رضاخان، رابطه با کشورها و وابستگی
انقلاب اکتبر 1917 روسیه و شکست قوای عثمانی در بینالنهرین و فتح سرزمینهای عثمانی به دست نیروهای انگلیس در سال 1918 عملاً ایران را (که در آن زمان غربیها پرشیا مینامیدند) از شرق و جنوب و غرب در محاصره انگلیس انداخت. قوای انگلیس با استفاده از تفوق خود در منطقه، از شرق و غرب به ایران تاختند. حمله اصلی در آوریل 1918 رخ داد، که طی آن کل ایران، به استثنای استان آذربایجان، به اشغال نیروهای انگلیس...
موقعیت جغرافیایی ایران در طول تاریخ و از جمله در قرن بیستم همواره یکی از انگیزه های پیدایش و گسترش نظام سلطه جهانی و همچنین منبع نگرانی جدی در منطقه بوده است. کشف منابع عظیم نفتی نیز در اوایل قرن بیستم به این موقعیت حساس دامن زد و قدرتهای بزرگ سلطه گر جهانی را بر آن داشت تا با اتخاذ سیاستهای همکاری جویانه یا رقابت جویانه به تاراج سرزمین ایران و داراییهای آن اقدام نمایند. رقابت انگلیس و...
رضا خان در مقاطع مختلف از حمایت های انگلیس بهره گرفت تا سلطنت پهلوی را برای خود فراهم آورد و پایه های حکومت استبدادی خود را برقرار و استوار ساخت. در ادامه به برخی از مستندات حمایت ای انگلیس از رضاخان پرداخته می شود : تلگرام تبریک جورج، پادشاه انگلستان برای رضاخان به شرح منتشر می شود: «لندن، 14 دسامبر. مناسبت میمون جلوس اعلیحضرت به تخت سلطنت را مغتنم شمرده و تبریکات بیشائبه خود را تقدیم...
ایران و رضاخان؛ به روایت انگلیسیها و به رضایت رضاخان بخش چهارم و پایانی در بخش آخر این نقد ادامه مطلب را می خوانیم: نمونۀ جالب دیگر آنکه: در اوایل دی ماه [1304] لورین مهمانی ناهاری ترتیب داد و از اسمعیل قشقایی (صولت الدوله)، رئیس قبیلۀ قشقایی، شیخ خزعل و ابراهیم (قوام الملک)، رئیس اسمی پنج عشیرۀ عرب فارس، در سفارتخانه دعوت کرد... خزعل و قوام الملک را هم بیشتر برای این به سفارت خوانده بود که حمایت...
ایران و رضاخان؛ به روایت انگلیسیها و به رضایت رضاخان کودتا، ملیگرایی، مشروعیت نویسنده در پایان مباحث مربوط به کناره گیری وثوق الدوله مینویسد: وثوق پیدایش ملیگرایی را در ایران دستکم گرفت و از قضای روزگار رئیس الوزرایی او بسی بر این حس ملی افزود. ریشۀ کودتای سوم اسفند و آمدن رضاخان را میتوان در اشتیاق زاید بریتانیا در پیروی از سیاستی جست که با حقایق ایران بعد از جنگ جهانی اول نمیخواند.۱۱...
ایران و رضاخان؛ به روایت انگلیسیها و به رضایت رضاخان فرهنگ سیاسی ملت ایران مهمتر از مطالب یاد شده، نویسنده در جای دیگری از کتاب که طبق معمول میخواهد در وصف ابتکارها و کارهای خرق عادت و معجزه آسای رضاخان در ایجاد وحدت در ایران داد سخن داده و حماسه سرایی کند، اصولاً مخالفت با تمرکز قوا را بخشی جدایی ناپذیر از فرهنگ سیاسی ایران قلمداد کرده و مینویسد: شایان ذکر است که از انقراض صفویه در قرن...
ایران و رضاخان؛ به روایت انگلیسیها و به رضایت رضاخان آشنایی با سیروس غنی سیروس غنی، متولد ۱۳۰۸ هجری شمسی، فرزند دکتر قاسم غنی است. دکتر قاسم غنی از رجال سیاسی- فرهنگی حکومت رضاشاه و محمدرضا شاه بود. او در حکومت رضاشاه نمایندۀ دورههای ۱۰-۱۱-۱۲-۱۳ مجلس شورای ملی بود و پس از شهریور ۱۳۲۰ نیز به سفارت و وزارت رسید و سرانجام در سال ۱۳۳۱ در آمریکا درگذشت. همدلی و همراهی دکتر غنی با سیاستهای فرهنگی حکومت...
احمدشاه و تلاشهای نافرجام برای بازگشت به ایران در ملاقاتی که لورین برای معرفی هارولد نیکلسون، مستشار جدید سفارت با رضاخان انجام داد، به صریحترین وجهی از زبان او شنید اگر در گذشته انگلستان در مسائل داخلی ایران دخالت کرده از سر اجبار بوده است و او می خواهد وضعیتی به وجود آورد که دیگر نیازی به مداخله مستقیم نباشد. رضاخان گفت، ایرانی نیرومند می تواند بخشی از بار سنگین مسئولیت بریتانیا در آسیا...
