ و مارکسیستی از سپهبد قرنی ریشه تاریخی دارد؛ چراکه قرنی در زمان تصدی رکن دوم ارتش، شبکه افسران حزب توده را پس از کودتای 28 مرداد 1332 را کشف و منهدم کرد و این مسأله‌ای نبود که گروههای چپ از آن بگذرند. آنچه پیش روی شماست بخش‌هایی از کتاب منتشر نشده «ترکیب التقاط و ترور» که به بررسی عملکرد و اسناد گروه فرقان می پردازد. این کتاب نوشته محمد حسن روزی طلب است و در...
سید جعفرجوادزاده خلخالی مشهور به پیشه وری در سال 1272 ش در روستای زاویه خلخال به دنیا آمد. در سال 1905 م به همراه پدر و مادر به باکو رفت و در آن جا به تحصیل و کار پرداخت. در حوالی انقلاب روسیه (1917 م) به کمونیسم جلب شد. وی در سال 1918 در سن 25 سالگی، عضو کمیته مرکزی حزب عدالت و عضو دفتر روابط خارجی 5 نفره آن گردید. در سالهای 1919 ـ 1920 سردبیری روزنامه حریت را به عهده داشت. در اردیبهشت 1299 (مه 1920)...
اگر چه در ارائه تعریفی غیرایرانی از ایرانیان ترک‌زبان و به ویژه مردم آذربایجان، ترک‌ها پیشقدم بودند و از سالهای آخر امپراتوری عثمانی مباحثی را در این زمینه مطرح کردند، ولی پیگیری همین مباحث از سوی دولت روسیه شوروی ـ به مباشرت مقامات باکو ـ برای پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای اتحاد شوروی در خلال سالهای پایان جنگ دوم جهانی باعث پدید آمدن نگرانی‌هایی در ترکیه شد. در این مقاله علل این...
در جنگ جهانی دوم، با توجه به شکست آلمان و ژاپن به‌تدریج نظام جدیدی در حال شکل‌گیری بود که دو قطب شرق به رهبری شوروی و غرب به رهبری آمریکا را به عنوان دو رقیب در برابر یکدیگر قرار می‌داد. اولین جرقه این رقابت که بعدها به جنگ سرد معروف شد در ایران زده شد دهه 1320، از جهات بسیاری، دارای خصوصیات منحصر به فردی است که آن را به روشنی از سایر ادوار تاریخ معاصر متمایز می‌سازد. کشور ایران در این دهه...
فرقه دموکرات آذربایجان، تشکلی سیاسی در آذربایجان که زمینه‌ساز برپایی دولت یک‌ساله پیشه‌وری در تبریز بود. زمینه‌های شکل‌گیری فرقه دموکرات آذربایجان پس از ورود نیروهای متفقین به ایران در شهریور 1320 و اشغال مناطق شمالی ایران، بویژه آذربایجان، توسط ارتش سرخ تشکیل شد. مهمترین عوامل زمینه‌ساز پیدایش این فرقه از این قرار است: الف) ورشکستگی اقتصادی، شیوع قحطی، ناامنی و نابسامانی...
: برگ عیشی به‌گور خویش فرست کس نیارد ز پس تو پیش فرست آثار ما به صفحه گیتی نشان ماست از بعد ما نگاه به آثار ما کنند مدارک و نوشته‌ها و اسنادی که متعلق به قحطی رایج در مملکت ایران اواخر حکومت قاجار بوده، بسیار اندک می‌باشند. مهمترین منبعی که در این‌باره می‌تواند اطلاعات شایانی در اختیار پژوهشگران قرار دهد، اسناد، دست‌نوشته‌ها و یک‌سری تابلوهای...
