شانزدهم آذر
اشاره
16 آذر در تاریخ تحولات سیاسی ایران به عنوان «روز دانشجو» شناخته شده است. این روز، به یاد سه دانشجوی دانشکده فنی (مصطفی بزرگ‌نیا ، احمد قندچی و آذر شریعت‌رضوی) که هنگام اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا و همچنین از سرگیری روابط ایران با بریتانیا، در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۳۲ (حدود چهار ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد همان سال) در دانشگاه تهران به شهادت رسیدند، همه ساله گرامی داشته می‌شود.
«گذرستان» حاضر به بررسی حادثه 16 آذر 1332 پرداخته است.
16 آذر ؛ روز دانشجوفـعـالیـت سـیـاسـى دانـشـجـویـان در ایـران عـمـر طـولانـى نـدارد، زیـرا دانـشـگـاه در ایـن کـشـور بـه شـکـل جـدیـد قدیمى کمتر از 80 سال دارد. دانشگاههاى کشور در آغاز منحصر به طبقه ممتاز و اعضاى نظام حاکم بود. ترکیب بافت دانشجویى در دهه هاى چهل و پنجاه شمسى بتدریج دچار تغییر شد و همین امر زمینه ساز ایجاد تحرک و جنبش دانشجویى کشور گردید و در نتیجه ، دانشگاههاى کشور در تحولات منجر به...
شانزدهم آذر به نحو پیچیده‌ای به تاریخ معاصر ایران گره خورده است. از این دست سالروزها ما در تاریخ معاصرمان کم نداریم. نکته جالب در قبض و بسط بزرگداشت این روزها است؛ به این معنا که اگر تحلیلگر باحوصله‌ای در نحوه پرداختن و چگونگی بزرگداشت این سالروزها دقیق شود، درمی‌یابد که اگرچه نفس وقایع تاریخی که در این روزها به وقوع پیوسته دست‌نخورده باقی مانده اما نحوه نگاه ما به آنها حسب جذر و مدهای سیاسی و...
دانشگاه به عنوان مهمترین پایگاه تربیت نیروهای علمی و پژوهشی جامعه، همواره و در هر اجتماعی از جایگاه ارزشی والا و ممتازی برخوردار بوده است و بی‌شک در کشور ما نیز همین وضع صادق و ساری است. نگاهی به جنبش دانشجویی در گذشته و حال، ما را به این نکته رهنمون می‌سازد که در بسیاری از مقاطع تاریخ ایران، قبل و بعد از انقلاب، حضور و ظهور جنبش‌های دانشجویی، هماره نقشی تاثیرگذار و پیشرو در حرکت‌ها و حوادث سیاسی...
مردم سالاری دینی به عنوان مدل برگزیده برای اداره جامعه ای که مبتنی بر رأی مردم و حاکمیت نظام دینی است می بایست به طور عملی در درون جامعه نهادینه گردد. چرا که نظام مبتنی بر الگوی مردم سالاری دینی با نظام های دیگری که در آن دموکراسی پایه اداره جامعه می باشد بسیار متفاوت است، البته در همان کشورهایی که دموکراسی پایه اداره جامعه تلقی می گردد نیز، همه طرفداران آن دیدگاه های یکسانی ندارند. عده ای...
یکی از کارکردهای ثانوی اما طبیعی دانشگاه ها در کشورهای مختلف، نقش پیشرویی اجتماعی آنهاست. رهبر انقلاب اسلامی با تأکید بر این نکته معتقدند: «درهمه جای دنیا، دانشجویان یکی از قشرهای پیشرو هستند، علت هم واضح است. روح ناآلوده جوان، هنگامی که با ذهن و فکر روشن ناشی از تحصیل و با دید بصیر و آگاه همراه می شود، ترکیب ممتاز و فاخری به وجود می آورد، آن ترکیب، همان دانشجوست». جنبش دانشجویی در ایران به معنای...
