نفت
روزنامه اطلاعات؛ ۲۸ آبان ۱۳۵۶
مجله خواندنیها؛ ۲۸ آبان ۱۳۵۶: «...کارتر حمایت کامل خود را از روابط ویژهای که دو کشور طی ۳۰ سال گذشته گسترش دادهاند، مورد تأکید مجدد قرار داد و شخصاً تقویت بیشتر روابط بین دو کشور را متعهد شد. کارتر وابستگی منافع دو کشور را چه در سطح منطقه و چه در سطح جهان مورد تأکید قرار داد و قدردانی خود را از حمایت ایران در دست یافتن به هدفهای مشترک دو کشور ابراز داشت. وی اهمیتی را که برای یک ایران قوی،...
در سال 1914 میلادی جنگ اول بین انگلستان و روسیه و فرانسه از سویی و المان و اطریش و عثمانی از سویی دیگر که متحدین نامیده میشدندشروع شد با وجود اعلام بی طرفی از جانب دولت ایران دول متحارب این بی طرفی را محترم نشمرده و هر کدام با اعزام نیروهایی به داخل ایران سعی در تقویت مواضع خویش کردند . علاوه بر این هر کدام از طرفین تلاش کردند که با استفاده از عناصر محلی اوضاع را به نفع خویش بر گردانند. در این سالها...
در سال 1914 دولت انگلیس اکثریت سهام شرکت نفت انگلیس و ایران را تصاحب کرد، و بعد از آن دیگر تمایزی بین شرکت و دولت انگلیس وجود نداشت. در گزارش بانک جهانی آمده است: «در طول دوره فعالیت این شرکت، سیاست دولت بریتانیا در قبال ایران از سوی شرکت، اگر نگوییم دیکته، هدایت میشد. کمتر صاحب منصب یا شخصیت ایرانی خطر ناخشنود کردن شرکت را به جان میخرید، و آنهایی هم که جسارت این کار را به خود...
گزارش هارت وزیر مختار آمریکا در تهران از اولین ملاقاتش با رضاشاه در فوریه 1930 بسیار روشنگر است. اولین برداشتش از شاه این بود که با مردی ملاقات کرده است که «فقط چند قدم با توحش فاصله دارد.» هارت در پایان مأموریتش در دسامبر 1933 به این نتیجه رسیده بود که برداشت اولش از رضا شاه بیش از حد خوشبیسنانه بوده است. رضا شاه خیلی بدتر از چیزی بود که هارت تصور کرده بود. گزارشهای مفصلی از ضرب...
پس از کشف نفت در مسجدسلیمان، جنب و جوش تازهاى مناطق نفتى را فرا گرفت و سرمایهگذاران انگلیسى، از جمله دارسى و شرکا و شرکت نفت برمه درصدد برآمدند تا تولید، پالایش، انتقال و حمل نفت را مدیریت کنند. این اقدام به امکانات و برنامهریزى گستردهاى احتیاج داشت و به همین دلیل دارسى کوشید تا براى فراهم کردن زمینه حمل و پالایش نفت با شیخ خزعل ــ شیخ محمره و از رؤساى ایلات عرب کعب ــ وارد...
در بعد از ظهر روز سوم مه 1933، جورج ودزورث، دبیر سفارت آمریکا، با تی. ال. جکس، مدیر مقیم شرکت نفت انگلیس و ایران، گُلف بازی میکرد. مثل گذشته، بازی گُلف جکس را «سر شوق آورد و به پرحرفی انداخت» و در خلال حرفهایش چیزهایی درباره نقش رضا شاه در اعطای امتیاز جدید به انگلیسیها گفت. هارت در یکی از گزارشهای قبلیاش به روند پیشرفت رضا شاه از سال 1921 به بعد میکند:...
