نگاه دیگران
سالها پس از ورود اولین میسیون مذهبی آمریکا به ایران ( 1832م)، نخستین قرارداد رابطه ایران و آمریکا با عنوان عهدنامه دوستی و کشتیرانی با نظر مساعد میرزا تقی‌خان امیرکبیر صدراعظم وقت ناصرالدین شاه،در مهر 1230/ ذیحجه 1267/ اکتبر 1851، میان نمایندگان دو کشور، در شهر استانبول، به امضا رسید. هدف امیرکبیر از انعقاد این قرارداد تقویت و تثبیت موقعیت ایران در خلیج فارس بود، که در آن برهه، کشور استعماری...
انقلاب مشروطه در اوج خود، یعنی در جریان مجلس دوم، شکست خورد. شروع این دوره مجلس در 1288ش / 1909م بود. این ناکامی تأثیرات شگرفی بر تحولات بعدی و، به ویژه، ذهنیت نخبگان سیاسی ـ فکری جامعه داشت. از آن دوره به بعد، شاهد بی‌ثباتی سیاسی، نارساییهای اقتصادی، فقر و فلاکت مردم، ناامنی، درگیریها و خشونتهای فرقه‌ای و قبیله‌ای، بی‌نظمی و پراکندگی در ارکان کشور، به‌خصوص نهادهای امنیتی، از قبیل...
قوم بختیاری یکی از اقوام سرافراز و غیور کشورمان است و در طول تاریخ دلیری و شایستگی زنان و مردان آن همواره نمایان بوده است، بختیاری ریشه در تار و پود تاریخ این سرزمین دارد و شایسته است تا با مروری بر تاریخ و منابع موجود در این حوزه به جایگاه و شأن این قوم بیش از پیش واقف شد، چرا که بی‌اطلاعی از تاریخ سراسر درخشان و پرحماسه این قوم باعث میشود آگاهانه یا ناآگاهانه غفلتی در این رابطه شکل بگیرد و...
روز دهم شهریور 1295 تشکیلاتی به نام «کمیته مجازات» به طور مخفی تشکیل شد تا اشخاص را ترور کند. این کمیته عده زیادی از آدمکشان حرفه‌ای را اجیر کرد. کمیته مجازات عنوان گروهی بود با مشی قهرآمیز که 10 سال پس از انقلاب مشروطیت شکل گرفت و می‌خواست از طریق اعمال خشونت به آرمان‌های خود دست یابد. این گروه گرچه عمری بیش از دو سال نداشت اما حکایتی مکرر داشت در سال‌های بعد. بعد از به توپ...
مجلس شورای اسلامی یکی از شلوغ‌ترین و بی‌سابقه‌ترین و متشنج‌ترین جلسات خود را پشت سر گذاشت. جو آنچنان غیرعادی بود که هم از طرف وکلای مجلس و هم از طرف تماشاچیان بارها مجلس به تشنج کشیده شد. این جلسه که اعتبارنامه حسن آیت مورد رسیدگی قرار گرفت اتفاقات و عکس‌العمل‌های بسیاری را به همراه داشت.» این جملات سرآغاز گزارش روزنامه کیهان در روز شنبه 4 مردادماه 1359 درباره ماجرای تصویب...
بخش‌هایی از خاطرات مهرانه معلم، همسر سید حسن آیت را منتشر کرده که برگرفته از مخزن تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی است. مهرانه معلم هم‌اکنون یکی از وکلای مشهور تهران است و البته تمایلی ندارد که درباره شهید دکتر سیدحسن آیت سخن بگوید. آنچه در پی می‌آید روایت خانم معلم از زندگی شخصی، افکار و اعتقادات آیت است که روز 14 مرداد سال 1360 ترور شد: سال 42 قرار شد یک تیمی از دبیرهای لیسانسیه بیایند...
حادثه دستگیری حضرت آیت الله العظمی خویی ودستگیری وشهادت حلقه اصلی یاران و شاگردان ایشان در جریان انتفاضه شعبانیه عراق وسپس شهادت سید محمد تقی خویی از نکات مهم تاریخ معاصر عراق و زندگانی این مرجع بزرگ شیعه است. در این خصوص با سید محسن خلخالی فرزند آیت الله سید محمد رضا خلخالی از شاگردان به نام ایشان که در جریان انتفاضه و دستگیری به شهادت رسید گفت و گویی داشته ایم که در پی می آید: سیدمحسن...
