انگلیس - غارت ایران
0

اشاره

یکی از وجوه روابط انگلیسی‌ها با حکومت رضاخان طی ۲۰ سال حاکمیت وی بر ایران، غارت ثروتها و منابع نفتی ملت ایران بود که به مدد انعقاد قراردادهای مختلف حاصل می‌شد. در این میان  رضاخان نیز آگاهانه یا ناآگاهانه به ابزاری برای پیشبرد روند این غارتگری ها تبدیل شده بود.

«گذرستان» حاضر با نام «انگلیس و غارت ایران» مواردی از این غارتگری ها را بررسی و تشریح کرده است.


رضاشاه و جلب رضایت انگلیسی ها  برای عقد قرارداد نفتی جدید

رضاشاه و جلب رضایت انگلیسی ها برای عقد قرارداد نفتی جدید

 در بعد از ظهر روز سوم مه 1933، جورج ودزورث، دبیر سفارت آمریکا، با تی. ال. جکس، مدیر مقیم شرکت نفت انگلیس و ایران، گُلف بازی می‌کرد. مثل گذشته، بازی گُلف جکس را «سر شوق آورد و به پرحرفی انداخت» و در خلال حرف‌هایش چیزهایی درباره نقش رضا شاه در اعطای امتیاز جدید به انگلیسی‌ها گفت. هارت در یکی از گزار‌ش‌های قبلی‌اش به روند پیشرفت رضا شاه از سال 1921 به بعد می‌کند:...

ادامه مطلب

مشروطیت و موقعیت اقتصادی انگلیس

مشروطیت و موقعیت اقتصادی انگلیس

  در دوره مشروطه به دلیل برخی راهزنی‌ها و ناامنی‌ها تجار انگلیسی در این اندیشه بودند که جانب کدام دسته- طرفداران شاه یا مشروطه‌خواهان- را بگیرند تا در آینده دچار زحمت نشوند، «زیرا هنوز بعضی از اشخاص به خوبی نمی‌توانند پیش‌بینی نمایند که در آتیه موفقیت با کدام دسته و پیروزی نصیب کدامیک از طرفین می‌باشد».  وقتی امین‌السلطان صدراعظم اسبق ایران می‌خواست به ایران باز گردد و...

ادامه مطلب

بازخوانی گزارش بانک جهانی درباره 40 سال غارت و چپاول نفت ایران توسط انگلیس

بازخوانی گزارش بانک جهانی درباره 40 سال غارت و چپاول نفت ایران توسط انگلیس

: در سالگرد اعلام ملی شدن صنعت نفت در ایران توسط دولت دکتر محمد مصدق بخشی از کتاب گزارش محرمانه بانک جهانی در سال 1952 به نقل از کتاب "رضا شاه و بریتانیا" را در اینجا آوردیم تا پیش زمینه هایی که موجب شد مردم ایران به غارت چهل ساله منابع نفت خود توسط شرکتهای انگلیسی اعتراض کنند، بصورت مستند ارائه  شود. اراده ملی مردم ایران خلع ید از شرکت انگلیسی موسوم به بی پی را به دنیا نمایش دارد . برای...

ادامه مطلب

شرکت نفت انگلیس و ایران چگونه تأسیس شد؟

شرکت نفت انگلیس و ایران چگونه تأسیس شد؟

 روز 25 فروردین 1288 خورشیدی شرکت نفت ایران و انگلیس تأسیس شد. تأسیس شرکت کمتر از یک سال پس از آن که شرکت دارسی انگلیسی موفق به کشف نفت در مسجد سلیمان گردید، به وقوع پیوست. سابقه توجه انگلیسی‌ها به منابع و ذخایر نفتی ایران بسیار طولانی و به 36 سال قبل از کشف نفت در ایران می‌رسد. در سال 1872 یک انگلیسی به نام «بارون جولیوس دو رویتر» (که خبرگزاری رویتر را به نام خود بنیان نهاد)(1) امتیاز...

ادامه مطلب

از امتیاز دارسی تا شرکت نفت انگلیس و ایران

از امتیاز دارسی تا شرکت نفت انگلیس و ایران

 یکی از مهمترین امتیازاتی که در ابتدای قرن بیستم دولت انگلیس از قاجارها اخذ نمود، امتیاز نفت دارسی بود. امتیاز دارسی در دوران پادشاهی مظفرالدین شاه قاجار توسط صدراعظم ایران یعنی امین‌السلطان واگذار شد. در واقع با این امتیاز ارزشمندترین منبع ثروت ایران در قرن بیستم در اختیار انگلستان قرار گرفت. با کشف و بهره‌برداری از نفت ایران، سیاست‌ها و برنامه‌های دولت استعماری انگلیس در قبال کشور...