زمینه تاریخی روابط انگلیسیها سالها قبل از کشف نفت در مسجد سلیمان، با بختیاریها روابط دوستانه برقرار نموده بودند. بختیاری یکی از ایلات جنوب ایران است که تابستانها را در چهارمحال بختیاری و زمستانها را در خوزستان میگذرانند. این ایل در تاریخ دارای قدرت نظامی بسیاری بوده که هر از گاهی قدرت خود را به نمایش گذاشته است. فتح تهران و سرنگونی محمدعلی شاه قاجار نمونه آنهاست. به همین جهت، دول خارجی برای حفظ...
طبق گزارش تی. ال. جکس، مدیر مقیم شرکت نفت انگلیس و ایران، از سال 1926 تا 1930 میانگین حقالامتیازهای پرداختی به ایران از سوی انگلیس به 1/1 میلیون لیره در سال رسیده بود، و هر سال به طور متوسط 6/5 میلیون تن نفت از میدانهای نفتی استخراج میشد (به نقل از گزارش هارت). حقالامتیاز پرداختی در سال 1930 به 679/323/1 لیره و 2 شیلینگ بالغ شد که قدری کمتر از حقالامتیاز سال 1929 (4/1 میلیون لیره) بود. طبق آمار و...
سیاست انگلستان در ایران در طول سالهاى پایانى جنگ بینالملل اول متناسب با تغییر و تحولات در روسیه و انقلاب آن کشور و تأثیر انقلاب روسیه در مناطق مختلف ایران، به ویژه پس از مخالفت با تصویب قرارداد 1919م/1297ش دستخوش تغییر شد. سر پرسى لورین ــ وزیر مختار جدید بریتانیا در تهران ــ مأمور تصحیح، اجرا و ابلاغ این تغییر سیاست انگلیس در ایران و انطباق آن با شرایط جدید شد. به همین دلیل پس از...
جنگ جهانى اول در ژوئیه سال 1914/ شعبان1332ق آغاز شد. دولت ایران چهار ماه بعد در برابر متفقین و متحدین اعلام بیطرفى کرد. وضعیت سرزمین بختیارى با شروع جنگ پیچیدهتر از قبل شد؛ زیرا عوامل متعددى در پیچیدگى اوضاع نقش داشتند. برخى از این عوامل درونى و برخى دیگر جزو عوامل خارجى به حساب مىآیند. مهمترین عوامل داخلى مؤثر بر اوضاع سرزمین بختیارى عبارت بودند از: 1. اختلاف بین...
سالهاى اولیه سده بیستم، سالهاى تحول در روابط دول اروپایى و تشکیل قطببندىهاى جدید سیاسى بود. از آغازین سالهاى شروع سده بیستم، دولت ایران امتیاز نفت را به تبعهاى انگلیسى به نام ویلیام ناکس دارسى واگذار کرد که منشأ تحولات و کشمکشهاى بسیار مؤثرى بر تحولات داخلى، منطقهاى و بینالمللى شد. شاید هیچ امتیاز دیگرى را نتوان یافت که به اندازه امتیاز نفت دارسى در تحولات تاریخ...
در بررسى روابط بختیارىها و انگلیسىها، کسب امتیاز احداث جاده تجارى کاروانرو توسط کمپانى برادران لینچ که مناطق جنوبى و خوزستان را از طریق سرزمین بختیارى به اصفهان و سایر نقاط مرکزى ایران وصل مىکرد، نقطه عطفى به حساب مىآید که بر اساس آن، روابط بین دو طرف شکل رسمى به خود گرفت. جاده تجارى مورد بحث که به دلیل کسب امتیاز استفاده از آن توسط برادران لینچ[1] بهجاده لینچ...
مظفرالدین شاه قاجار در سال 1313ق به دنبال قتل پدرش به دست میرزا رضا کرمانى بر تخت سلطنت نشست. در طول سالهاى بعد، دربار قاجار درصدد برآمد تا با اخذ وام از منابع خارجى، به ویژه روسیه و انگلیس نیازهاى مالى خود را برطرف کند. تلاشهاى دربار قاجار بالاخره در اواخر سال 1899 و اوایل سال 1900م به نتیجه رسید. اولین قرضه بزرگ از سوى دولت روسیه تزارى به مبلغ 22500000 منات روسى به ایران پرداخت شد. پرداخت...
