سیاهکل
اشاره
رویداد سیاهکَل که همچنین به «قیام سیاهکَل» و یا «جنبش سیاهکَل» مشهور است، به یورش مسلحانه هواداران سازمان چریکهای فدایی خلق ایران به پاسگاه ژاندارمری منطقه سیاهکل در تاریخ ۱۹ بهمن سال ۱۳۴۹ گفته می‌شود. هدف از این عملیات آزاد کردن یکی از اعضای دستگیرشده این سازمان بود. در درگیری پیش آمده سه نفر از چریک‌ها کشته شدند و ده نفر دستگیر و سپس اعدام شدند. این رویداد یکی از نخستین حرکت‌های مسلحانه با اهداف سیاسی در تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌رود.
«گذرستان» حاضر، به تشریح واقعه سیاهکل از ابعاد مختلف پرداخته است.
همه نویسندگانی که به تاریخچه چریکهای فدائی خلق پرداخته‌اند؛ یادآور شده‌اند، سازمانی که در سال 1350 بر خود نام چریکهای فدایی خلق نهاد؛ از «وحدت» دو گروه «جزنی ـ ضیاءظریفی» و «پویان ـ احمدزاده» تشکیل شده است. این سخن چندان دقیق نیست و آن را با اندکی تسامح باید پذیرفت. زیرا آنگاه که بقایای گروه جزنی و گروه پویان در پس چند ماه مذاکره در یکدیگر ادغام شدند؛ از گروه جزنی...
کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ موازنه سیاسی را به سود شاه تغییر داد ولی هنوز شاه نمی توانست در قامت یک دیکتاتور تمام عیار، قدرت را به تمامی در اختیار بگیرد. در نتیجه گروه ها و رجال سیاسی اپوزیسیون امید داشتند با ساز و کارهای قانونی بتوانند شاه را به رعایت قانون اساسی مجبور سازند. خصوصاً آنکه دولت برآمده از کودتا با رهبران جبهه ملی با مدارا رفتار می کرد (۱). با عمیق شدن اختلافات آمریکا و جهان غرب با...
سال 1355 در حالی آغاز شد که ضربات کوبنده ساواک و کمیته مشترک به چریک‌ها پایانی نداشت. به رغم آنکه، این ضربات به کشته شدن و دستگیری بسیاری از کادرهای باتجربه و سمپاتیزان‌های چریک‌ها می‌انجامید و تحرکات عملیاتی آنان را به پایین‌ترین سطح می‌رساند؛ آنها همچنان، با رشد شمار نیروهایی روبرو بودند که می‌خواستند به چریکهای فدایی خلق بپیوندند. جذب نیروهای تازه که عمدتاً از...
چریک های چپ ایران در سال 1349 در حال شناسایی و در تدارک عملیاتی مسلحانه در مناطقی از گستره جنگل های شمال بودند تا بتوانند با برپاسازی کانون چریکی در دل جنگل های این خطه به ویژه در لاهیجان و سیاهکل، مردم محلی را پای مبارزه بکشانند و بنای یک جنگ چریکی را پایه گذاری کنند که در چنگال ساواک گرفتار شدند. رهبران و تشکیلات جوان مارکسیستی ایران در مدت پنج ماه جنگل های شمال از گرگان ، مازندران تا گیلان را برای...
11سال بعد از اینکه فیدل کاسترو و چریکهای همراهش، از کوهستان جنگلی سیئرا مائسترا به شهر یورش بردند و با فتح هاوانا، انقلابی به پا کردند، در جنگلهای انبوه سیاهکل گروهی از چریکهای ایرانی به گمان خود با تأثیر از فیدل به‌دنبال انقلابی از جنگل بودند. البته در ابتدای قرن در ایران نیز جنبشی از جنگل به رهبری میرزا کوچک‌خان، برای این عده اندک از دانشجویان مارکسیست خاطره‌ای تاریخی بود. پس از...