یکی از اقدامات برجسته، ماندگار و دور اندیشانه ی حضرت آیت الله العظمی خویی، اقدام و توصیه به تاسیس نهاد های آموزشی و فرهنگی شیعی در سراسر جهان است. بی تردید امروزه یکی از موثر ترین و پایدارترین نهادهای شیعی در کشورهای اسلامی، غربی و شرق دور، موسسات حضرت آیت الله خویی است. حجت الاسلام و المسلمین سید صاحب خویی مسئول و دبیر کل موسسات خیریه حضرت آیت الله العظمی خویی که از سال 1382 عهده دار این سمت...
در بررسی تاریخ اندیشه دوران مشروطه وقتی به موضوع اختلاف نظر علمای مشروطه خواه با علمای مشروعه خواه میرسیم از بین آرای گوناگونی که در بیان چرایی این اختلاف گفته و نوشته اند، به جای دو دیدگاه سیاسی زودگذر، دو نگرش کلان و ماندگار را مییابیم که سبب آن اختلاف نظر شده بود. این نیز دانستنی است که برخی محققان، علت آن اختلاف را در تفاوت فهم این دو گروه از اصول و آموزه های شیعی دانسته اند وبرای نگارش...
وقتى براى اولین بار تاریخ مشروطه را مرور کردم و از نقش ارزنده آیت الله شهید حاج شیخ فضل الله نورى در حفظ و نگاه دارى جنبه دینى آن نهضت آگاه شدم، از سرانجامِ شوم بر خورد مخالفان با آن رهبر بزرگ مذهبى بسیار ناراحت و منقلب شدم، و در صدد برآمدم که آن را جبران کنم. تا قبل از آن که کتاب «نهضت روحانیون ایران» را بنویسم (سال 1341) تاریخ مشروطه را بعضى از افراد بى قید و لامذهب نوشته بودند که از روحانیان...
سرّ زندگی و افکار مرحوم شیخ فضل‌الله نوری(ره)، شهید مشروطیت شرعی، با گذرهای اجمالی و مرورهای احساسی معلوم نمی‌شود، بلکه تأمل بسیار می‌خواهد تا از تاریخ پر گرد و غبار مشروطه، انوار پر فروغ شجاعت، دیانت و فطانت او آشکار شود. البته شیخ(ره) با آن‌همه فضیلت و عظمتی که درباره‌اش گفته شده است نمی‌بایست و نمی‌توانست بی‌برنامه و اصول، با رویداد عظیمی چون مشروطه همراه شود یا مخالفت کند...
تاریخ معاصر ایران با حرکتها و نهضتهای متعدد مردمی در ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آثار متفاوتی که به همراه داشته، رقم خورده است. یکی از جنبشهای بارز در این مقطع تاریخی، نهضت و جنبش مشروطیت است که با حضور و دخالت علماء اسلامی و مبدأیت و نقش آفرینی آنان در صحنه اجتماعی سیاسی و نقش بارز و آشکار مردم به پیروی از علما آغاز گردید. چنانکه در منابع تاریخی مشروطه آمده است، آیت الله سید عبدالله بهبهانی...
در باب مشروطیت و وقایع عصر قاجار پژوهش هاى گسترده اى به عمل آمده؛ اما هنوز پاره اى از مسائل اجتماعى و فکرى وجود دارد که در پرده ابهام به سر مى برد؛ از این رو با توجه به بستر تاریخى این قضایا و همچنین مطالبى که بزرگان نگاشته اند، در این دوره باید تحقیقات وسیع ترى انجام گیرد. مطالبى که در این مجال ارائه مى شود، بحثى است تطبیقى بین گفتمان سیاسى و اندیشه سیاسى مرحوم شیخ فضل اللّه نورى با مرحوم میرزاى...