روز 4 اسفند 1299 آیرونساید که در بغداد به سر میبرد در دفترچه یادداشت خود نوشت «رضاخان در تهران کودتا کرده و به قولی که به من داد وفادار مانده است. تصور میکنم همه مردم چنین میاندیشند که من کودتا را طراحی و رهبری کردم. اگر در معنای سخن دقیق شویم واقعاً من این کار را کردم. ژنرال «ادموند آیرونساید» در 21 مهر 1299به فرماندهی کل نیروهای انگلیسی در ایران تعیین شد. وی جوانترین سرلشگر...
سفارت انگلیس – طهران 23 آذر 1304 نمره 307 آقای وزیر در مراسله خود مورخه 22 آذر جاری ( سیزدهم دسامبر ) نمره 15297 جناب مستطابعالی محبت فرموده به دوستدار اطلاع داده بودید که در جلسه مورخه 21 آذر جاری خود مجلس مؤسسان رأی داده است که سلطنت مشروطیت ایران به اعلیحضرت شاهنشاهی رضاشاه پهلوی و اعقاب ذکور آن اعلیحضرت واگذار شود. اشعار فوری این تصمیم مجلس مؤسسان را به وسیله تلگراف به دولت اعلیحضرت...
بریتانیا هرگونه دخالت و اطلاع از این کودتا را صریحاً رد کرد. به عنوان مثال در گزارش پرسش و پاسخ مجلس عوام به تاریخ دوشنبه 28 فوریه 1921 میخوانیم: «دریابان کنورثی* از نخستوزیر چنین سؤال کرد: آیا دولت اعلیحضرت در کودتای قزاقها برای سرنگونی دولت ایران، هیچگونه دخالتی داشته است؛ آیا تجهیزات و دستمزد این قزاقها توسط دولت اعلیحضرت فراهم شده؛ و رویکرد دولت اعلیحضرت نسبت به این...
تردیدی نیست که یهودیان و به طور مشخص فرقه صهیونیسم در ایران عصر پهلوی دارای امتیازات و جایگاه ویژه ای بودند. آنان در این کشور به سهولت و با طیب خاطر مشغول انجام اقدامات و فعالیت هایی بودند که در راستای اسلام زدایی و ضربه زدن به آیین اسلام صورت می گرفت. بدیهی است در اینجا روی سخن متوجه یهودیانی که سالیان سال در کنار ایرانیان به صورت مسالمت آمیز زندگی کرده بودند نیست بلکه صحبت از صهیونیست ها و افرادی...
مقام منیع حضرت اشرف ریاست محترم وزارت نظر باینکه کلنل اسمایس در مدتیکه مشغول خدمت بود وزارت جنگ کمال رضایت را از ایشان دارد لهذا پیشنهاد مینماید که از طرف دولت نشان درجه اول خارجه بمشارالیه اعطا شود و ضمناً برای یادآوری خاطر مبارک هم تصدیع میدهم در اینموقع که ژنرال آیرن ساید و ژنرال گوری و بعضی از صاحبمنصبان انگلیسی که در فرونت گیلان ابراز لیاقت نموده و میخواهند از ایران مسافرت نمایند بی مورد...
در سوم اسفند 1299 قوای تحت امر رضاخان با تصرف کلانتریها، وزارتخانه ها و ادارات دولتی تهران، این شهر را به تصرف درآوردند. کودتای سوم اسفند رضاخان با برنامه ریزی و حمایت انگلیسیها عملی شد. نورمن وزیرمختار انگلیس در تهران عصر روز سوم اسفند در تلگرافی برای لرد کرزن وزیر خارجه کشورش ضمن تشریح کودتای رضاخان نوشت «صبح امروز نزد احمد شاه رفتم، به او گفتم چاره ای جز مصالحه با رهبران نیروهای انقلاب (کودتا)...
اسناد به جا مانده از دوران گذشته، اطلاعات شگفتانگیزی را دربارة تکاپوی مرموز صهیونی در ایران عصر پهلوی آشکار میسازند. براساس اسناد معتبر تاریخی، سران و رهبران صهیونیسم، در بعضی مقاطع تاریخی، برای اسکان یهودیان در مناطق مختلف جهان و ایجاد دولت یهود، جز فلسطین، سرزمینهای دیگری را نیز در طرحهای خود مدنظر قرار داده بودند. از میان سرزمینهای مورد نظر، از کشورهای آرژانتین،...
مقاله زیر، گزارشی است از وضعیت سفارتخانههای ایران در چند کشور خارجی در دوران حکومت رضاشاه. این مقاله تحت عنوان «سفارتخانههای ایران در خارجه، قبل از وقایع شهریور» به قلم نویسندهای به نام نامدار در روزنامه «داریا» و سپس به نقل از این روزنامه در مجله خواندنیها به چاپ رسید. با هم میخوانیم: نمایندگیهای ما در روسیه عده اتباع ایران در خاک روسیه زیاد و شاید از هر...
