احسان طبری
اشاره
احسان طبری نظریه‌پرداز برجسته مارکسیسم و عضو کمیته مرکزی حزب توده ایران بود. وی پس از انقلاب اسلامی همراه با دیگر رهبران حزب توده به ایران بازگشت و به ادامه فعالیت‌های سیاسی در رهبری حزب پرداخت. اما افشای توطئه‌های حزب توده در ایران و دستگیری سردمداران آن، ضربه نهایی را بر اندیشه طبری زد و حصارهای پولادین تقید و وابستگی ذهنی او را فرو پاشید. طبری از زندان مصلحت‌گرایی حزبی رهایی یافت و با نگارش «کژ راهه» به خود افشاگری دست زد. وی آخرین اثر تاریخی خود را با عنوان «آورندگان اندیشه خطا» که به کاوش در اندیشه‌های فکری سیاسی کسروی، صادق هدایت، فریدون آدمیت، و تقی زاده می پردازد در دست نگارش داشت که با فوتش ناتمام ماند.
«گذرستان» حاضر، زندگی و خط فکری احسان طبری را مورد بررسی قرار داده است.
مجتبی حسینی: محسن رفیق‌دوست در دوران ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد خیلی کم سخن گفت و کمتر از همیشه کسی از او خبر داشت. سخت تن به مصاحبه می‌داد و سخت‌تر درباره سیاست لب به سخن می‌گشود. سال ۸۸ و پس از انتخابات که برای گفت‌وگویی به دفترش رفته بودم چهره‌اش خسته بود و پس از چهار سال حاج محسن رفیق‌دوست دیگری پیش رویم خودنمایی می‌کرد که شباهتی با آنچه سال ۸۸ از او دیده بودم نداشت. لبخند بر...
استقلال طبری در تحول اوست. احسان طبری در دامان انقلاب اسلامی دگرگون شد و تحت تأثیر جاذبه‌های معنوی آن و در بازگشت به فطرت سلیم و خویشتن خویش راه اسلام و انقلاب را برگزید. احسان طبری از برجسته‌‌ترین متفکرین مارکسیسم در جهان بود که نه تنها نظیر او در کشورهای شرقی مانند هند و اندونزی (که احزاب کمونیست دارای سابقه طولانی و فعالیت نظری هستند) مشاهده نشده، بلکه در کشورهای غربی نیز (که مارکسیسم...
روز 17 بهمن 1363 احسان طبری با نگارش نامه‌ای به روژه گارودی استاد دانشگاه، فیلسوف ، نویسندهٔ و تئوریسین حزب کمونیست فرانسه که به اسلام گرویده بود بر بحران ایدئولوژی مارکسیسم تأکید ورزید و پیوند خود را با جهان‌بینی الهی به عنوان راه برون‌رفت بشریت از انحطاط کنونی برخاسته از تمدن غرب اعلام داشت. این نامه پس از انتشار متن خاطرات احسان طبری با عنوان «کژراهه» که متضمن افشاگری‌های بکر و...
احسان طبری نظریه پرداز حزب توده، 1295 ش. در ساری متولد شد. سال 1314 فعالیت سیاسی خود را با همکاری در انتشار مجله «دنیا» آغاز کرد. در 1316 به عنوان یکی از اعضای گروه 53 نفر دستگیر وزندانی شد. پس از شهریور 1320 از مؤسسین حزب توده بود ودر همین دوران، مدتی در شرکت نفت مشغول به کار شد. پس از آن به عنوان مترجم در خبرگزاری تاس به کار پرداخت. در کنگره اول حزب توده (1323ش.) به عضویت کمیته مرکزی انتخاب شد و بعد از...
