نگاه دیگران
برخی از مخالفان دکتر مصدق قانون امنیت اجتماعی او را که با استفاده از لایحه اختیارات شش ماهه‌اش از مجلس شورای ملی تهیه و تصویب نمود به عنوان ای برای تشکیل ساواک در بیش از چهار سال بعد ارزیابی کرده‌اند. قانون مذکور که شامل 9 ماده و چند تبصره است در اول آبان 1331 از سوی دکتر مصدق تهیه شد و مقرر می‌داشت تا سه ماه آتی ضمانت اجرایی خواهد داشت. تردیدی نیست که اقدام مصدق در اخذ اختیار...
فقیدسعید، مرحوم حسن گرامی همسرِ نواده دختری آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی بود که در وقایع گوناگون نهضت ملی، حضوری نمایان و فعال داشت. اساسا نام «خانه گرامی»به لحاظ حضور مکرر آیت الله کاشانی در آن در فرازهایی مهم از تاریخ این جنبش از جمله قیام 30 تیر، عنوان آشنایی است که میتوان در بسیاری از مطبوعات آن دوره، از آن سراغ گرفت. آنچه پیش روی شماست شمه ای از خاطرات آن مرحوم درباره نحوه تعامل دکتر...
کودتای 28 مرداد آزمونی برای اعتماد به قدرت‌های بزرگ بود. وقوع کودتا نشان داد که تنها راه دوام استقلال کشوری چون ایران، رویارویی با استعمار و تکیه بر قدرت داخلی است. مصدق اگرچه برای مدتی در مقابل تحریم‌ها ایستاد و با تکیه بر اقتصاد داخلی، کشور را اداره نمود، اما امیدوارانه به آمریکا نگریست. از این رو، زمانی که منافع انگلستان و آمریکا به هم گره خورد و شائبه‌ی ایجاد خلل در آن پیش آمد، کودتا به...
خانم دکتر «ویدا همراز» عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما و پژوهشگر تاریخ و رسانه هستند. کتابی از ایشان تحت عنوان «بررسی اهداف و عملکرد اصل چهار ترومن، هیئت عملیات اقتصادی آمریکا در ایران» تهیه شده که توسط مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، منتشر شده است. خانم دکتر! اصل چهار ترومن چه بود و چه نقشی در تاریخ ایران ایفا کرد؟ پیش از شروع اصل بحث باید بگویم که مفهوم دیپلماسی...
امروز سالروز قیام تاریخی 30 تیر به رهبری آیت‌الله کاشانی است. قیام تاریخی 30 تیر 1331 یک نقطه عطف در تاریخ مبارزات ملت در نهضت ملی شدن نفت محسوب می‌شود. روزی که روحانیت و نیروهای ملی قدرت خود را به رخ استبداد داخلی و استعمار خارجی کشیدند. مجلس هفدهم، روز 22 تیر 1331 به نخست‌وزیری مجدد مصدق رای اعتماد داد. اما سه روز بعد یعنی در 25 تیر 1331 در حالی‌که همه جا بحث از معرفی دولت و اعضای کابینه بود، او...
محمد مصدق، در 25 تیر 1331 شمسی، به علت استنکاف شاه از اعطای وزارت جنگ به وی، از سمت نخست‌وزیری کناره‌گیری کرد و نهضت ملی‌شدن نفت وارد مرحله تازه‌ای از حرکت خود شد. عده قابل توجهی معتقدند که مصدق، چندان هم نسبت به ترک نخست وزیری بی‌میل نبود. از نظر این گروه، این رفتن، یک رفتن قهرمانانه و آبرومندانه برای او به‌شمار می‌آمد و میتوان نتیجه گرفت که مصدق از وقوع قیام سی تیر هم چندان خشنود...
آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی، مرکز ثقل اتصال مردم و نهضت ملی شدن نفت و یکی از پایه‌های اصلی این حرکت عظیم ملی بود. او که دارای یک پیشینه غنی و ارزشمند انقلابی و ضداستعماری بود، با بهر‌ه‌گیری از این تجارب چندین و چند ساله، پای در عرصه پر خطر ملی شدن نفت گذاشت تا رسالت خود مبنی بر کوتاه کردن دست انگلیس از منابع و ثروت‌های خدادادی مملکت را به انجام رسانده باشد. با اینکه نهال نوپا و...