یافتن نخستین بارقه‌ها و نقطه عطف انقلاب اسلامی چندان آسان نیست; همچنان که کنکاش در راه یافتن مؤثرترین عوامل شکل گیری و به ثمر رسیدن انقلاب، بس دشوار است; زیرا انقلاب، پیروزی خود را مرهون مشارکت همه اقشار و گروه‌های جامعه از خرداد سال 1342 و حتی پیش از آن، تا بهمن 1357 می داند. در عین حال، نمی توان از تأثیر انقلاب بر گروه‌های مختلف، سخن به میان نیاورد; چرا که فضای حاکم بر جامعه، در دوران انقلاب و پس...
همه ساله 16 آذر، به عنوان "روز دانشجو " گرامی داشته می‌شود و مراسم مختلفی با همین نام و عنوان در دانشگاه‌های کشور برگزار می‌شود که به همین مناسبت، نگاهی به روایت تاریخی این واقعه بزرگ داریم؛ در تاریخ 24 آبان اعلام شد که نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا از طرف آیزنهاور به ایران میآید، نیکسون به ایران میآمد تا نتایج "پیروزی سیاسی امیدبخشی را که در ایران نصیب قوای طرفدار تثبیت اوضاع و قوای آزادی...
28 مرداد تا 16 آذر 1332بدون تردید کودتای 28 مرداد 1332 سرآغاز فصل تازه ای در تاریخ سیاسی معاصر ایران است که به سقوط دولت ملی دکتر مصدق و حاکمیت خفقان شدید در جامعه انجامید. با وقوع کودتا، دستگیری رجال سیاسی، انحلال احزاب و تعطیلی بسیاری از نشریات در دستور کار قرار گرفت. اما به رغم تضییقات و فشار دستگاه دیکتاتوری، از فردای وقوع کودتا، مردم حتی یک روز نیز روند مخالفت با هیئت حاکمه را متوقف نکردند. در...
مهمترین اتفاق تاریخ شش دهه ای حرکت های دانشجویی در ایران، انقلاب اسلامی بود که به رهبری امام(ره) و روحانیت توفیق یافته بود. اگرچه موثرترین افراد در موافقت و مخالفت با مولود سوم تیر هم از میان روحانیان بوده اما بی تردید مهمترین بروز و ظهور اجتماعی دانشجویان در این شش دهه، یک پیروزی بزرگ در کشاکش سیاسی منجر به سوم تیر بوده است. انتخابات نهم، ظرف پیوند دو نسل جنبش دانشجویی اسلامخواه از دو دهه60 و 70...
1- یکی از شکاف های اجتماعی در جوامع چند قومی، «شکاف های قومی» است. اقوام و گروه بندهای قومی اگرچه در سایه یک نظم سیاسی و اجتماعی مشترک زندگی می کنند اما از نظر قومیتی، مرزها و نشانه های مشخص و ویژه ای دارند. اغلب جوامع بشری یا دولت- ملت های کنونی، دربردارنده چندین گروه بندی قومی اند. غالبا اعضای یک قوم دارای آداب و رسوم، زبان، نژاد و مکان جغرافیایی مشترکی هستند. قومیت ها می توانند نوعی نگرش یا رفتار را...
خبر واقعه 16 آذر و کشتار بی رحمانه دانشجویان در محیط امن و مقدس دانشگاه که به سرعت از سوی رسانه های خبری به سراسر جهان مخابره شده بود، موج ابراز همدردی فرهیختگان و آزادی خواهان عالم را در پی داشت، همین امر فشار فزاینده ای را مقارن سفر ریچارد نیکسون به ایران، بر دولت کودتا وارد ساخت. دکتر علی اکبر سیاسی، رئیس وقت دانشگاه تهران از تشکیل جلسه ویژه دولت برای رسیدگی به این واقعه یاد می کند.بامداد 18 آذر،...
در سالهای دهه 1340 نظریات مارکسیستی با سخن گفتن از آزادی و برابری و در هم کوبیدن‌تفکّر سرمایه‌داری که از نمونه‌های آن حکومت پادشاهی ایران بود، ذهن دانشجویان را به خودجذب کرده بود و با شعارها و فرمولهای مشخصی که با زبان علمی از طرف مارکسیستها ارائه‌می‌شد، به صورت تفکر مسلط در دانشگاهها درآمده بود. در این سالها اندیشه‌های سنتی...