روز نهم اردیبهشت 1368 احسان طبری، در 72 سالگی به علت ناراحتی کلیه در بیمارستان درگذشت. وی با انتشار کتاب «کژراهه» به افشای ماهیت کمونیسم و مارکسیسم در ایران پرداخت. از احسان طبری چند اثر دیگر در سال‌های 1362 و 1368 منتشر شد و برخی دست‌نوشته‌های وی هنوز انتشار نیافته است. احسان طبری از نظریه پردازان و از چهره های شاخص حزب توده بود. اما وی ضمن تجلیل از مقام علمی استاد شهید مرتضی مطهری به عنوان...
روز پنجم شهریور 1363 احسان طبری تئوریسین حزب منحله توده در یک برنامه تلویزیونی در رابطه با عملکرد این حزب تصریح کرد «مارکسیسم در جامعه ایران حیثیت خود را از دست داده است.» احسان طبری از برجسته‌‌ترین متفکرین مارکسیسم در جهان بود که نه تنها نظیر او در کشورهای شرقی مانند هند و اندونزی (که احزاب کمونیست دارای سابقه طولانی و فعالیت نظری هستند) مشاهده نشده، بلکه در کشورهای غربی نیز (که...
مقاله زیر بررسی انتقادی «تاریخ نوین ایران»/ تألیف مورخ شوروی (میخائیل سرگه‌یویچ ایوانف)(بخش اول، دوم، سوم) است که به قلم احسان طبری به رشته تحریر درآمده است. دکتر «رسول جعفریان» نیز بر این مقاله ای نگاشته و در آن به معرفی طبری و ذکر پاره ای از اهمیت های این مقاله پرداخته است. احسان طبری که بعد از تقی ارانی، مهم ترین تئوریسین مارکسیسم به ویژه حزب توده در ایران بود، پس از...
هرچند کسانی چون انور خامه‌ای با رویکرد منفی «تحول طبری» را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و وی را به بی‌ثباتی در عقیده و نان به نرخ روز خوردن متهم می‌کنند، اما تبری و عدول طبری از دلبستگی و باور به مارکسیسم، سستی پایه‌های نظری حزب توده و خلأهای نظری مارکسیسم ایرانی را به رخ کشید. گروه تاریخ برهان/ حسین نادریان؛ احسان طبری در زمره‌ی روشن‌فکران چپ ایرانی است. او تئوریسین حزب توده و...
مقاله زیر بررسی انتقادی «تاریخ نوین ایران»/ تألیف مورخ شوروی (میخائیل سرگه‌یویچ ایوانف)(بخش اول، دوم، سوم) است که به قلم احسان طبری به رشته تحریر درآمده است. دکتر «رسول جعفریان» نیز بر این مقاله ای نگاشته و در آن به معرفی طبری و ذکر پاره ای از اهمیت های این مقاله پرداخته است. احسان طبری که بعد از تقی ارانی، مهم ترین تئوریسین مارکسیسم به ویژه حزب توده در ایران بود، پس از...
ابوجعفر محمد‌بن جریربن کثیربن غالب الطبری، در سال 224 یا225 ه. ق در آمل زاده شد. درگذشت وی در سن 86 سالگی و در سال 310 هجری در بغداد رخ داد.1 جسد وی را از ترس حنبلیان، پنهانی در خانه‌‌اش به خاک سپردند و مرثیه‌های بسیاری درباره‌ی او سرودند. از جمله، از مرثیه‌ی ابن‌درید می‌توان یاد کرد. 2 خطیب بغدادی می‌نویسد: «گروه بسیاری بر جنازة طبری گرد آمدند که شمار آن‌ها را غیز از خداوند...
روز 10 اردیبهشت 1362 نورالدین کیانوری دبیرکل حزب توده و محمود اعتمادزاده (م. الف. به‌آذین) در یک برنامه تلویزیونی از جاسوسی‌ها، خیانت‌ها، جرائم، قانون‌شکنی‌ها، فریب مردم و تخلفات خود از آغاز پیدایش حزب توده به ویژه از آغاز پیروزی انقلاب سخن گفتند. بی شک بخشی از مطالعات تاریخ سیاسی، بررسی خاطرات افراد مؤثر سیاسی می‌باشد. ناگفته‌ها و پندارهایی که هرچند از بعضی از واقعیت‌ها و...