نهضت ملی شدن صنعت نفت، نمونه‌ای از جنبش‌های ضداستعماری ملت ایران بود که توانست مراحل بالایی از موفقیت را به شکلی خیره‌کننده طی کند. با این همه، این صعود ناگهانی و شتابان، سقوطی عجیب‌تر و ناگهانی‌تر در پی داشت که تا همین حالا هم ذهن بسیاری از اندیشمندان تاریخ معاصر را درگیر خود کرده است. محمدرضا کائینی، پژوهشگر تاریخ، در ادامه پرونده ملی شدن صنعت نفت، درباره علل سقوط نهضت ملی با محجوریت...
ایران در دوره نخست‌وزیری محمد مصدق، یکی از چالش برانگیزترین و پُرهیاهوترین ادوار سیاسی تاریخ معاصر خود را سپری نمود. جدای از رویکرد اقتصادی و همچنین سیاست خارجی متفاوت نسبت به دولتهای سابق، مصدق سعی نمود در عرصه داخلی هم از استبداد حاکم بر فضای سیاسی ایران بکاهد. در همین راستا بود که در دوره زمامداری او، مطبوعات زیادی از همه طیفهای سیاسی، اعم از ملی‌گرایان لیبرال و سوسیال، سلطنت‌طلب،...
مهدی چمران درباره چگونگی شهادت حجت‌الاسلام شاه‌آبادی روایت کرد: ناگهان با صدای انفجاری بسیار شدید همه ما به حالت درازکش روی زمین خوابیدیم. پس از لحظاتی بلند شدیم که حرکت کنیم اما حجت‌الاسلام شاه‌آبادی بلند نشد. فرزند وی که همراه ما بود، بلافاصله خود را به کنار پدر رساند و وی را صدا کرد، اما متاسفانه جوابی نشنید. شهید حجت‌الاسلام مهدی شاه آبادی در واپسین سخنرانی خود قبل از شهادت...
در اواخر قرن هجدهم، یکی از ویژگی‌های جوامع مدرن سیاسی دستیابی به قانون اساسی بود. در پی این تحول، به تدریج، تدوین قانون اساسی در جوامع دیگر نیز گسترش پیدا کرد. از نگاهی قدیمی‌تر، سند مدونی که چارچوب‌های حقوقی، مانند روابط متقابل حکومت و ملت، اعمال قدرت سیاسی، تنظیم حقوق شهروندی و سازوکارهای جامعه را مشخص می‌کرد، قانون اساسی نامیده می‌شد. اما در نگاه جدید و مدرن آن، قانون اساسی...
سال‌هاست که از امضای معاهده صلح بین رژیم صهیونیستی و مصر به عنوان اولین قرارداد صلح بین اعراب و اسراییل می گذرد و این در حالی است که این رژیم طی این سال‌ها نه تنها اعتماد دیگر کشورهای عربی را برای به اصطلاح عادی سازی روابط جلب نکرده بلکه با اقدامات خصمانه و تجاوزگرانه اش در اراضی اشغال شده عربی بیش از پیش افکار عمومی عرب را نسبت به اهداف وطرح های توسعه طلبانه اش بدبین ساخته است . هر چند که پس...
حاج سید رضا شکرآبی از دوستان و آشنایان شهید شاه آبادی در این گفت و گو از اخلاق و شخصیت خودمانی آن بزرگوار، نکاتی را برای نخستین بار می گوید که در زندگی و سیرة کمتر انسان نامدار و بزرگی به آن ها برخورد کرده ایم، مانند این که شهید، کارهای جزئی مثل بنایی و لوله کشی خانه خود و همسایگان را شخصاً انجام می داده است. رفتاری که دقیقاً یادآور سیرة مولای متقیان علی(ع) است. این گفت و گو را بخوانید: *** چگونگی و...