در اکتبر 1917م / آبان 1291ش / محرم الحرام 1336ق انقلاب سوسیالیستى در کشور روسیه به ثمر رسید و به حکومت تزارها خاتمه داد. از آنجا که روسها مشغول برطرف نمودن آشفتگىها، آشوبها و مقاومتهاى داخلى بودند، سیاست استعمارى این کشور در ایران براى مدتى متوقف گردید و ناگزیر نواحى شمالى ایران را تخلیه کردند. اما این به معناى مداخله در کشور ایران نبود و دولت شوروى توسط حزب توده وابسته، نفوذ و...
سی ونهمین شماره فصلنامه مطالعات تاریخی، به ویژه نامه ای در باره رضاخان اختصاص یافته است. در این ویژه نامه عملکرد رضا خان بدور از پیش داوری ها و حُب و بغض های مرسوم ، با اتکاء به اسناد و مدارک موجود در تاریخ معاصر کشور، بررسی شده است . از جمله اولین مقاله فصلنامه مطالعات تاریخی ، تحت عنوان " ایران و رضاخان؛ به روایت انگلیسی ها و به رضایت رضا خان " به قلم آقای سید مصطفی تقوی به نقد کتاب "...
به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری فارس، اردشیر جی در انتخاب، توجیه و معرفی رضا خان به آیرونساید فرمانده اصلی کودتای 3 اسفند 1299 نقش اساسی ایفا کرد وی در وصیتنامه خود مینویسد.«در اکتبر سال 1917 بود که حوادث روزگار مرا با رضاخان آشنا کرد و نخستین دیدار ما فرسنگها دور از پایتخت و در آبادی کوچکی در کنار جاده «پیربازار» بین رشت و طالش صورت گرفت... رضاخان سواد و تحصیلات آکادمیک نداشت ولی کشورش...
اولین تقاضا برای کاوشهای باستانشناسی، دقیقاً سه روز پس از تصویب قانون جدید آثار باستانی، در تاریخ 6 نوامبر 1930 از سوی وولسین به نمایندگی از طرف موزه دانشگاه پنسیلوانیا داده شد. وی درخواست کاوش در 2 منطقه دامغان و استخر را مطرح کرد. دامغان منطقهای در 215 مایلی شرق تهران در راه تهران - مشهد است. این باور وجود داشت که دامغان همان منطقه قدیمی صد دروازه بوده است؛ یعنی پایتخت سلسله پارتیان که در...
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، برای بررسی آئین حکومتداری رضاخان پای صحبتهای مسعود رضایی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در مورد چگونگی روی کار آمدن رضاخان، لغو قرارداد دارسی توسط رضاخان، دلیل رضاخان برای راهاندازی راهآهن شمال به جنوب، غارت آثار باستانی ایران توسط غربیها در دوره رضاخان، توان نظامی ارتش رضاشاه و ...نشستیم. رضایی در ابتدای گفتوگو در مورد دلیل روی کار آمدن...
نام رضاشاه در اذهان بعضی از مردم یادآور قلدرمآبی و یک قزاق مقتدر است که یک جامعه بینظم را سامان داد و اکناف و اطراف آن را یکپارچه کرد. اما در کنار این چهره قلدر، کمتر کسی است که بداند در همین دوره، بخشهای از خاک ایران به دلایلی کاملا پیش پا افتاده به همسایگان داده میشود. خسرو معتضد، در گفتگو با مشرق، با نقد عملکرد رضاشاه و تاکید برنقش تعیینکننده انگلیس، جوانب این موضوع را توضیح...
مجلس مؤسسان به مدت یک هفته، از 6 تا 13 دسامبر 1925، تشکیل جلسه داد و سه اصل قانون اساسی را اصلاح کرد و در روز سیزدهم دسامبر منحل شد. اصل 36: «سلطنت مشروطه ایران از طرف ملت بوسیلة مجلس مؤسسان به شخص اعلیحضرت شاهنشاه رضا شاه پهلوی تفویض شده و در اعقاب ذکور ایشان نسلا بعد نسل برقرار خواهد بود.» اصل 37: «ولایت عهد با پسر بزرگتر پادشاه که مادرش ایرانیالاصل باشد خواهد بود در صورتی که پادشاه اولاد...
پژوهندگان مسایل ایران، مدّتها درباره موفقیّت کودتای 1921 در اندیشه بودهاند. بسیاری از ایرانیان، از همان آغاز بر این عقیده بودند که بریتانیاییها، پشت این کودتا بودهاند. بریتانیاییها هم به نوبه خود، هرگونه مداخلهای را انکار کردند. امّا اخیراً انتشار خاطرات روزانه فیلد مارشال سرادموند آیرونساید نشان داده است که بریتانیاییها، به نوعی با این قضیه ارتباط داشتهاند... یکی از...
پس از جنگ جهانی اول با فروپاشی امپراتوری عثمانی از یک سو و سقوط تزاریسم و روی کار آمدن بلشویکها در روسیه زمینههای لازم برای تعقیب استراتژی ایجاد دولت یهودی در فلسطین بیش از پیش فراهم و آماده شد. قدرت یافتن کمونیسم در شوروی نقطه عطفی در تاریخ صهیونیسم و در مسیر تحقق آرمان صهیونی برپایی دولت صهیونی بود. از نظر رهبران صهیونیسم، سرنگونی تزاریسم در روسیه یکی از بزرگترین رویدادهای تاریخ جهان بود...