ادامه مطلب

شیطنت سیاسی انگلیس و نقض سازمان‌یافته امتیاز دارسی

شیطنت سیاسی انگلیس و نقض سازمان‌یافته امتیاز دارسی

 در سال 1914 دولت انگلیس اکثریت سهام شرکت نفت انگلیس و ایران را تصاحب کرد، و بعد از آن دیگر تمایزی بین شرکت و دولت انگلیس وجود نداشت. در گزارش بانک جهانی آمده است:‌ «در طول دوره فعالیت این شرکت، سیاست دولت بریتانیا در قبال ایران از سوی شرکت، اگر نگوییم دیکته، هدایت می‌شد. کمتر صاحب منصب یا شخصیت ایرانی خطر ناخشنود کردن شرکت را به جان می‌خرید، و آنهایی هم که جسارت این کار را به خود راه...

ادامه مطلب

انگلیس و قرارداد آرمیتاژ- اسمیت

انگلیس و قرارداد آرمیتاژ- اسمیت

  قرارداد دسامبر 1920 آرمیتاژ- اسمیت ناظر بر روابط دولت ایران با شرکت نفت انگلیس و ایران بود. اس. ای. آرمیتاژ- اسمیت ، که به موجب مفاد قرارداد اوت 1919 انگلیس و ایران به مستشاری مالی انگلیس در ایران منصوب شده بود، برای حل و فصل اختلافات موجود، از طرف دولت ایران با شرکت نفت انگلیس و ایران وارد مذاکره شد. معروفترین بند قرارداد 1920 پرداخت 1 میلیون لیره برای تسویه حق‌الامتیازهای معوق و حل و فصل سایر...

ادامه مطلب

بانک شاهنشاهى ایران و انگلیس؛ ماهیت و مواضع استعمارى

بانک شاهنشاهى ایران و انگلیس؛ ماهیت و مواضع استعمارى

  بانک شاهى (ROYAL BANK) یا دقیقتر بگوییم: بانک شاهنشاهى ایران و انگلیس که در 1268 ش تأسیس گردید، نزدیک به چهل سال، بانک رسمى دولت ایران و بانک مرکزى این کشور به شمار مى‌رفت و حق انحصارى صدور اسکناس را هم داشت1، و این در حالى است که مرکز آن در خارج، و مالکیت و مدیرانش نیز خارجى و تابع مقررات خزانه دارى دولت انگلیس قرار داشت و بدین گونه، ابزارى در خدمت اهداف سیاسى و اقتصادى دولت انگلیس در ایران بود.2 به...

ادامه مطلب

پیمان سعدآباد؛ حفظ منافع انگلیس با فروختن مملکت

پیمان سعدآباد؛ حفظ منافع انگلیس با فروختن مملکت

  پیمان سعدآباد از مهم‌ترین رویدادهای سیاست خارجی عصر رضاشاه است. این پیمان که میان چهار دولت ایران، افغانستان، عراق و ترکیه به امضا رسید را از جهات گوناگون می‌توان تحلیل کرد اما بلاشک نوع نگاه رضاشاه به مسائل بین المللی بهترین مبنا برای تحلیل این پیمان خواهد بود. با این همه، آنچه در پیرامون واقعه‌ی پیمان سعدآباد اهمیت دارد مساله «تمامیت ارضی» ایران و نتایجی است که از این قرارداد و...

ادامه مطلب

دلایلی بر ابراز علاقه حکومت هند انگلیس به اوضاع اقتصادی ایران

دلایلی بر ابراز علاقه حکومت هند انگلیس به اوضاع اقتصادی ایران

 تاریخ معاصر ایران در ادوار مختلف خود فراز و نشیب‌های زیادی داشته است و بدون تتبع دقیق و همه‌جانبه درباره تحولات مزبور راه بر تحلیل حوادث بعد از وقوع مشروطه بسته است. عمده‌ترین وجه ناگفته این ایام تلاش سرمایه‌داری جهانی برای ادغام ایران در نظام مسلط بین‌المللی است، برای عینیّت یافتن این موضوع تلاشهایی فراگیر انجام شد، آن تلاشها شناخت اوضاع و احوال اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و...