انقلاب مشروطیت برای هر یک از شهرهای ایران یک معنای جداگانه داشت اگر چه اشتراکاتی نیز در میان بود. بالاترین نقطه اشتراک آن بود که بعد از این شاه همه کاره نیست. مجلس شورایی تشکیل می شد که در تصمیمات خرد و کلان کشوری صاحب رای بود. خصوصاً آن که وزرای شاه را مورد سوال قرار می داد. از آن مهم تر راجع به حکام شهرها از وزارت داخله پرسش می کرد. این که چرا فلان حاکم مورد رضایت مردم نیست. از نخستین دستاوردهای...
یکی از موضوع‌های بحث‌برانگیز در زمان مشروطة اول، نزاع بر سر متمم قانون اساسی و به‌ویژه اصل دوم آن است که ناظر بر نظارت پنج تن یا بیشتر از مجتهدان طراز اول شیعه بر مصوبات مجلس بود تا مخالف شرع نباشند. اگر‌چه پیشنهاد‌دهندة این طرح مرحوم نوری بود، سهم آخوند خراسانی و مازندرانی را در این زمینه نمی‌توان نادیده گرفت. مقالة زیر دربارة مبحث طراز اول‌هاست؛ آنچه در زمان جمهوری اسلامی با...
پیش از دوره قاجار در اندیشه سیاسی ایرانیان، سلطنت ودیعه ای الهی محسوب می شد و ارتباط حکومت و مردم بر پایه الگوی سنتی؛ یعنی شاه و رعیت بود که بر اساس آن شاه سایه خدا بر روی زمین و جان، مال و ناموس رعیت در تسلط او قرار می گرفت که باید امنیت مردم را حفظ می کرد. وظیفه رعیت نیز اطاعت محض از شاه بود. به این ترتیب ارتباط حکومت با مردم بر مداری یکنواخت می چرخید و نوعی ارتباط ارباب- رعیتی با توجه به اندیشه ای...
قانون اساسی مشروطه ایران، صراحتی درباره عدم مشارکت زنان نداشت، اما با توجه به فضای فرهنگی حاکم بر جامعه و موقعیت زن در جامعه ایرانی، به صورت طبیعی مشارکت زنان و حق رأی آنان در جریان مشروطه و دهه‌های بعد مطرح نشد. بعدها این جمله در قانون اساسی که مجلس شورای ملی نماینده «قاطبه اهالی مملکت» ایران است، چنین تعبیر شد که زنان نیز می‌توانند حق رأی داشته باشند، گرچه همان طور که خواهیم دید،...
حبل‌المتین به عنوان تاثیرگذارترین روزنامه پرتیراژ دوره قاجاریه به شمار می‌رود که بیش از ۳۷ سال در کلکته هندوستان و تهران منتشر شد، این روزنامه نقش به سزایی در انعکاس رویدادها و به ویژه تنویر افکار و اندیشه‌ها این دوره داشت و یکی از عوامل موثر پیدایش نهضت آزادی‌طلبی در ایران بود. نخستین روزنامه‌ها در دوره قاجاریه از زمان پادشاهی محمدشاه توسط نخستین دانش آموختگان ایرانی در...
یپرم‌خان، مشروطهخواهی بود که حتی به روحانیت مسیح اهانت می‌کرد، چنانچه پس از مرگش اسقف همدان او را ارمنی ندانست و از مراسم مذهبی خودداری کرد، ولی دوستان ارمنی او اسقف را به تیر بستند و کشتند. روز ۲۹ اردیبهشت ۱۲۹۱ یپرم داویدیان گانتاکتسی مشهور به یپرم‌خان ارمنی از انقلابیون و رهبران نظامی دوران مشروطه که در دوران استبداد صغیر و بعد از آن در نبردهای متعددی علیه نیروهای مخالف مشروطه...
یکی از شخصیت های برجسته شیعه که طی سده اخیر بر حیات علمی و سیاسی شیعیان تأثیر انکارناپذیری دارد و کتاب فقهی ایشان یکی از مهم ترین منابع فقهی شناخته شده، مرحوم سید محمدکاظم یزدی است. معمولاً مرحوم سید با بینش های عمیق فقهی اش شناخته و شناسانده می شود؛ امّا بعد سیاسی ایشان تحریف شده یا در هاله ای از ابهام مانده است. سید یکی از کسانی است که طرح تحریف و ترور شخصیت در مورد او اجرا و تلاش شد تا از وی چهره ای...