تامل در کارکرد و نقش گروه‌ها، مجموعهها و تشکلهای اجتماعی همواره از دغدغههای اصلی پژوهشگران حوزه علوم انسانی بهویژه جامعهشناسان و کارشناسان علوم سیاسی بوده است. تحلیل شماری از تحولات تاریخ معاصر نیز بدون بررسی و شناخت عملکرد مجموعههای اجتماعی امکانپذیر نمیباشد. دانشگاه و جنبش دانشجویی به عنوان یکی از مهمترین گروه‌های فعال جامعه از این قاعده مستثنی نیستند. هرچند دانشگاهها از...
قدرت گفتمان سازی انقلاب اسلامی، اساسی ترین مؤلفه ی نظام جمهوری اسلامی در غلبه بر چالش های گوناگون، پیشرفت روزافزون کشور و الهام بخشی آن در منطقه، جهان اسلام و ملت های آزاده بوده است. دال مرکزی این گفتمان، اسلام ناب محمدی بوده و مهم ترین نقش در این گفتمان سازی، بر عهده ی حضرت امام-ره- و مقام معظم رهبری قرار داشته است. استکبار ستیزی و عدالت خواهی مهم ترین رهاورد امام(ره) در پیروزی انقلاب اسلامی بود که...
با تأسیس دانشگاه تهران، نخستین فریاد اعتراض ها در حوزه دانشجویی برخاست. شاید این از ویژگی های ذاتی علم باشد که پرسشگری و اعتراض را در دامان خود می پروراند. آنان را از تقلید کورکورانه می رهاند و استبداد و استعمار را به چالش می طلبد. مقاله حاضر که توسط یکی از کاربران برای ما ارسال شده است روایتی است از تبلور علم در حوزه دانشگاه و جنبش دانشجویی با هم می خوانیم: تاریخ مبارزات دانشجویان از زمان تأسیس...
با تأسیس مراکز آموزش عالی و به طور مشخص دانشگاه تهران در سال 1313 هـ. ش که طی آن گروهی از جوانان در مکانی علمی گرد هم آمدند فرصت و مجالی شد که بخش مهمی از تحولات سیاسی اجتماعی کشور در مکانی با نام دانشگاه شکل بگیرد این فعالیت با گسترش مراکز عملی و در گذر زمان نظام مند شده و مفهومی با نام جنبش دانشجویی در قاموس سیاسی کشور پدید آمد. جنبش دانشجویی در ایران را از آغاز تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی می توان به...
حوادث مهمی در تاریخ ایران رخ داده‌اند که هر یک سرآغازی برای اتحاد و همبستگی و سرانجام پیروزی در ۲۲ بهمن ۵۷ گردیدند. در این حوادث هر چند عده زیادی کشته و زخمی شدند؛ امّا خود سرچشمه خیر و موفقیت در گرفتن سرنوشت کشور گردیدند. هر چند رژیم سابق در دوران محمدرضا شاه، تمام توان و نیروی خود را در سرکوبی قیام مردم به کار گرفت؛ امّا هرگز نتوانست، قیام را به مدت طولانی خاموش نماید، در نتیجه این کشتارها بود که...
انقلاب فرهنگی، ناتمام ماند. حال، تقصیر حاکمان بود یا عالمان؛ تقصیر استادان بود یا ستادیان؛ اما دانشجویان هیچگاه قانع نشدند و هرچه که بود، نشد آنچه که باید می‌شد؛ به اعتراف دوست و دشمن.دشمنان؛ چه روشنفکران معاند و چه انقلابیون آرمانباخته، از هیچ واقعهای به تلخی این واقعه در تاریخ انقلاب اسلامی یاد نمیکنند. اسماعیل خویی این واقعه را بزرگترین جنایت جمهوری اسلامی میداند و محمود دولت آبادی،...
رضاشاه به رغم اقدام هایی که برای گسترش آموزش های جدید درایران و به ویژه سازماندهی دانشکده های پراکنده و تاسیس دانشگاه تهران کرد ، همواره نگران این موضوع بودکه محصلین و دانشجویان به افکار آزادیخواهانه در تمدن غرب رو بیاورند . وی انتظار داشت دانشجویان از تمدن غرب فقط آموزه های صنعتی و آداب فرنگی را یاد بگیرند و چگونگی نظام های سیاسی و آزادی های موجود درآن جوامع را نیاموزند یا درکشور ترویج نکنند ، اما...
