شیخ محمدتقی بهلول
اشاره
«محمدتقی گنابادی» مشهور به «شیخ بهلول» روحانی وارسته و مجاهد روشن ضمیری بود که بهعنوان یکی از مبارزان دوره پهلوی شناخته می شود. او نقش مهمی در قیام مسجد گوهرشاد ایفا کرد و به همین دلیل، سالهای زیادی از عمر بابرکت خود را در زندان گذارند. اما هیچگاه دست از مبارزه با رژیم پهلوی برنداشت. او در ۲۶ خرداد ۱۲۸۹ ده سال قبل از کودتای رضاخان دیده به جهان گشود و در ۷ مرداد ۱۳۸۴ پس از عمری جهاد و مبارزه در ۹۵ سالگی دیده از جهان فرو بست.
«پرونده» حاضر شرحی بر فداکاریها و مجاهدتهای آن بزرگوار است.
شیخ محمدتقی بهلول گنابادی از عارفان و فقهای بنام ایران است که نامش با واقعه مسجد گوهرشاد پیوند خورده است. علامه بهلول گنابادی، در روستای بیلند شهرستان گناباد به سال ۱۲۷۹ متولد شد. در کودکی به مکتب پدرش رفت و هشت ساله بود که حافظ کل قرآن شد. سپس به تحصیل علوم قدیمه پرداخت و دوره هایی چون شرح لمعه، مطول تفتازانی و حاشیه را نزد پدر گذراند. در همین دوران در مجالس روضهخوانی شرکت میکرد و به گفتهٔ...
نام بهلول در تاریخ ایران با مساله حجاب در ایران همراه و هم پیوند است. کار ناکرده در باب واقعه مسجد گوهرشاد بسیار و نقطه های کور درباره این ماجرا زیاد است اما این ابهامات هیچکدام از اهمیت و عظمت واقعه کم نمی کند و محور این واقعه بهلول بود. 'گوهرشاد' و 'بهلول' دو لفظی هستند که شنیدن هر یک دیگری را تداعی می کند و در میان وقایع زندگی بهلول، واقعه گوهرشاد محور و اصل است. این فاجعه بسیار بزرگتر...
پیرمرد، دنیایی است از خصال کمیاب و تجربه ها و ناگفته های شنیدنی. او در طلیعه تحصیل و در حالی که استعداد جوشان و طبع مستعد او نمایان گر آینده درخشانش بود، از نیل به رتبه فقاهت و اجتهاد که غایت آمال تمامی طلاب است، چشم پوشید و با اراده و ایمانی کم مانند، در طریق مبارزه با حکومت وابسته و دیانت برانداز رضا خان گام نهاد. در مقطعی که تنها دو دهه از حیات خویش را پشت سر نهاده بود، با درایت و دلیری، قیام و...
: در جریان نگارش کتاب علما و رژیم رضا شاه در بخش مربوط به علمای خراسان و حادثة قیام گوهرشاد، به برخی تناقضها در منابع برخوردم و درصدد بودم که موضوع را روشن کنم. در یکی از روزهای مهر ماه 1376 پس از جستوجوی فراوان، نشانی محل سکونت مرحوم بهلول را پیدا کرده، به اتفاق یکی از دوستان با او مصاحبهای انجام دادم. توضیح اینکه مرحوم حجةالاسلام و المسلمین علی دوانی در چاپ اول کتاب نهضت...
روزی که بهلول در مسجد گوهرشاد به منبر رفت تا علیه رضاخان سخنرانی کند، ابوالقاسم ده ساله بود. او همراه با پدرش به واقعه رسید. بهلول را دید که از مسجد بیرون میرود. آنها بعدها رفیق و یار غار یکدیگر شدند. این است که آیتالله ابوالقاسم خزعلی که امروز 85 سال سن دارد مجموعه ای از خاطرات شیخ را در سینه نهفته است. از خاطرات تاریخی گرفته تا خاطرات زندگی روزمره. بعد از نماز و ناهار فرصتی دست داد تا در...
با شروع قیام حاج آقا نوراللّه خود را به قم رساندم . وقتى که پهلوى اعلان منع امر به معروف و نهى از منکر نمود و خواست وضع را در ایران تغییر بدهد، حاجآقا نوراللّه مشهور به شهر قم آمدند، که با مرحوم حاج شیخ عبدالکریم یزدى مشورت کنند تا اخطار براى پادشاه بدهند که دست از بىدینى بردارد و اگر قبول نکند با او جهاد کنند. وقتى حاجآقا نوراللّه اصفهانى به قم آمد، علما و طلبهها از هر طرف...
محمد مهدی عبد خدایی فرزند مجاهد بزرگ مرحوم آیت الله حاج شیخ غلامحسین تبریزی است که سابقه مبارزات او با رضاخان به دوران اقامت وی درتبریز باز میگرددکه پس از چندی به مشهد مقدس تبعید شد. وی در شهر مشهد نیز گوشه نشینی اختیار نکرد و همگام با علمای این شهر مبارزه را پی گرفت و در قیام مسجد گوهرشاد نیز حضوری نمایان داشت. اینک عبد خدایی پس از سالها و با حافظه ای تحسین برانگیز، به روایت خاطرات دوران کودکی...
رساله حاضر شرح حال کوتاهی است از آیةالله میرزا حسین سبزواری (م 1386 ق / 1346 ش ) به قلم خود ایشان. این نوشته نیز به دست رسول جعفریان به رشته تحریر درآمده است. داستان این رساله کوتاه چنان است که مرحوم معلم حبیب آبادی دانشمند و مورخ ارجمند، در سال 1380 قمری به مشهد مشرف شده و طبق معمول از ایشان درخواست کرده است تا شرح حال خود را برای وی بنویسد. مرحوم سبزواری از پیش چنین متنی را آماده داشته و همان را در اختیار...