والاس موری کاردار آمریکا در تهران در 16 دسامبر 1924 مینویسد: «با به مراسلات اخیر سفارت در مورد عملیات نظامی رضاخان در خوزستان، مفتخرم به اطلاع وزارت خارجه برسانم همانطور که در بیشتر تلگرامها مشاهده میشود، با رعایت و حفظ آبرو از جانب هر دو طرف، جنگ در سراشیبی پایان قرار گرفته است و اتفاقی برای مردم ایران رخ نداد.» موری با مطالعه روزنامههای تهران که از پنجم تا دهم دسامبر 1924...
انقلاب اکتبر 1917 روسیه و شکست قوای عثمانی در بینالنهرین و فتح سرزمینهای عثمانی به دست نیروهای انگلیس در سال 1918 عملاً ایران را (که در آن زمان غربیها پرشیا مینامیدند) از شرق و جنوب و غرب در محاصره انگلیس انداخت. قوای انگلیس با استفاده از تفوق خود در منطقه، از شرق و غرب به ایران تاختند. حمله اصلی در آوریل 1918 رخ داد، که طی آن کل ایران، به استثنای استان آذربایجان، به اشغال نیروهای انگلیس درآمد....
یکی از مهمترین دردسرهای سیاست خارجی حکومت رضاخان روابط با روسیه شوروی بود. ولی هنوز مسئله بازرگانی بین دو کشور و ترانزیت کالاهای ایرانی از خاک شوروی و نیز مسئله شیلات بحر خزر منحل نشده بود، بندر انزلی همچنان در اختیار روسها قرار داشت و یک ناوچه توپدار شوروی در آن بندر مستقر بود ودخالتهای سیاسی روسیه در امور داخلی ایران همچنان ادامه داشت.رضاشاه کشوری را از پیشینیان خود به میراث برده بود که هنوز...
رضاخان در مدت سلطنت شانزده ساله خود اقدامات زیادی در جهت غربی سازی جامعه ایرانی به کار بست. روش وی نیز در این راه دیکتاتوری مطلق بود. وی در اواخر سلطنت به توسعه روابط با آلمان علاقه یافت و مقارن آغاز جنگ دوم جهانی، تعدادی از کارشناسان آلمانی در مؤسسات ایران مشغول کار شدند. متفقین از دولت ایران خواستند تا همه کارشناسان آلمانی را اخراج کند، در غیر اینصورت ایران را به اشغال نظامی تهدید کردند. رضاخان...
چنانکه فروغی توصیه کرده بود، دیکسن به یک سفر طولانی رفت. ویلارد گزارش میدهد که دیکسن پس از یک غیبت چندین ماهه در پاییز سال 1930 به تهران بازگشت؛ ولی این بار به نمایندگی از طرف شرکت جان هیز هَموند در واشنگتن و نیویورک؛ زیرا شرکت ای. دبلیو هریمن به علت سقوط بورس سهام و رکود اقتصادی دیگر علاقهای به کسب این امتیاز نداشت. در این سفر نیز حسن مصطفی بیگ و یک شاهزاده روسی که حالا تابعیت ایران را داشت، او را...
کشف حجاب و تجددمآبی و فرنگیزدگی جای خود! چه اجباری در اجباری کردن اینگونه برنامهها و بهکار بردن خشونت در مسیر تجددمآبی وجود داشت؟! شاید اگر رضاشاه و اطرافیان او کشف حجاب را به سرعت اجباری نمیکردند، بعضی از اقدامات مورد قبول آنها در زمینۀ نوسازی هم در گرد و غبار خشم و غیرت مردم فرو نمیرفت، امّا گویی لازم بود که چنین رژیم مستبد و خشکمغزی از طریق همین اشتباهات در نزد مردم و...
کشف حجاب در ایران پدیدهای ناشی از آشنایی با غرب و تجددخواهی افرادی است که افکار و زندگی غربی راتجربه کرده بودند. در حالی که نخستین نشانههای کشف حجاب را میتوان در دربار ناصرالدین شاه قاجار و سپس در محافل روشنفکری مشاهده نمود، رسمیت یافتن آن به دوره دیکتاتوری رضا شاه پهلوی باز میگردد.رضاخان که پیش از رسیدن به مقام پادشاهی خود را فردی دیندار و پایبند به اصول مذهب نشان داده بود، پس از به...
رضاخان در سال 1921 با یک کودتای انگلیسی به قدرت رسید و با یک کودتای انگلیسی دیگر به تخت سلطنت جلوس کرد . او مخلوق انگلیسیها بود. در اوت 1941 که نیروهای متفقین به ایران حمله کردند، قصد پناهندگی به سفارت انگلیس در تهران را داشت ، اما انگلیسیها به او جواب رد دادند. در نتیجه، با ذلت استعفاء داد و برای نجات جانش با یک کشتی انگلیسی از ایران رفت و بقیه عمر خود را تحت حمایت انگلیس سپری کردو ... در جریان جنگ...