جنبش و حرکت سیاسی در میان دانشجویان ایران هم پای تأسیس دانشگاه قدمت دارد. در عصر اختناق رضاخانی این حرکت‌های سیاسی در خارج از کشور به ویژه فرانسه و آلمان رشد یافته بود. در میان حرکت‌های سیاسی دانشجویان گرایش‌های چپ مارکسیستی که هم روی کرد ضد رژیمی و هم ستیز با اسلام را به همراه داشت نخستین هسته‌های منسجم سیاسی را با حمایت‌های شوروی تشکیل می‌داد. عزل رضاخان از قدرت و فضای سیاسی حاکم بر جامعه...
پس از جریان تنباکو و مشروطه، ما شاهد یک جریان مذهبی با تئوری ولایت فقیه هستیم؛ یعنی این جنبش صرفا یک جریان مذهبی (و نه ملی - مذهبی) بود. در واقعه 15 خرداد، روحانیت نقش اساسی در اجتماعی شدن این تئوری دارد و پس از آن ما شاهد تحول در جنبش دانشجویی هستیم که مبارزات استکبارستیزی دانشجویان با مبارزات دینی و مذهبی مردم پیوند میخورد. با بیان تئوری ولایت فقیه (توسط امام)، ما شاهد ظهور یک ایدئولوژی جدید و...
جنبش را می توان حرکت یا رفتار نسبتا منظم و با دوام گروهی برای رسیدن به یک هدف یا اهداف سیاسی- اجتماعی براساس برنامه ریزی معین دانست. دراین صورت می توان تلاش سنجیده مداوم ودر عین حال متمرکز یک گروه جهت تحقق اصلاح، حفظ یا تغییر یک نظام اجتماعی را در تعریف «جنبش» جای داد. تحول بزرگی که در 22 بهمن 1357 در ایران رخ داد و نام انقلاب اسلامی به خود گرفت. پس از گذشت دودهه از وقوع آن همچنان مورد بحث و گفتگو میان...
(جلد اول)/ مجموعه دوجلدی/حمید شوکت6 تیر 1392 ساعت 18:00ایبنا - خواندن یک صفحه از یک کتاب را می‌توان چند گونه تعبیرکرد؛ چیدن شاخه گلی از یک باغ، چشیدن جرعه‌ای از اکسیر دانایی، لحظه‌ای همدلی با اهل دل، استشمام رایحه‌ای ناب، توصیه یک دوست برای دوستی با دوستی مهربان و...اعتصاب غذای کنفدراسیون در پاریس و واشنگتن به رغم همه اقدامات در سطح جهانی و اعتصاب غذای 14 روزه دانشجویان ایرانی در پاریس و واشنگتن،...
اول بهمن 1340 به دنبال اعتراض دانشجویان دانشگاه تهران به تعطیلی مجلس شورای ملی، کماندوهای رژیم پهلوی تحت فرماندهی سروان منوچهر خسروداد با دستور مستقیم شاه به دانشگاه تهران یورش برده و صدها تن از دانشجویان و اساتید را مورد ضرب و شتم قرار داده، مصدوم و مجروح ساختند و بسیاری از وسایل آموزشی و آزمایشگاهی و کتب و منابع مطالعاتی را نابود ساختند. گفته می‌شد حدود 600 تن از آسیب‌دیدگان راهی بیمارستان...
دانشجو، به عنوان یکی از مهم ترین سرمایه‌های کشور، در حال و آینده، نقشی اساسی و تعیین‌کننده داشته و خواهد داشت . با استناد به واقعیات تاریخی و تاریخچه شکل‌گیری جنبش ، بدنه جنبش دانشجویی همواره با استکبار، سلطه، دیکتاتوری و استبداد به شدت مقابله کرده و با همه وجود عدالت خواه بوده است . جنبش دانشجویی در کشور ایران با آغاز نهضت روحانیت در سال ۱۳۴۲به این حرکت عظیم پیوست و دانشجو و...
