مظفر بقایی
اشاره
مظفر بقایی کرمانی، از فعالین سیاسی، وکیل مجلس، رهبر حزب زحمتکشان ملت ایران و از بنیانگذاران جبهه ملی بود. او از همراهان کودتای 28 مرداد بود. اما بعداً بر سر قدرت، با فضلالله زاهدی اختلاف پیدا کرد. وی از چهرههای مرموز عصر پهلوی بود. در دوران انقلاب اسلامی کوشید تا با حفظ نظام شاهنشاهی و طرح شعار «اجرای قانون اساسی، حفظ میراث مشروطیت و حفظ اساس مملکت و...» تشتت و اختلاف ایجاد کند. وی با نوشتن وصیتنامه سیاسی، در ظاهر از حزب زحمتکشان که فقط یک نام بود، استعفا کرد. در ۱۳۶۵، راهی آمریکا شد، اما هنگام بازگشت، مدتی به زندان افتاد. سرانجام، سن زیاد و بیماری، او را از پای در آورد و کمتر از یک ماه در بیمارستان بستری بود تا اینکه در ۲۷ آبان سال ۱۳۶۶ش درگذشت
«گذرستان» حاضر، فرازهای مهم زندگی و افکار و عملکرد وی را مورد بررسی قرار داده است.
دکتر مظفر بقایی کرمانی یکی از مشهورترین رجال سیاسی تاریخ ایران معاصر است که نام او با وقایع و حوادث فراوانی در هم تنیده شده است. از هر منظری به تحولات تاریخ ایران دهههای بیست شمسی به این سو نظر افکنیم، نمیتوانیم نام او را حذف نماییم. در مورد بقایی قضاوتهای فراوانی صورت گرفته که در تحلیل نهایی هیچ کدام آنها نمیتواند طرحی جامع از رفتار و کردار سیاسی او ارائه کند، زیرا لایههای تشکیلدهنده شخصیت و...
اگر کسی امروز هم بیاید خودش را انقلابی تر و امام زمانی تر از رهبری و جلوتر از ایشان در مبارزه با فقر و فساد نشان دهد، علی القاعده باید روی آن تفکر کرد. آیت را نمی توانیم انقلابی بدانیم. امام می گوید الان کاری با بنی صدر نداشته باشید اما آیت حرف گوش نمی کند و من این را انقلابی نمی دانم .... حتی اگر رهبری هم موضع نمی گرفتند و گوش بعضی از نیروهای جبهه پایداری را نمی کشیدند، می شد فهمید که این کار در مسیری...
در تاریخ معاصر دو چهره را میتوان جزو چهرههای خاص تاریخی دانست. دو چهرهای که در یک مقطع زمانی با یکدیگر رفاقتی سخت داشتند؛ دکتر مظفر بقایی، حسن آیت. برای شناختن هرچه بیشتر حسن آیت نمیتوان مظفر بقایی را نادیده گرفت. بر همین اساس در ابتدا توضیح مختصری از بقایی بدهید که او که بود و چه نقشی در کودتای ۲۸ مرداد داشت؟ مظفر بقایی در جریان ملی شدن صنعت نفت در کنار مصدق و حسین مکی نقش تأثیرگذاری داشت....
شهید سیدحسن آیت به تاریخ سوم تیر۱۳۱۷ در نجفآباد اصفهان در خانوادهای روحانی- کشاورز پا به عرصه گیتی نهاد. پدرش سیدمحمدرضا علاوه بر اینکه روحانی بود به کشاورزی نیز میپرداخت. سیدحسن از جانب مادر نوه مرحوم آیتالله سیدعلی نجفآبادی از علمای بزرگ عصر خود در اصفهان نیز محسوب میشد. در کتاب رجال اصفهان در مورد مرحوم نجفآبادی چنین آمده: در علوم معقول سرآمد اعوان و همرزمان خود بوده و در فقه نیز...
خاطرهگویی و خاطرهنویسی پیشینهای طولانی در تاریخ بشر دارد، اما در دوران اخیر شاهد رواج و گسترش بیشتر آن هستیم. نهضت ملی شدن نفت یکی از حوادث مطرح در تاریخ معاصر ایران میباشد که از منظر فعالان سیاسی، تعابیر و بیانهای گوناگونی یافته است که نتیجه آن فراهم شدن مجموعهای بسیار غنی از مواد اولیه تاریخنگاری بوده است. با این همه ارایه تصویری درست از نهضت و مشخص کردن سهم هر کدام از گروههای فعال...