حسینقلىخان ایلخانى پسر بزرگ جعفرقلىخان، مادرش بىبى شاهپسند دختر على صالحخان است. حسینقلىخان در سال 1252ه ق متولد شد. او بعد از کشته شدن پدرش و پس از مدتها معارضه با عمویش کلبعلىخان ناچار شد در سن بیست سالگى به خدمت منوچهرخان معتمدالدوله حاکم اصفهان درآید، منوچهرخان در همان ایام جهت سرکوبى محمدتقىخان به منطقه بختیارى لشکرکشى کرده بود، او با حمایت معتمدالدوله مورد توجه...
جنگ جهانی اول در ژوئیه سال 1914/ شعبان1332ق آغاز شد. دولت ایران چهار ماه بعد در برابر متفقین و متحدین اعلام بیطرفی کرد. وضعیت سرزمین بختیاری با شروع جنگ بسیار پیچیده شد؛ زیرا عوامل متعددی در پیچیدگی اوضاع نقش داشتند. برخی از این عوامل درونی و برخی دیگر جزو عوامل خارجی به حساب میآیند. مهمترین عوامل داخلی مؤثر بر اوضاع سرزمین بختیاری عبارت بودند از: 1. اختلاف بین طوایف بختیاری و رقابت آنها با...
کشمکش خوانین و سندیکا و مأموران سیاسى انگلیسى باعث شد تا بیست نفر از افراد هنگ نیزهدار بنگال به فرماندهى ستوان آرنولد ویلسون به عنوان حافظ کنسولگرى انگلیس در اهواز، و در واقع براى ایجاد آرامش و امنیت به مسجدسلیمان و منطقه اکتشاف نفت فرستاده شوند. این امر نشان مىداد که روابط بین سندیکاى نفت و خوانین دوستانه نبوده و با این اقدام گام دیگرى در دخالت روزافزون...
سوابق و بیوگرافی تعدادی از خوانین بزرگ بختیاری که در جریان قرارداد نفتی دارسی حضور داشته و از امضاکنندگان و ذینفعان آن بشمار میروند در این نوشتار آمده است. همچنین کوشیده شده با استفاده از اسناد مکتوب و عکسهای باقیمانده از آن دوران به غنای این مطلب افزوده شود. 1. حسینقلیخان ایلخانی حسینقلیخان ایلخانی پسر بزرگ جعفرقلیخان، مادرش بیبی شاهپسند دختر علی صالحخان است....
در سالهاى جنگ جهانى اول و قبل از آن، تلاش دولت انگلستان براى حفظ امنیت و آرامش در مناطق جنوبى به ویژه مناطق نفتخیز افزایش یافت و همانگونه که قبلاً گفته شد، در راستاى این سیاست، تونلى ــ وزیر مختار انگلیس در تهران ــ براى عقد قراردادى بین خوانین مداخله کرد. طى این قرارداد، نصیرخان سردار جنگ براى مدت پنج سال به عنوان ایلخانى انتخاب شد. به نصیرخان اجازه داده شد که درآمدهاى منطقه بختیارى را...
هنوز چند ماهى از توافق بین خوانین، رینولدز و دکتر یانگ براى تنظیم امور حراست و نگهبانى از تأسیسات و مناطق نفتى نگذشته بود که مشکلات جدیدى بین دو طرف بروز کرد. این مشکلات از آنجا ناشى شد که دو تن از خوانین بختیارى، یعنى لطفعلىخان امیرمفخم و محمدجوادخان سردار اقبال[1] طى نامهاى به ویلانز[2] ــ جانشین مدیر میادین نفتى شرکت نفت ایران و انگلیس در میدان نفتون ــ به اقدامات شرکت اعتراض...