جنبش دانشجوئی ایران، پدیده ای است که در نیم قرن اخیر نقش موثری را در تحولات اجتماعی ایران داشته است. جنبش دانشجوئی ایران اگرچه به دلیل خاستگاه دانشگاهی آن، از فرهنگ کلی حاکم بر نظام آموزش عالی تمدن جدید، تاثیر پذیرفته اما به دلیل اینکه در منطقه خاصی از جغرافیای دنیا، یعنی ایران رشد نموده، از فرهنگ و اقتضائات زمانی و مکانی خویش تاثیر پذیرفته است. بهمین دلیل در تبیین رسالتهای این جنبش، باید به نقش...
24 آذرماه سال گذشته، رهبر معظم انقلاب با حضور در دانشگاه علم و صنعت، وظایف دانشگاهیان و دانشجویان را تبیین کردند و در بخشی از سخنان خود به روایت تاریخچه‌ی جنبش دانشحویی در ایران پرداختند. متن زیر،”روایت آیت‌الله خامنه‌ای از تاریخچه جنبش دانشجویی» در این سخنرانی است جنبش دانشجویى - در کشور ما تاریخ بسیار جالبى دارد. این را از این جهت می‌گویم و رویش تکیه میکنم که این حرکت باید ادامه...
از آن روز یعنی ۱۶ آذر ۱۳۳۲، ۹ سال می‌گذرد ولی وقایع آن روز چنان در نظرم مجسم است که گویی همه را به چشم می‌بینم؛ صدای رگبار مسلسل در گوشم طنین می‌‌اندازد، سکوت موحش بعد از رگبار بدنم را می‌لرزاند، آه بلند و ناله جان‌گداز مجروحان را در میان این سکوت دردناک می‌شنوم، دانشکده فنی خون‌آلود را در آن روز و روزهای بعد به رای‌العین می‌بینم. آن روز ساکت‌ترین روزها بود و چون شواهد و آثار احتمال وقوع...
اگر اجباری که به زنده ماندن دارم نبود، خود را در برابر دانشگاه آتش می‌زدم، همان‌جایی که بیست و دو سال پیش، « آذر» مان، در آتش بیداد سوخت، او را در پیش پای «نیکسون» قربانی کردند! این سه یار دبستانی که هنوز مدرسه را ترک نگفته اند، هنوز از تحصیلشان فراغت نیافته اند، نخواستند - همچون دیگران - کوپن نانی بگیرند و از پشت میز دانشگاه، به پشت پاچال بازار بروند و سر در آخور خویش فرو برند. از آن...
در شانزدهمین روز آذر سال ۱۳۳۲ دانشگاه تهران شاهد حمله نیروهای ارتش به دانشجویان بود که به کشته شدن ۳ نفر و زخمی شدن ده ها نفر انجامید. این اتفاق حدود ۱۰۰ روز پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۲۳ و سقوط دولت دکتر محمد مصدق و روی کار آمدن دولت کودتایی فضل الله زاهدی رخ می داد و به گفته تاریخ نگاران هنوز خشم و افسردگی ناشی از سقوط نخست وزیر ملی گرای ایران در فضای عمومی این کشور موج می زد. بریتانیا و آمریکا هم...
روز 16 آذر 1332، دانشگاه تهران به طور کامل در اشغال گارد شاهنشاهی بود. دانشجویان دانشکده فنی از پشت شیشه ها ارتشى هاى مسلح را نگاه مى کردند.زنگ دوم بود. استاد نقشهبردارى، آقاى مهندس شمس ملکآرا، تازه درس را شروع کرده بود که مستخدم وارد کلاس شد و چیزى در گوش استاد گفت. استاد جواب داد: ''نمىشود، بروید پیش معاون دانشکده." مستخدم از کلاس خارج شد. پس از چند دقیقه درِ کلاس به شدت باز شد و گروهبانى ، مستخدم را...
بعد از کودتای 28 مرداد 1332، شاه که در پی شکست کودتای اول مورخ 25 مرداد 32 از طریق بغداد به رم گریخته بود، در 31 مرداد به تهران بازگشت و در صدد برآمد تا با کمک اربابان انگیسی و آمریکایی خود قدرت را بیش از پیش قبضه کند. از این رو نخست وزیر دولت کودتا سپهبد زاهدی در نامهای به آیزنهاور رییس جمهور وقت آمریکا ضمن اعلام تلاش برای بهبود وضع بین المللی ایران وتجدید مناسبات سیاسی ایران و انگلیس ، از آمریکا...