یکی از گروه‌های چریکی چپ که در اوایل سال 1350 به عملیات مسلحانه علیه رژیم روی آوردند، چریکهای فدایی خلق بودند. فداییان خلق در اواخر فروردین سال 1350 از پیوند دو گروه که سابقه فعالیت آنها از اوایل دهه 1340 شمسی شروع شده بود، تشکیل شد: الف) گروه جزنی، ب) گروه احمدزاده ـ پویان قبل از بررسی سازمان چریکهای فدایی خلق ایران و برخوردهای ساواک با آنان در مورد دو گروه تشکیل‌دهنده به چند نکته لازم...
هرچند رخداد سیاهکل به اعتباری برآیند جدال شرق و غرب در عرصه جهانی دو قطبی بود؛ جهانی درگیر جنگ سرد اما نباید از خاطر دور داشت که این واقعه در دل خود خطرخیزی مبارزات مسالمت آمیز و تحمیل خطر به رژیم استبدادی را به زیر سوال می برد و یادآور زبان نفهمی استبداد شاهنشاهی بود که هیچ گونه سلامت گفتمانی را بر نمی تافت. تقریبا همه کسانی که دستی از دور بر آتش تاریخ معاصر ایران دارند، آن جمله مرحوم بازرگان...
روز 19 بهمن 1349 سازمان چریکهای فدایی خلق که در جنگلهای گیلان مستقر بود، پاسگاه ژاندارمری سیاهکل در لاهیجان را مورد حمله قرار داد. در این حمله عده‌ای از اعضای این سازمان کشته شدند. واقعه سیاهکل به «قیام سیاهکل» و یا «جنبش سیاهکل» نیز مشهور است. هدف از این عملیات آزاد سازی اعضای دستگیر شده این سازمان بود. در درگیری پیش آمده تعدادی از چریک‌ها کشته و جمع دیگری دستگیر و...
اگرچه در روایت‌های دهه پنجاه چریکهای فدایی، نام «مسعود احمدزاده»، بر گروه سایه افکنده است و حمیداشرف نیز، در جمع‌بندی سه‌ساله خود تأکید می‌کند: «چون یکی از مؤسسین اصلی آن گروه، رفیق مسعود احمدزاده بود به افتخار نام و مرام باشکوهش نام این گروه را گروه رفیق مسعود می‌گذاریم» ؛ ولی بی‌تردید نقش «امیرپرویز پویان»، به واسطه برخی ویژگی‌هایی که دارا بود؛ در...
روز 8 تیر 1355 حمید اشرف و 9 نفر دیگر از اعضای مسلح سازمان چریکهای فدایی خلق در رویارویی با مأمورین در منطقه مهرآباد جنوبی به قتل رسیدند. با این حادثه، سازمان مزبور تقریباً از هم پاشید. حمید اشرف از رهبران سازمان چریکهای فدایی خلق همراه با عده‌ای از کادرهای رده بالای سازمان در این خانه به سر می‌بردند؛ اما به رغم ساعت‌ها درگیری و مقاومت سنگین، هیچ‌کدام نتوانستند از مهلکه بگریزند. حمید اشرف...
از زمان تشکیل نخستین هسته‌های چریکی، چگونگی تأمین پول همچنان یکی از موضوعات بغرنج گروه چریکهای فدایی خلق به شمار می‌رفت. صفاری‌آشتیانی عضو این گروه بر سرقت از بانک پای می‌فشرد؛ ولی مشعوف کلانتری او را متقاعد کرد که چنین کاری ممکن نیست. زیرا با دستگیری جزنی و سورکی، طرح سرقت از بانک احتمالاً لو رفته و ساواک هشیار شده است. اما سرقت از بانک، ضمن آنکه نیازهای مالی گروه را برطرف می‌کرد؛ امکانی بود...
بعد از سرکوب مردم در حماسه سال 42 عده ای از جوانان مسلمان از یک طرف و عده ای از مارکسیست مائوئیست1 ها و مارکسیست لنینیست ها که روشهای مسلمانان مبارز و نیز مبارزه مسالمتآمیز جبهه ملی و حزب توده را با رژیم شاه نمی پسندیدند با عضو گیری بین دانشجویان، گروههایی کوچکی را تشکیل دادند تا تجربیات چین، ویتنام، کوبا، الجزایر... را در مبارزات مورد مطالعه قرار دهند و سالها بعد به این نتیجه رسیدند که باید به مبارزه...