21تیرماه، سالگرد حمله قزاقان پهلوی به مسجد گوهرشاد مشهد است. حکومت پهلوی از سال 1314 و پس از بازگشت رضاشاه از سفر به ترکیه، مرحله جدیدی را در مسیر نهادینه کردن کشف حجاب و اجباریشدن کلاه بینالمللی (شاپو) شروع کرد و جشنهایی را با حضور مقامات بلندپایه کشور به پا میکرد تا به این اقدام رسمیت بخشد. این امر، موجب مخالفت روحانیون و مراجع در شهرهای مختلف شد. در این میان، آیتالله حاج آقا...
واقعه مسجد گوهرشاد در تاریخ تحولات معاصر به رویداد پراهمیت سیاسی ــ اعتقادی تبدیل شده است که رویارویی خونین و شکاف عمیقی را میان روحانیون و مردم با حکومت وقت آن زمان، ایجاد کرد. این رویداد که21 تیرماه سال 1314 هجری خورشیدی اتفاق افتاد، از رخدادهای مهم دوران حکومت پهلوی اول و نخستوزیری محمدعلی فروغی به شمار میآید. این واقعه، در اعتراض به اجباری شدن بر سرگذاشتن کلاه شاپو از سوی حکومت...
: در جریان نگارش کتاب علما و رژیم رضا شاه در بخش مربوط به علمای خراسان و حادثة قیام گوهرشاد، به برخی تناقضها در منابع برخوردم و درصدد بودم که موضوع را روشن کنم. در یکی از روزهای مهر ماه 1376 پس از جستوجوی فراوان، نشانی محل سکونت مرحوم بهلول را پیدا کرده، به اتفاق یکی از دوستان با او مصاحبهای انجام دادم. توضیح اینکه مرحوم حجةالاسلام و المسلمین علی دوانی در چاپ اول کتاب نهضت...
این رساله مختصر، گزارشی است از رویداد گوهرشاد که در سال 1330 نوشته شده و به دلیل استبداد پهلوی، نام نویسنده در آن قید نشده است. متن اصلی آن به صورت چاپ حروفی در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است. تجدید چاپ آن بدان روی در این مجموعه میآید که به عنوان سندی از رویداد مسجد گوهرشاد در سال 1314 هجری شمسی قابل استفاده است، بدون آن که در این فرصت مختصر، مجال نقد و بررسی مطالب آن باشد. طبعاً ارائه یک...
« اگر بیش از این مسامحه کنید، نه تاج بر سر من خواهد ماند و نه کلاه بر سر شما.» این جمله حاوی فرمان صریحی بود که از سوی رضاخان به فرماندهان نظامی مشهد در اوج واقعه مسجد گوهرشاد مخابره شد و پس از آن بود که سرکوب خونین صورت گرفت. هر حرکت بزرگی بهناچار از نقطهای کوچک آغاز میگردد و بهتدریج انبوهی از مسائل آشکار و نهان را با خود همراه میسازد، تااینکه در نهایت به مسالهای...
واقعۀ مسجد گوهرشاد در تاریخ تحولات معاصر به رویداد پراهمیت سیاسی ــ اعتقادی تبدیل شد و در حافظۀ تاریخی مردم ایران چنان جای گرفت که حدود چهل سال بعد به مثابۀ یکی از ارجاعات تاریخی انقلاب اسلامی مطرح میشد. اگرچه این رویداد از سوی دو طرف بهطور ناخواسته پیش آمد و عوامل حکومت رضاخانی هم اشتباهاً و براساس گزارشهای ناقص و نادرست به مرکز، زمینههای آن را فراهم کردند، بههرحال این...
آغاز سلطنت پهلوى در ایران فصل جدیدى از تاریخ ایران است که با شیوههاى نوینى از غارت منابع فرهنگى و مادى ایران به دست بیگانگان آغاز مىشود، یکى از اقدامات رضاخان در راستاى تأمین اهداف استعمار نو مبارزه با ارزشهاى دینى و شعائر اسلامى مىباشد، او به نام تجدد و تمدن و مبارزه با کهنهپرستى کوشید تا به متحدالشکل کردن لباسها بپردازد و بدینگونه ضمن از بین بردن هویتهاى...
رضا شاه بعد از بازگشت از ترکیه به وطن، به تأسی از غرب به اقداماتی دست زد از جمله اینکه همانند اروپایی ها دستور پوشیدن کلاه شاپو را صادر نمود – در قانون اتحاد لباس، کلاه پهلوی، کلاه رسمی بود و همه مردم ایران به جزء آنهایی که مشمول استثناهای آن قانون می شدند ملزم به سر گذاشتن آن بودند – وی در فکر تغییر کلاه بود که در اول فروردین ماه 1314 این دستور را صادر کرد، ابتدا قرار بود کارمندان دولت، این نوع...
قیام گوهرشاد پیش از قانونی شدن کشف حجاب از همان آغازین سال های حکومت رضاخان، مسئله کشف حجاب به ویژه از سوی برخی روشنفکران لائیکی که پشتوانه فکری حکومت او محسوب می شدند، مطرح و رضاخان برای انجام آن تحت فشار قرار گرفت. موسی حقانی، مسئول موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، با به پیشینه مسئله کشف حجاب در عصر رضاخان، از تحقیر و توهین زنان محجبه در نشریات آن زمان سخن گفت و اظهار داشت: در آن زمان...