سازمان مجاهدین خلق ایران با استراتژی مبارزه مسلحانه در شهریور 1344 به وسیله سه تن‌از دانشجویان پیشین دانشگاه تهران به نامهای محمد حنیف‌نژاد، سعید محسن و علی‌اصغربدیع‌زادگان که فعالیتهای جبهه ملی و نهضت آزادی آنان را قانع نکرده بود، برای براندازی رژیم‌شاهنشاهی بنیانگذاری شد. حنیف‌نژاد در سال 1317 در تبریز به دنیا آمد و در رشته مهندسی...
دانشگاه به سبک امروزی در قرن 13 ه. ش با تأسیس دارالفنون در کشور رایج شد و در سال 1313 ه. ش نهادهای دانشکده و دانشگاه با تاسیس دانشگاه تهران شکل گرفت. به فاصله ی هشت سال از تاسیس دانشگاه به شیوه ی جدید در ایران، انجمنهای اسلامی در دانشگاهها شکل گرفت، که منشأ آنها یک گروه آموزشی به نام«کانون اسلام»بود. این گروه در سال 1310 ه. ش بوسیله آیت الله طالقانی در تهران بنیان نهاده شده بود. آیت الله طالقانی این مرکز را...
روزنامه اطلاعات عصر روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ گزارشی درباره «تظاهرات چند نفر از دانشجویان» منتشر و پس از آن اعلامیه فرمانداری نظامی را منعکس کرد که به «تحریکات عناصر اخلالگر و افراطی» کرده بود. البته آن روز در دبیرستان دارالفنون و بازار کفاش‌ها هم ناآرامی‌هایی رخ داد که پای یک روباه نیز به عنوان عامل ازدحام و اخلال در نظم بازار وسط کشیده شد. متن کامل گزارش روزنامه اطلاعات در شماره روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲...
او را در پیش پای نیکسون قربانی کردند!» این فراز از دست نوشته دکتر علی شریعتی درباره شهادت آذر شریعت‌رضوی برادر همسرش و مصطفی بزرگ‌نیا و احمد قندچی، دو دانشجوی دیگر دانشکده فنی دانشگاه تهران در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ که ۲۲ سال پس از آن واقعه نوشته شد، با گذشت ۵۷ سال از ریخته شدن آن «سه قطره خون» همچنان روایت غالب است؛ روایتی که در ذهن و ضمیر اغلب ایرانی‌ها نقش بسته و گفته و نوشته شده که دانشجویان در اعتراض...
در مقطع حساس دوران گذار تاریخی‌ای که جامعة ما در آن به سر می‌برد، امر تحقق عدالت و ایجاد پایه‌های اجتماعی مستحکم برای آن به صورت یک امر بسیار ضروری و مهم خودنمایی می‌کند. در واقع شرایط عمومی کشور باید به گونه‌ای گردد که جنبش‌ها و نهادهای مختلف، عدالت‌طلبی را به عنوان شعار محوری و مرکزی خود در رأس مطالبات خویش قرار دهند. یکی از نهادهای مهمی که می‌تواند نقش کلیدی و استراتژیکی در پیشبرد شعار...
سایه کودتای ۲۸ مرداد چنان در فضای سیاسی کشور سنگینی می‌کرد که حتی دانشگاهها هم توان و توشه برگزاری بزرگداشت شهدای خود را نداشتند و تنها چیزی که یاد و خاطره ۱۶ آذر ۳۲ را در این سالها زنده نگاه می‌داشت، دیوار کلاسی بود که از گلوله‌های نظامیان زخمی شده بود. این هم به مدد مهندس خلیلی رییس وقت دانشکده فنی بود که از تعمیر جای اصابت گلوله‌ها به دیوار‌ها و سقف خودداری کرده بود و حتی سالها پس از...