(مصاحبه با استاد پرویز جنتی) * بسم الله الرحمن الرحیم . امروز پنجشنبه 24 مهر ماه ، جلسۀ چهارم در خدمت استاد جنتی هستیم . راجع به حزب توده و جریان چپ در ایران در جلسۀ قبل مفصل توضیح دادید و استفاده کردیم و حتی جریان‌هایی مثل مائوییست‌ها ، انشعاب‌هایی که از حزب توده شد تا «تشکیلات تهران» رسیدیم . مجموعۀ عملکرد حزب توده در حوادث سال 1332 و پس از آن ، موضوع افسران حزب توده و لو رفتن آنها و...
(روایت فرزند یکی از کشته‌شدگان درگیری‌های پاسگاه سیاهکل) ناصر وحدتی هستم، فرزند اکبر، منزل ما در لیش است، کارمند بانک هستم!» این پاسخ ناصر وحدتی به بازجویش کافی نبود. برگه دیگری جلویش گذاشتند که رویش نوشته شده بود: «هویت شما محرز است! لطفا مفصل توضیح بدهید که انگیزۀ آشنایی شما با ایرج نیری چه بود؟» ایرج نیری معلم مدرسۀ شاعوزلات (شبخوسلات) بود، از سران اصلی گروه جنگل چریکهای فدایی...
در روز 16 بهمن، برای آخرین بار، حمید اشرف با صفایی فراهانی در کوه گفت‌وگو کرد. اشرف آنان را از دستگیری تیم شهر و اسکندر رحیمی مطلع ساخت و بر مبهم بودن اوضاع تأکید نمود. اما صفایی فراهانی بر تصمیم خود مبنی بر آغاز عملیات در زمان مقرر مصمم بود و سپس به اشرف توصیه کرد: «اگر بشود صفاری به عراق رفته و از آنجا بتواند با منوچهر کلانتری که در انگلستان است تماس برقرار کند؛ بسیار جالب خواهد شد...
خوانش چگواراییستی از مارکسیسم هرچند رخداد سیاهکل به اعتباری برآیند جدال شرق و غرب در عرصه جهانی دو قطبی بود؛ جهانی درگیر جنگ سرد اما نباید از خاطر دور داشت که این واقعه در دل خود خطرخیزی مبارزات مسالمت آمیز و تحمیل خطر به رژیم استبدادی را به زیر سوال می برد و یادآور زبان نفهمی استبداد شاهنشاهی بود که هیچ گونه سلامت گفتمانی را بر نمی تافت. تقریبا همه کسانی که دستی از دور بر آتش تاریخ معاصر ایران...
پیشینه و خاستگاه فعالیت‌های چریکی به سال 1342 باز می‌گردد. عواملی مانند توانایی نیروهای مسلح در سرکوب قیام 15 خرداد 1342، کارایی ساواک در ریشه‌کن ساختن احزاب مخفی و زیرزمینی و بی‌اعتنایی سازمان‌های مهم مخالف(به ویژه حزب توده و جبهه‌ی ملی)، به کنار گذاشتن روشهای مقاومت مسالمتآمیز، دست به دست هم دادند تا مخالفان جوان را به جستجوی شیوه‌های جدید مبارزه ترغیب کنند.[1] سازمان...
واقعه سیاهکَل به حمله مسلحانه‌ی هواداران سازمان چریکهای فدایی خلق ایران به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل در تاریخ ۱۹ بهمن سال ۱۳۴۹ انجام دادند، گفته می‌شود واقعه سیاهکَل که همچنین به قیام سیاهکَل و جنبش سیاهکَل نیز مشهور است، به حمله مسلحانه‌ی هواداران سازمان چریکهای فدایی خلق ایران به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل در تاریخ ۱۹ بهمن سال ۱۳۴۹ انجام دادند، گفته می‌شود. هدف از این عملیات...