مجموعهای از اسناد مرتبط با مظفر بقایی فعال سیاسی سالهای منتهی به کودتای ۲۸ مرداد، برای نخستین بار از سوی مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی خریداری شد، اما هنوز سرنخی از وصیتنامه بقایی که اطلاعات مهمی از ترور تیمسار افشارطوس، رییس شهربانی دولت مصدق را افشا کرده، در دست نیست. علی ططری، رییس مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرگزاری مهر، ضمن اعلام این خبر گفت: یکی از وظایف مرکز اسناد،...
بقایی یک سالی بعد از بازگشت به تهران، به «هدف اصلی» یعنی ورود به گود سیاست و تلاش برای راهیابی به مجلس پانزدهم می اندیشید. در 8 مه 1945 م./ 18 اردیبهشت 1324ش. با تسلیم ارتش آلمان جنگ دوم جهانی به پایان رسید ولی بحران ناشی از جنگ در ایران ادامه یافت. طبق مفاد کنفرانس یالتا نیروهای اشغالگر باید ظرف شش ماه بعد از خاتمه جنگ، خاک ایران را ترک میکردند ولی چنین نشد. مقارن با خاتمه جنگ، اتحاد شوروی حمایت خود را از...
برای تمایز احزاب سیاسی از دیگر گروههای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و نظامی، ضوابطی است که به وسیله آن میتوان احزاب سیاسی را از دیگر گروهها، نهادها و تشکیلات فعال مدنی جوامع بازشناخت و مرز میان آنها را مشخص نمود. برای تأمین این منظور، قبل از هر چیز تعریف گروههای سیاسی، بویژه در جوامع تکثرگرا که در آن گروههای مختلف فعالیت دارند اهمیت بیشتری دارد. موریس دورژه، متفکر فرانسوی،...
آنچه در پی میآید برشی از خاطرات مرحوم منوچهر نیرومند از فعالان سیاسی دوران نهضت ملی و دوستان شهید دکتر سید حسن آیت است. احاطه گوینده بر فراز و فرودهای ارتباط شهید آیت با حزب زحمتکشان ایران و شخص دکتر مظفر بقایی، این ناگفتهها را برای پژوهندگان در مکانی ارجمند قرار میدهد و میتواند آگاه بخش و راهگشا باشد. با تشکر از جناب دکتر شهاب نیرومند که این خاطرات را در اختیار ما قرار دادند. *** آشنایی من...
سیاستمدارانی در جهان یافت میشوند که همزمان دو نقش متضاد را در تاریخ بازی میکنند. دو نقش متناقض که جمع آنها تنها در رمانهای پلیسی و مافیایی ممکن است و خلق آنها تنها از عهدهٔ نویسندگان داستانهای تخیلی بر میآید: ظاهر شدن در دو مقام «قربانی شده» و «قربانی کننده»! داستان ما اما یک داستان تخیلی نیست، گرچه در ایران از این داستانهای خیالی بسیار روایت شده است. اوج این چهرهپردازیها و...
در دوران سیاسی معاصر ایران، بقایی را می توان یکی از پیچیده ترین چهره ها محسوب کرد که بحث در مورد وی همیشه با مناقشات بسیاری همراه بوده است. معروف ترین اثر در مورد وی «خاطرات سیاسی دکتر مظفر بقایی» به قلم حسین آبادیان منتشر شده از سوی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی است که به طور مفصل به شرح احوال این رجل سیاسی ایران پرداخته است. مرکز بررسی اسناد تاریخی هم کتابی دوجلدی با عنوان «مظفر بقایی به...
در اواخر سال 1342و درست بعد از نامة تاریخی آیت به بقایی «علائم کامل انقراض و انهدام قومیت و ملیت ایرانی» بیش از پیش مشهود انگاشته میشد. بقایی اینک بعد از گذشت ماه ها از خونریزی نظامیان در صحن مسجد فیضیه یاد میکرد و از «تخطی دستگاه حکومت به حریم قدس دیانت» خبر میداد: «در این موقع که تمام مسلمین جهان ناظر بازداشت غیر قانونی مرجع تامه و رییس عالیقدر عالم تشیع یعنی حضرت آیتالله خمینی و سایر آیات...