آیت الله شهید حاج مهدی شاه آبادی، از هر نظر الگویی تمام عیار بود. انسان کامل همه کارش و همه حرفش درس است، حتی در ساده ترین کارها، مانند زدودن سنت غلطِ پیشی گرفتن مردها در تمام جزئیات و شؤون ریز و درشت زندگی ایرانی. شهید شاه آبادی در شکستن این سنت های غلط پیشگام بود. این گونه بود که اصرار داشت که مثلاً در گستراندن سفره های مذهبی در هیئات، ابتدا خانم ها و کودکان غذا تناول کنند و سپس مردان. آن چه می...
ششم اردیبهشت سالروز شهادت مجاهد شریف و بزرگ حجت الاسلام والمسلمین شهید مهدی شاه آبادی می‌باشد. شهید شاه آبادی فرزند عارف کامل و مرجع بزرگ آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه آبادی است. شهید مهدی شاه آبادی در سال 1309 شمسی در خانواده‌ای که لبریز از نور عرفان بود، دیده به جهان گشود. وی از سنین کودکی تحت راهنمایی‌های پدر بزرگوارش به تحصیل دانش پرداخت و پیشرفت‌های چشمگیری نصیب خودش کرد. هنوز بیش از...
میرزا حسن مستوفی‌الممالک معروف به «آقا»، دولت‌مرد ایرانی که چند دوره نخست‌وزیر ایران در دوره قاجار و دوره رضاشاه بود، ششم شهریورماه سال 1311ه.ش درگذشت. به همین مناسبت سراغ کتاب «رجال عهد ناصری» نوشته دوستعلی‌خان معیرالممالک رفتیم تا بیشتر با زندگی این شخصیت تاریخی آشنا شویم. میرزا حسن فرزند میرزا یوسف آشتیانی بود. خاندان او بیش از یک قرن مقام و لقب مستوفی‌‌الممالکی (وزیر...
حسن مستوفی ملقب به مستوفی‌الممالک از رجال مشهور دوره قاجار و با مشی سیاسی خاص بود که چندین بار به سمت نخست‌وزیری رسید؛ سیاستمداری که به دلیل گرایش‌های ملی، نزد عموم طبقات مردم محبوب بود. مختصر بگویم میرزا حسن مستوفی الممالک رحمت الله علیه مردی بود رئوف، مهربان، در دوستی ثابت و از دشمنی رو گردان. بدی می‌دید، خوبی مـی کـرد. مناعت داشت، اما تکبر نداشت. گفتند کم اراده است، اراده و ثبات رأیی...
عمارت مستوفی‌الممالک در بافت تاریخی سنگلج تهران، جزو معدود بناهای تاریخی خوشبختی است که به واسطه‌ی حضور یک وزیر جوان در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌تواند از تخریب و هر اتفاق ناگواری جان سالم به در ببرد. داستان این عمارت هر چند به تازگی بر سر زبان‌ها افتاده، اما به واسطه‌ی تکرارش میتوان به ابعاد دیگرِ ماجرای این خانه‌ی تاریخی پرداخت. حمیدرضا حسینی پژوهشگر دانشنامه تهران...
«مستوفی مثل شمشیر مرصع جواهرنشانی است که فقط برای روز‌های بزم و سلام باید آن را به کار بست. مملکت ما امروز احتیاج به شمشیر برنده و فولادی دارد.» سید حسن مدرس حسن مستوفی ملق به میرزا حسن مستوفی الممالک از رجال سنتی و مشهور دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بود. او از خاندان مشهور مستوفی‌ها بود و در دوره حکومت قاجار چندین بار به سمت نخست وزیری رسید و حتی با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی توانست...
مردم تبریز در طول تاریخ همواره پیشگام مبارزات ضد استعماری و ضد استبدادی بوده‌اند. پیشگامی مردم تبریز در مبارزه علیه قرارداد انحصاری توتون و تنباکو، حرکت مردم تبریز در نهضت مشروطه به رهبری ستارخان و باقرخان، نقش شیخ محمد خیابانی در اعتراض به قرارداد استعماری 1919 و قیام مردم تبریز در چهلم شهدای قم، نشان از پیشگامی مردم تبریز در امر مبارزه دارد. مردم تبریز در طول تاریخ همواره پیشگام مبارزات ضد...