ریشههای کودتای انگلیسی سوم اسفند 1299 را باید در تحولات پس از جنگ جهانی اول جستجو کرد. زمانی که روسها پس از انقلاب اکتبر 1917 موقتا برنامههای استعماری خود را متوقف ساخته و حتی با رویکردی انتقادی به عملکرد استعماری سلاطین تزاری روسیه به الغای امتیازات اخذ شده در زمان تزارها اقدام نمودند. نتیجه چنین رویکردی از سوی روسیه به عنوان ابرقدرتی که مدتها در ایران به مثابه رقیبی پرقدرت همواره در مقابل...
از جمله شرقشناسان و سفرنامهنویسانی که در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم دو بار به ایران سفر کرده، جرج ناتانیل کرزن بوده است. وی در سال 1889م برای اولین بار با عنوان خبرنگار به ایران سفر نمود. کرزن درباره علت این سفر چنین مینویسد: «هنگامی که راجع به موضوع موردنظر خود [ایران] بررسی بیشتری نمودم به این حقیقت پی بردم که منابع اطلاعاتی ما در باب ایران بسیار ناقص است». غایت سفر وی به...
«جان گونتر» نویسنده آمریکایی در کتابش با عنوان «در درون آسیا» که در سال 1939 منتشر ساخت، فصلی را به رضاشاه اختصاص داده است. گونتر درباره زندانیان سیاسی عصر رضاشاه مینویسد: «نه محاکمهای وجود دارد، و نه حکم دادگاهی. خصم باید از میان برداشته شود، و اگر مرگش بنا به مصلحت ضرورت یابد، نه با تبر میرغضب و گلوله تفنگ جوخة اعدام که با روش ملودرامتر خوراندن سم به سراغش میآید. آنهایی که...
روز 22 بهمن 1308 «چارلز سی هارت» وزیرمختار آمریکا در تهران در گزارشی که متعاقب اولین ملاقات خود با رضاشاه به آمریکا مخابره کرد، نوشت «مردی را ملاقات کردم که چند قدم بیشتر با توحش فاصله نداشت». در اواخر سال 1929، وزارت امورخارجه آمریکا اعلام کرد که «چارلز کامرهارت» وزیرمختار سابق آمریکا در آلبانی، به سمت وزیرمختار جدید آمریکا در ایران منصوب شده است. هارت و خانوادهاش در اوایل...
در ماه مارس 1930، مکس ام. دیکسن ، نماینده آمریکایی «شرکت نفتِ باند و شئر» نیویورک همراه با شخصی به نام حسین مصطفیاف (حسن مصطفی بِیگ) با هدف کسب امتیاز نفت در پنج استان شمالی که در حوزه امتیاز شرکت نفت انگلیس و ایران نبود وارد تهران شد. تلاشهای دیکسن نهایتاً نافرجام ماند، ولی مذاکراتی که با تیمورتاش، فروغی، و دیبا، حسابدار دربار، انجام داد تا حدودی نظام رشوه را در محافل عالی مملکت و...
سیاست ایالات متحده در برخورد با ایران در دوران بعد از جنگ دوم جهانی، مبتنی بر «کنترل ایران» براساس گسترش همکاریهای نظامی، اطلاعاتی و امنیتی بوده است، از اینرو سیاستمداران امریکایی از سازوکارهایی برای وادارسازی ایران به سیاستهای همگون با خود بهره میبرند. رفتار ایالاتمتحده در برخورد با ایران بیانگر این واقعیت است که بخش عمده رفتار سیاست خارجی آمریکا بیش از آنکه...
انگلستان با حمله به نیروهای میرزاکوچک خان در پی تقویت بیش از پیش کابینه وثوقالدوله بود. دراین باره وایت درتلگرام20 مارس 1919 مینویسد:«این روزها خواستههای جداییطلبانه جنگلیها افزایش یافته و استان گیلان عملاً مستقل است. توافقنامهای که تابستان سال گذشته میان آنها و انگلستان منعقد شد، اعتبار جنگلیها را افزایش داد... انگلیسیها به این نتیجه رسیدهاند شرایطی که منجر...
: مقاله حاضر به تاریخچه روابط دو کشور ایران و آمریکا و تلقی نخبگان سیاسی هر دو دولت از این روابط پرداخته است. ایده اصلی مقاله این است که نخبگان ایرانی به دنبال نیروی سوم و جایگزین کردن آن برای توازن قوا میان قوای روس و انگلیس در ایران بودهاند و نخبگان آمریکایی هم در عین انگیزههای متفاوتی که برای این رابطه داشتهاند، بیش از هر چیز در پی کسب مقبولیت در عرصه سیاست بینالمللی و...