بعد از کودتای 28 مرداد، رژیم شاه که توانسته بود با کمک اربابان بر اریکه قدرت باز گردد، درصدد برآمد تا پایه های حکومت خود را تثبیت کند، اما غافل از اینکه مردم در اولین فرصت خشم و انزجار خویش را نشان خواهند داد. " آیزنهاور" طی نطقی در کنگره آمریکا، کودتای 28 مرداد را چنین توصیف کرده بود:" پیروزی سیاسی امید بخشی نصیب قوای طرفدار تثبیت اوضاع و قوای آزادی شده است"! نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا در سال 1332،...
بدون تردید کودتای 28 مرداد 1332 سرآغاز فصل تازه ای در تاریخ سیاسی معاصر ایران است که به سقوط دولت ملی دکتر مصدق و حاکمیت خفقان شدید در جامعه انجامید. با وقوع کودتا، دستگیری رجال سیاسی، انحلال احزاب و تعطیلی بسیاری از نشریات در دستور کار قرار گرفت. اما به رغم تضییقات و فشار دستگاه دیکتاتوری، از فردای وقوع کودتا، مردم حتی یک روز نیز روند مخالفت با هیئت حاکمه را متوقف نکردند. در نوشتار حاضر موقعیت جنبش...
اگر بگوییم که جنبش دانشجویی در ایران پس از انقلاب پیچیده‌ترین، پرتحرک‌ترین و در عین حال پر افت‌و‌خیزترین جنبش‌های اجتماعی محسوب می‌شود، سخنی به گزاف نگفته‌ایم. این پیچیدگی به‌قدری است که تا کسی در عرصة سیاسی دانشگاه سابقة حضور فعال و مستمری نداشته باشد، آن را به درستی درک نخواهد کرد، اما این خود بهترین دلیل است بر این ضرورت که هرچه روزآمدتر، اصیل‌تر و دانشجویی‌تر آن را بکاویم و جریانی...
از زمان تاسیس دانشگاه و ورود این نهاد مدرن اجتماعی به ساحت اجتماعی- فرهنگی- سیاسی جامعه ایران، نقش دانشجویان در تحولات جامعه در تمامی ابعاد آن نقشی پایدار و ادامه‌دار بوده که شاید با فراز و فرود‌های بسیار همراه بوده یا در مقاطعی به محاق رفته، اما هیچگاه تاثیرگذاری آن اگرچه کمرنگ، اما محو نشده و حتی تلا‌ش‌هایی که برای زدودن این نقش در دوره‌های مختلف تاریخ معاصر شده هم نتوانسته توقفی بر استمرار...
در بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی بخش مهمی به گروه‌ها و اقشار اجتماعی مؤثر در آن تحول اختصاص دارد. در این مقاله تحولات مربوط به آغاز دهه 1340 را مورد توجه قرار داده‌ایم و به‌طور خاص گروه‌ها و سازمان‌های دانشجویی را بررسی می‌کنیم. علت این انتخاب را هانتینگتون در سامان سیاسی چنین بیان می‌کند: «شهر کانون مخالفت در درون کشور است. طبقه متوسط کانون مخالفت در درون شهر است. روشنفکران فعالترین گروه مخالف...
چنانکه مقام معظم رهبری فرمودند دانشجو فرزند این کشور است و امروز که سر و صدای بحثهای جناحی و گروهی تقریباً فروکش کرده، ضروری است دلسوزان و عاقلان درباره این قشر و نقش مؤثر آن در جامعه، بحثهای خود را فارغ از گرایشات سیاسی و جناحی مطرح نمایند تا جامعه بتواند از ثمرات وجود این قشر بیشتر بهرهمند گردد. از این رو در این نوشته قصد داریم با مروری بر اندیشه های حضرت امام درباره دانشجویان و نقش اجتماعی آنها؛...
مشارکت پررنگ دانشگاهیان ایران در یک رویداد مهم سیاسی که منجر به تسخیر سفارت آمریکا در تهران شد را می‌توان نمادی مهم برای نقش‌آفرینی موثر جنبش دانشجویی در عرصه سیاست قلمداد کرد. از همین رو بر آن شدیم تا نگاهی گذرا به جنبش‌های دانشجویی مهم جهان معاصر و سوابق و عملکرد آنها داشته باشیم؛ جنبش‌های دانشجویی به ایده‌ها و فعالیتهای گروهی دانشجویان گفته می‌شود که در اعتراض‌های اجتماعی دخالت دارند....