80 سال پیش در مهرماه 1320 هسته مرکزی حزب توده در تهران با مرام مارکسیسم لنینیسم و بر پایه دنباله‌روی و دفاع بی قید و شرط از سیاست دولت شوروی شکل گرفت. مقاله زیر چگونگی شکل‌گیری و عملکرد حزب توده در ایران را مورد بررسی و کالبدشکافی قرار داده است: فعالیت احزاب با جنبش مشروطیت و تشکیل مجلس شورای ملی آغاز شد و اشخاص با دیدگاههای خاصی به تشکیل حزب دست زدند. از جمله این احزاب باید به حزب...
هنوز دو سال از جنگ جهانی دوّم نگذشته بود که ارتش متفقین به رغم اعلان بی‌طرفی ایران، در سوم شهریور 1320 از چند محور به کشور حمله و آن را به اشغال خود درآوردند. به دنبال این حادثه، رضاشاه پس از 16 سال حکومت استبدادی ناچار به ترک ایران و واگذاری سلطنت به فرزندش، محمدرضا شد. سقوط رضاشاه نقطه پایانی بود بر سرکوب و اختناق؛ در نتیجه آزادی نسبی برای فعالیت‌های سیاسی و مطبوعاتی پدید آمد. گروه‌ها و...
روز 11 مهر 1362 سران حزب منحله توده در اولین میزگرد تلویزیونی خود پرونده 42 سال خیانت به ملت ایران را فاش کردند. در این میزگرد تلویزیونی نورالدین کیانوری دبیرکل حزب توده تصریح کرد «ما برای خودمان جز یک ننگ تاریخی چیزی نیستیم» وی گفت «حزب توده در 1320 در دامان شوروی به وجود آمد» وی افزود «حزب توده با آنکه خود در موضع‌گیری سیاسی خویش با دادن هرگونه امتیاز به خارجیها مخالف بود، ولی...
خواندنی‌ترین نوشته‌های تاریخی و جذاب‌ترین تحلیلهای سیاسی و اجتماعی، اغلب توسط منفک‌شدگان از یک جریان یا سازمان نوشته می‌شوند. مرحوم کیا نیز وقتی به ترسیم اوضاع و احوال کمونیستهای ایران می‌پردازد و کارنامه سیاسی آنان را معدل‌گیری میکند، نوشته‌ها و گفته‌هایش جان‌دار است و خواننده را به درون اندیشه‌ها و کرده‌هایشان می‌کشاند. او که از کمونیستهای پروپاقرص دهه 1330 بود، بعد از آشنایی با...
فعالیت احزاب با جنبش مشروطیت و تشکیل مجلس شورای ملی آغاز شد و اشخاص با دیدگاههای خاصی به تشکیل حزب دست زدند. از جمله این احزاب باید به حزب سوسیال دموکرات کرد که دارای تملایات کمونیستی بود و سلیمان میرزا اسکندری، حیدرعمواوغلی، محمدرضا مساوات و ... از اعضای آن بودند. با سقوط رژیم تزاری و استقرار رژیم کمونیستی ایرانیان مهاجر و مقیم در روسیه نیز اقدام به تشکیل حزبهای مختلف کمونیستی کردند. باکو با...
درزمستان سال 1392 مرکز بررسی اسناد تاریخی ایران کتاب جدیدی از سری کتابهای "چپ در ایران " را تحت عنوان "تشکیلات تهرانِ حزب توده به روا یت اسناد ساواک " منتشر ساخت. این کتاب درواقع هدیه ای به پژوهشگران تاریخ معاصر ایران بشمار می رود. زیرا با ارائه اسنادی که نخستین بارانتشاریافته است، ماجرای چگونگی نفوذ ساواک در حزب توده ایران را شرح و روایت میکند. و نشان می دهد چگونه حزب توده در آن زمان به...