: این سند گواهی دیگر بر ضعف حکومت مرکزی ایران در دوره پهلوی اول در قبال سیاستهای استعماری بریتانیا، و نیز شاهدی دیگر بر این مدعاست که قدرتهای استعمارگر با نادیده گرفتن حقوق کشورها و ملتهای تحت سلطه خویش منابع ثروت آنها را به تاراج برده و کوچکترین حقی برای صاحبان اصلی این منابع قائل نیستند؛ در این سند یکی از اعضای حزب محافظهکار بریتانیا بدون کوچکترین ای به حق حاکمیت ایران بر بحرین، سر...
در پاییز و زمستان سال 1299 انگلیسی ها پس از آنکه قرارداد 1919 آنان با دولت بی کفایت قاجار با مخالفت عمومی مردم ایران مواجه شد ، زمینه کودتای رضاخان را فراهم ساختند و سپس برای گریز از اتهام دست داشتن در کودتا زمزمه خروج قوای خود از ایران را مطرح کردند . این اقدامات از یکسو و تبعات انقلاب کمونیستی در روسیه موجی از التهاب در داخل کشور ایجاد کرده بود . تلگرامهای جان لورنس کالدول وزیر مختار وقت آمریکا در تهران...
پیش درآمد: درحالی که تبلیغات انگلیسی – امریکایی تلاش دارد رضا خان را معمار ایران نوین به نسل جدید معرفی کند در گزارش جامع بانک جهانی در باره اوضاع اقتصادی واجتماعی ایران در سال 1952 آمده است : « طی چهل سال گذشته، جمعیت 13 الی 18 میلیون نفری ایران به طور عمده به کار کشاورزی اشتغال داشتند و تعداد اندکی از آن ها در کار تجارت و کارگاه بودند. به رغم فراوانی مواد خام، نیروی کار و دستیابی به دریا، هیچ...
روی کار آمدن رضاخان میرپنج و تأسیس حکومت پهلوی در واقع نابودی دستاوردهای حکومت پارلمانی؛ و سلطه بیشازپیش استعمار انگلیس در ایران بود به طوری که روابط ایران با کشورهای دیگر را تحت تأثیر قرار میداد. در دهه دوم زمامداری رضاخان واقعهای جزئی منجر به قطع روابط فرانسه و آمریکا با ایران شد. در آن زمان این تفکر که دولت رضاخان پهلوی دولتی وابسته و مجری سیاستهای انگلیس در خاورمیانه است، در فرانسه و...
پس از کودتای 1299ش و حکومت سه ماهه کابینه سیاه، احمدشاه قاجار با تکیه بر واگذاری وزارت جنگ به رضاخان، سید ضیاالدین طباطبایی را از ایران اخراج کرد و احمد قوامالسلطنه را به صدارت گماشت. قوامالسلطنه که یارای مخالفت با قدرت وزیرجنگ را نداشت سعی نمود تا با تکیه بر یک قدرت بی طرف توازن قوا را ایجاد کند و از نفوذ روزافزون انگلستان و ایادیش بکاهد. به همین منظور به جهت پر نمودن خزائن خالی دولت مسئله...
نوآم چامسکی گفت که آمریکا در ۶۰ سال اخیر حتی یک روز را بدون «شکنجه کردن» ایران سر نکرده است و این ماجرا با کودتای نظامی سال ۱۹۵۳ و سقوط دولت پارلمانی ایران آغاز شد. به گزارش خبرگزاری ایسنا، نوآم چامسکی، متفکر آمریکایی و استاد دانشگاه امآیتی در گفتوگو با پایگاه خبری «اکنون دموکراسی» در پاسخ به اینکه «درگیریها در سوریه چه مفهومی برای ایران دارد و آمریکا به طور کلی چگونه میتواند وضعیت...
«جان لارنس کالدول» وزیر مختار آمریکا در ایران : آمریکا به محض خروج نیروهای انگلیسی از خاک ایران باید مستشاران اقتصادی ، متخصصان فنی و از همه مهمتر افسران نظامی خود را برای استخدام در ارتش ایران به این کشور اعزام کند . جان لارنس کالدول وزیر مختار آمریکا در ایران در پنجم ژانویه 1921 تلگرامی محرمانه به این شرح به وزارت خارجه کشورش مخابره کرد: «وزیرمختار انگلستان به من خبر داد که وزیر امور خارجه این...
اشغال ایران هرچند با هجوم نیروهای روس و بریتانیایی رقم خورد اما منافع میانمدت و درازمدت ناشی از آن به سود ایالات متحده امریکا تمام شد. از شهریور ۱۳۲۰ به بعد، برای نزدیک به چهار دهه، دولت امریکا به نحوی اساسی و جداییناپذیر درگیر امور ایران شد و به تدریج به مهمترین متحد سیاسی و نظامی محمدرضا پهلوی در سالهای سلطنتش بدل شد، هرچند پیش از اشغال ایران و در دوران پهلوی پدر نیز میشد ردی از حضور...
اقدام مشترک شوروی و انگلستان در اشغال نظامی خاک ایران در شهریور 1320، رویدادی بود که حمایت آمریکا را نیز به دنبال داشت. زیرا اگرچه آمریکائیها در شروع این حمله مشارکتی نداشتند ولی راجع به این حادثه از پیش با آنان رایزنی شده بود و جبهه «متفقین» در مورد ایران نیز اتفاق نظر خودرا کاملاً حفظ کرده بودند. دولتمردان آمریکائی ابتدا تبلیغات روسیه و انگلیس در مورد حضور کارشناسان و تکنسینهای آلمانی در ایران...
