تشدید رقابت انگلیس و آمریکا در ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد

روزنامه انگلیسی «آبزرور»: سفیر آمریکا در تهران فعال مایشاء سیاست ایران شده است

مجله خواندنیها؛ ۱۴ آذرماه ۱۳۳۲:

«...روزنامه الشعب چاپ بغداد در مقاله‌ای تحت عنوان «شاه و سفیر آمریکا»، از قول خبرنگار خود در پاریس می‌نویسد:«اخباری که در محافل سیاسی مطّلع لندن و پاریس منتشر شده و در مطبوعات فرانسه و انگلیس هم کم و بیش منعکس می‌گردد نشان می‌دهد که رقابت سیاسی بین انگلیس و امریکا در ایران در روزهای اخیر بیش از پیش شدت یافته و به مراحل خطرناکی رسیده است. این مبارزه به قدری شدید و علنی است که بعضی مطبوعات نیم‌رسمی و دولتی انگلستان هم آشکارا سیاست توسعه‌طلبی آمریکا را در خاورمیانه به خصوص ایران مورد حمله قرار می‌دهند. از جمله روزنامه معروف «آبسرور» لندن در شماره اخیر خود مقاله شدیداللحنی علیه سیاست امریکا در ایران منتشر کرده و ضمن آن نوشته است هندرسن سفیرکبیر آمریکا در تهران فعال مایشاء سیاست ایران شده و سفارت آمریکا بیش از هیأت دولت ایران در امور این کشور صاحب اختیار می‌باشد. نفوذ و سلطه سیاست آمریکا در همه‌جا ریشه دوانیده و مستر هندرسن تنها شخصیت سیاسی است که در ملاقات و مذاکره با شاه و نخست‌وزیر ایران آزادی مطلق دارد و هر ساعت که دلش بخواهد می‌تواند در کاخ سلطنتی یا مقر نخست‌وزیری با شاه یا سپهبد زاهدی ملاقات نماید، در صورتی که عالی‌رتبه‌ترین کارمندان دولت ایران برای کسب اجازه ملاقات با شاهنشاه یا نخست‌وزیر باید چند روز دوندگی کنند.

حکومت زاهدی در میان عوامل قدرت سیاسی ایران طرفداران زیادی ندارد و مخالفین دولت سابق[=دولت دکتر مصدق] که بیشتر متمایل به سازش و همکاری با انگلستان هستند، دائماً در فکر ساقط کردن این حکومت هستند. دولت زاهدی در نتیجه این تحریکات تاکنون چندین‌بار در معرض خطر سقوط قرار گرفته، ولی با پشتیبانی و حمایت جدی آمریکا از خطر سقوط نجات یافته است....آمریکایی‌ها تاکنون این‌طور وانمود کرده‌اند که جز حکومت زاهدی، حاضر به مساعدت و کمک به هیچ دولت دیگری در ایران نخواهند بود و در حقیقت مهم‌ترین عامل تثبیت حکومت زاهدی در ایران همین پشتیبانی جدّی سیاست آمریکا است.

آمریکایی‌ها از دو لحاظ سپهبد زاهدی را نخست‌وزیر ایده‌آل خود در ایران می‌دانند: اولاً از این نظر که زاهدی با تمام نظریات سیاسی و نظامی آنها در ایران موافق است، و ثانیاً برای اینکه زاهدی با تجدید و توسعه نفوذ انگلیس‌ها در ایران مخالف است و حاضر نیست به نفع انگلیس‌ها نفوذ سیاسی امریکا را در ایران عقب بزند. در مسأله نفت هم سیاست سپهبد زاهدی کاملاً در جهت سیاست نفتی آمریکا و مخالف سیاست نفتی انگلیس‌ها است. انگلیس‌ها که از توسعه روزافزون نفوذ آمریکا در ایران خیلی ناراحت شده‌اند، می‌خواهند به هر وسیله‌ای که شده با تجدید روابط سیاسی با ایران، در مقابل آمریکایی‌ها عرض‌ اندام کنند، ولی سیاست آمریکا عملاً از پیشرفت مقاصد انگلیس‌ها در این قسمت جلوگیری می‌کند و فعالیت‌های «هوور» مشاور نفتی وزارت خارجه آمریکا برای حل قضیه نفت بیشتر به این منظور است که مسأله نفت، قبل از تجدید روابط ایران و انگلیس در جهت منافع امریکا حل شود».

روزنامه سویسی «دی تات» نیز ضمن مقاله‌ای که با تشریح نگرانی انگلیس‌ها از توسعه نفوذ آمریکا در ایران شروع کرده، می‌نویسد:«انگلیس‌ها به قدری از فعالیت‌های سیاسی امریکا در ایران ناراحت شده‌اند که به حیثیت و پرستیژ سیاسی خود در دنیا اهمیت نداده و در تجدید روابط سیاسی با ایران پیش‌قدم شده‌اند. در دنیا معمول است که اگر کشوری با کشور دیگر قطع رابطه کند، در موقع تجدید روابط باید دولتی پیش‌قدم شود که اقدام به قطع رابطه کرده، ولی دولت انگلستان از دستپاچگی و نگرانی، این نزاکت سیاسی را رعایت نکرد و وزیر امورخارجه انگلستان پس از ابراز تمایل به تجدید روابط با ایران در پارلمان آن کشور، مجدداً طی پیامی به نخست‌وزیر ایران تقاضای تجدید مناسبات سیاسی با ایران را نمود.

هنوز معلوم نیست که جواب نخست‌وزیر ایران به پیام جدید وزیر امورخارجه انگلیس چه باشد، ولی قدر مسلّم اینست که ایران به اندازه انگلستان مشتاق تجدید روابط سیاسی نیست، و در صورت تجدید رابطه هم آوانس‌هایی از انگلیس‌ها خواهد خواست. سپهبد زاهدی نخست‌وزیر ایران از این جهت در تجدید مناسبات سیاسی با انگلستان عجله نمی‌کند که در درجه اول به افکار عمومی اهمیت قائل است و از طرف دیگر منتظر خاتمه محاکمه دکتر مصدق می‌باشد، و نمی‌خواهد با عنوان‌ کردن موضوع تجدید رابطه در این موقع مخالفین سیاسی خود را بیش از پیش تهییج نماید».*

-----------------------------------------

* البته سرانجام، بر اثر فشارهای سیاسی دولت انگلیس و به رغم انزجار افکار عمومی مردم ایران، روابط سیاسی ایران و انگلستان که در دوران نهضت ملی‌شدن صنعت نفت قطع گردیده بود، در ۱۴ آذرماه ۱۳۳۲ دوباره از سرگرفته شد.

برای خواندن مطالب بیشتر در این‌باره به اینجا مراجعه فرمایید