در فروردین ماه 1334 سرانجام پیش بینی های حسین خطیبی تحقق یافت. زاهدی از پست نخست وزیری مستعفی گردید، اما به جای او نه دکتر سجادی بلکه حسین علا به این سمت منصوب شد. اقامت خود خواسته بقایی در زاهدان نتیجه عکس داد. به همین دلیل منصور رفیع زاده پیشنهاد کرد او هر چه سریعتر به تهران باز گردد. رفیعزاده معتقد بود حداقل نتیجه حضور بقایی در تهران انتشار روزنامه است. رفیعزاده نوشت موقعیت برای فعالیت بقایی از...
چهارم تیر 1290 ش. تولد مظفر بقایی - 1296 - ش. تحصیل در مدرسه نصرت ملی- 1300 - ورود به تهران همراه با پدر- 1300- 1308 - تحصیل در مدارس سیروس، ادب و دارالفنون- 1308 - اعزام به فرانسه برای ادامه تحصیل- 1311 - ملاقات با علیاکبرخان داور در سویس- 1312 - بازگشت موقت به تهران- 1313 - درگذشت میرزاشهاب راوری- بهمن 1317 بازگشت به ایران- یکم مهر 1318 اعزام به خدمت سربازی- شهریور 1320 خاتمه دوره سربازی- آذر 1320 استخدام در گروه فلسفه...
به طور کلی زندگی دکتر مظفر بقایی کرمانی چند مرحله اساسی را در بر میگیرد: مرحله نخست از بدو تولد او شروع میشود و تا مقطع استخدام در دانشگاه تهران تداوم می یابد. در این دوره او شاهد نقل مکان پدرش میرزاشهاب راوری از تهران به کرمان بود. نیز در این دوره او به فرانسه اعزام شد تا ادامه تحصیل دهد. در این دوره حوادث ریز و درشت فراوانی در صحنه سیاسی ایران به وقوع پیوست که مستقیم و غیرمستقیم در تکوین نگرش سیاسی...
دوماهنامه "چشمانداز ایران" در شماره ۶۷ خود گفتوگویی منتشرنشده از عزتالله سحابی به چاپ رساند که وی طی آن با به فراز و فرودهای انقلاب و سیر تدوین قانون اساسی، به بیان ناگفتههایی درباره مظفر بقایی پرداخته است. آنچه در پی میآید بخشهایی از این گفتوگوی تفصیلی است: * دوستانی که با آیتالله خمینی در پاریس همراه بودند مثل آقایان دکتر یزدی، قطبزاده، حبیبی و بنیصدر که از مشاوران اول...
دکتر مظفّر بقائى کرمانى(1290ـ1366) یکى از بحث انگیزترین چهرههاى سیاسى ایران، بوده است. مظفّر، نخستین و تنها فرزند ذکور میرزا شهاب، در چهارم تیرماه 1290 هش در شهرستان کرمان در خانوادهاى معتقد به «شیخیه» چشم به جهان گشود. خانواده وى داراى پیشینه سیاسى بود. پدرش، میرزا شهاب، از فعالان انجمنهاى مخفى وابسته به «لژ بیدارى ایران» در دوران محمدعلى شاه و پس از آن در کرمان بود و رهبرى سازمانى را به دست...
محرمانهتاریخ: 19 مارس 1975(28 اسفند 1353)از: مأمور سیاسی٬ آقای اسکودروبه: مأمور سیاسی آقای میلز-از طریق آقای بولسترموضوع: اطلاعاتی درباره زندگینامه مظفر بقاییبا توجه به نامه سرگشاده اخیر مظفر بقایی خطاب به شاه، در انتقاد از تأسیس حزب رستاخیز ایران به عنوان یک اقدام غیرقانونی و غیر معمول٬ من فکر کردم که شاید اطلاعاتی درباره زندگینامه مظفر بقایی برای شما به درد بخور باشد. بقایی یک مخالفگوی مادرزاد...
حزب زحمتکشان ملت ایران در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۳۰ به رهبری مظفر بقایی تاسیس شد. او یکی مردان مرموز سیاست ایران بود که برای دست یافتن به قدرت از هیچ کاری دریغ نکرد، اما نتوانست نخست وزیر شود. حزب زحمتکشان ملت ایران در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۳۰ در ائتلاف با «سازمان نگهبان آزادی» به رهبری مظفر بقایی کرمانی و «نیروی سوم» به رهبری خلیل ملکی که در ۱۳۲۶ به دلیل وابستگی حزب توده به شوروی از این حزب جدا...