به گزارش ادیان نیوز ،آمریکا به عنوان مدعی دفاع از حقوق بشر در عرصه جهانی، در حالی کشورهای دیگر را به نقض حقوق انسانی متهم می که بر اساس اسناد و مدارک تاریخی - حقوقی و گزارش های رسمی و غیر رسمی داخلی و بین المللی، این کشور اصلی ترین متهم یا مجرم است.بر اساس آمارهای مستند ارایه شده توسط دانشگاه برکلی، جمعیت واقعی سرخ پوستان در سرزمین تازه کشف شده همزمان با ورود نخستین گروه از مهاجران سفید پوست بیش از 100...
«اوژن اوبن» سیاستمدار و دیپلمات فرانسوی از نوامبر 1905 تا ژوئن 1907 سمت سفارت کشورش را در تهران بر عهده داشته و از جمله انقلاب مشروطیت ایران را از نزدیک شاهد بوده است. کتاب «ایران امروز» حاصل تحقیقات وی درباره ایران طی مدت زمانی است که عهدهدار سفارتخانه کشور خود در تهران بوده است. او طی این مدت به شهرهای مختلف ایران سفر کرد و وضعیت زندگی مردم را مشاهده نمود. مقاله زیر بخشی از کتاب مذکور است که درباره...
پایان مشروطه به دست انگلیس یکی از وقایع مهم دوره معاصر ایران کودتای سوم اسفند ماه 1299 است که عواقب شومی برای مردم ما به بار آورد و علیرغم گذشت یک سده برخی تبعات آن هنوز گریبانگیر ملت ماست. از زمان انعقاد قرارداد ترکمنچای که ایران تحتالحمایه روسها قرار گرفت، انگلیسیها تصمیم گرفتند با اعمال سیاستهای گوناگون حاکمیت بر ایران را در دست گیرند و البته سعی داشتند به شیوهای عمل کنند...
«آرتور میلسپو» رئیس هیأت مستشاران مالی آمریکا در ایران که چند سال از مأموریت خود را در دوران حکومت رضاخان گذرانده بود، در کتاب خود تحت نام «آمریکاییها در ایران» گوشههایی از وضعیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و قضایی ایران عصر رضاخان و همچنین حمایت بیچون و چرای انگلیسیها از وی را تشریح کرده است. او مینویسد: «رضاشاه هزاران نفر را حبس کرده و صدها نفر را کشته بود، و بعضیها را...
روابط دیپلماتیک میان ایران و انگلیس از 1212 ق./ 1798 با اعزام مهدیعلیخان حشمت جنگ از طرف حکومت هند به ایران آغاز شد. آمدن این شخص به ایران برای آن بود تا فتحعلیشاه را قانع کند که به زمانشاه درانی پادشاه قدرتمند افغانستان اعلان جنگ بدهد تا توجه او از هند، به ایران معطوف شود. قبل از آن که مهدیعلیخان به تهران برسد، ناپلئون با لشکرکشی به مصر، به شکل جدیتر مستعمره انگلیس یعنی مصر را مورد تهدید...
علاوه بر این، رضا [خان] ماههای ژوئن و ژوییه 1925 را به بازدید از آذربایجان گذرانده بود. غیبت و همینطور تسلط آشکارا نامطمئن او بر ارتش دل و جرئت دوبارهای به مخالفانش بخشیده بود. اموری وضعیت سیاسی و ضعف روزافزون رضا [خان] را در گزارش 29 اوت 1925 خود که بسیار خواندنی است اینطور توصیف میکند: احتراماً برخی مشاهدات خود را از اوضاع سیاسی در اینجا به عرض میرساند... اوضاع نسبتاً آرامی که به هنگام...
در دهم شعبان سال 1339ق قرارداد جدیدی مبنای عمل شرکت نفت و خوانین بختیاری قرار گرفت. رئوس این قرارداد عبارتند از: ماده اول: هرگاه کمپانی زمینی را برای توسعه اداره لازم داشته باشد، به قیمت هر جریب قابل ذرع دیمی واقع در خاک گرمسیر بختیاری، به استثنای محوطه مال امیر [مالمیر]، گتوند، بهآببید ولایی و کلیه قطعات املاک آبی از قرار جریبی ده تومان و آنچه زمین غیرقابل زرع است به استثناء نقاط ذکر شده،...
دخالت انگلیسیها در امور داخلی ایران در دوره قاجار، با توجه به منابع تاریخی، کاملا مشهود و مبرهن بوده و نیاز به تکرار نیست. این رویکرد مداخله جویانه، بعد از انقلاب مشروطیت نیز تداوم یافت، چنانکه انگلیسیها در کنار روسها، یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در وضعیت شرایط سیاسی و اقتصادی بحرانی در ایران بودند. سردمداران انگلیسی که از روشن شدن افکار نخبگان سیاسی و فکری، نسبت به دخالتهای ناروا و...
از روزی که انگلستان در کشور ایران مجبور شد سهم بیشتری برای امریکا قائل شود، بخوبی میدانست که این کشور تازه به دوران رسیده در ایران، یکهتاز میدان خواهد شد. جنگ بینالملل دوم، سبب سرنگونی رضاخان پهلوی، عامل سرسپرده انگلیس شد. حسین فردوست در آن زمان به عنوان رابط محمدرضا پهلوی با مستر ترات یکی از مقامات اطلاعاتی انگلستان تماسهایی گرفت و موافقت آنان را برای جایگزینی پسر به جای پدر، کسب کرد. ترات...
پژوهشگران تاریخ همواره بر آن بوده اند که با استفاده از اسناد و مدارکی که در دسترسشان بوده است راهی به گذشته بیابند و از اوضاع مردم آن روزگار آگاهی یابند. از آنجا که بیشتر نویسندگان و مورخان پیشین بر چگونگی گذران مردم توجهی نداشتهاند و این امور نزد آنان اهمیت چندانی نداشته است، دستیابی به این اطلاعات همواره برای محقق با دشواری همراه بوده است. بخشی از مجموعه اسناد موجود در سازمان اسناد ملی...
در بعد از ظهر روز سوم مه 1933، جورج ودزورث، دبیر سفارت آمریکا، با تی. ال. جکس، مدیر مقیم شرکت نفت انگلیس و ایران، گُلف بازی میکرد. مثل گذشته، بازی گُلف جکس را «سر شوق آورد و به پرحرفی انداخت» و در خلال حرفهایش چیزهایی درباره نقش رضا شاه در اعطای امتیاز جدید به انگلیسیها گفت. هارت در یکی از گزارشهای قبلیاش به روند پیشرفت رضا شاه از سال 1921 به بعد میکند: «سال 1921 شاهد کودتای سید ضیاءالدین،...
قبل از ظهور ایالات متحده به عنوان یک ابرقدرت در صحنه جهانی و قدرت مسلط در خاورمیانه و خلیج فارس در بعد از جنگ جهانی دوم، انگلستان در ایران حضور و نفوذی قوی داشت.انگلستان قادر بود بخش مهمی از ساختارها و فرآیندهای سیاسی و اجتماعی ایرانِ آن زمان را مطابق منافع و خواستههای خود شکل دهد. این کشور به روشهای متعدد از جمله تشکیل لژهای فراماسونری، شبکههای نفوذ را در جامعه سیاسی ایران شکل میداد، به طوری...
بررسی و تحقیق سندی درباره نفت ایران در اسناد فارسی موضوعی است که در تحقیقات تاریخی کمتر به آن پرداخته شده است. و نوشته ها و مکتوبات لاتین نیز به عمد یا به دلیل در اختیار نداشتن این اسناد کمتر درتحقیقات خودشان در مورد نفت ایران از این اسناد بهره برده اند و چه بسا استفاده از این اسناد گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران را هویدا می سازد که در کمتر منابعی می توان اثری از این وقایع را یافت. مهمترین این...
مطالب زیادی در ارتباط با تاریخچه نفت ایران نوشته شده است؛ از جمله چندین جلد کتاب درباره تاریخچه شرکت نفت انگلیس، توسط خودِ آن شرکت منتشر شده است. (1) ولی نقص عمده این کتب تاریخی، فقر دادههاست. علاوه بر این، برخی از این مورخان عمدتاً بر اسناد و مدارک منتشره از سوی انگلیس تکیه کرده و بدین ترتیب از اعتبار کار خود کاستهاند. با وجود این، گزارش محرمانه «ملی شدن صنعت نفت ایران،» که ظاهراً توسط بانک...
این مقاله درصدد بررسی مستند دلایل تغییر استراتژی انگلیس در ایران پس از حمله آلمان به شوروی و ماهیت اتحاد انگلیس و شوروی و ارتباط آن با اشغال ایران در سوم شهریور 1320 میباشد. همچنین بررسی و تحلیل نقش انگلیس در اشغال ایران و جلب موافقت روسها با این اقدام و ماهیت پیمان اتحاد سهگانه از نظر استراتژی یا تحمیلی بودن آن و بهرهبرداری از آن برای ایجاد بستری قانونی برای وادار کردن ایران به پذیرش...
تصویر قرارداد استقراض 2 میلیون لیره از انگلستانبر اساس پیمان 1919
پس از ناکام ماندن انگلستان در اجرای قرارداد 1919 که باعث میشد ایران تحت الحمایه انگلستان شود، انگلیسیها سیاست دیگری را در پیش گرفتند و تصمیم گرفتند تا در ایران یک حکومت مرکزی مقتدر وابسته به انگلستان برسرکار آورند تا بتواند منافع آنها را تامین کند و در این راستا رضاخان به عنوان مهره اصلی انگلیسی ها این نقش را برعهده گرفت. از جمله منافع انگلستان در ایران، مسئله نفت بود که رضاخان در قالب یک...