ادامه مطلب

قرارداد اصلی معامله اراضی میان خوانین بختیاری و شرکت نفت ایران و انگلیس

قرارداد اصلی معامله اراضی میان خوانین بختیاری و شرکت نفت ایران و انگلیس

خوانین بختیاری و شرکت نفت ایران و انگلیس در هنگام امضای قرارداد مقدماتی، ذی‌حجه سال 1328ق/ فوریه 1911م را برای برگزاری اجلاس و مذاکرات نهایی تعیین کرده بودند، ولی تشکیل اجلاس به تعویق افتاد و وقفه در مذاکرات طولانی شد. علت این وقفه، تشدید اختلافات بین دو خانواده ایلخانی و حاجی ‌ایلخانی بود؛ زیرا دو ماه پس از عقد قرارداد مقدماتی بین نمایندگان خوانین بختیاری از هر دو خانواده، با دستور خوانین بزرگ...

ادامه مطلب

بازنگری نقش انگلستان و روسیه در غارت ارزاق ایران در سالهای جنگ جهانی اول

بازنگری نقش انگلستان و روسیه در غارت ارزاق ایران در سالهای جنگ جهانی اول

 پژوهشگران تاریخ همواره بر آن بوده‌ اند که با استفاده از اسناد و مدارکی که در دسترس‌شان بوده است راهی به گذشته بیابند و از اوضاع مردم آن روزگار آگاهی یابند. از آنجا که بیشتر نویسندگان و مورخان پیشین بر چگونگی گذران مردم توجهی نداشته‌اند و این امور نزد آنان اهمیت چندانی نداشته است، دستیابی به این اطلاعات همواره برای محقق با دشواری همراه بوده است. بخشی از مجموعه اسناد موجود در سازمان اسناد...

ادامه مطلب

انگلستان، نفت و بختیاریها

انگلستان، نفت و بختیاریها

سال‌های اولیه سده بیستم، سال‌های تحول در روابط دول اروپایی و تشکیل قطب‌بندی‌های جدید سیاسی بود. از آغازین سال‌های شروع سده بیستم، دولت ایران امتیاز نفت را به تبعه‌ای انگلیسی به نام ویلیام ناکس دارسی واگذار کرد که منشأ تحولات و کشمکش‌های بسیار مؤثری بر تحولات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی شد. شاید هیچ امتیاز دیگری را نتوان یافت که به اندازه امتیاز نفت دارسی در تحولات تاریخ...

ادامه مطلب

قرارداد جدید اراضی میان شرکت نفت انگلستان و خوانین بختیاری

قرارداد جدید اراضی میان شرکت نفت انگلستان و خوانین بختیاری

 در دهم شعبان سال 1339ق قراردادی مبنای عمل شرکت نفت و خوانین بختیاری قرار گرفت. رئوس این قرارداد عبارتند از: ماده اول: هرگاه کمپانی زمینی را برای توسعه اداره لازم داشته باشد، به قیمت هر جریب قابل ذرع دیمی واقع در خاک گرمسیر بختیاری، به استثنای محوطه مال امیر [مال‌میر]، گتوند، به‌آب‌بید ولایی و کلیه قطعات املاک آبی از قرار جریبی ده تومان و آنچه زمین غیرقابل زرع است به استثناء نقاط ذکر شده،...

ادامه مطلب

واگذاری اراضی مرزی ایران توسط رضاخان برای حفظ منافع انگلستان بود

واگذاری اراضی مرزی ایران توسط رضاخان برای حفظ منافع انگلستان بود

 نام رضاشاه در اذهان بعضی از مردم یادآور قلدرمآبی و یک قزاق مقتدر است که یک جامعه بی‌نظم را سامان داد و اکناف و اطراف آن را یکپارچه کرد. اما در کنار این چهره‌ قلدر، کمتر کسی است که بداند در همین دوره، بخش‌های از خاک ایران به دلایلی کاملا پیش پا افتاده به همسایگان داده می‌شود. خسرو معتضد، در گفتگو با مشرق، با نقد عملکرد رضاشاه و تاکید برنقش تعیین‌کننده انگلیس، جوانب این موضوع را توضیح...

ادامه مطلب

رضاخان و غارت درآمدهای نفتی ایران

رضاخان و غارت درآمدهای نفتی ایران

سوء استفاده شخصی رضا شاه از درآمدهای نفتی ایران

 طی سال‌های 1921 تا 1941 آمریکایی بدنبال ایفای نقش بیشتر در امور داخلی ایران بودند و به همین منظور، شناخت بیشتر کشور ایران و حکمرانان آن را در دستور کار خود قرار دادند. سفارت آن کشور در ایران نیز با برقراری ملاقات های مختلف و انجام تحقیقات گوناگون سعی نمود بر عمق شناخت خود بیافزاید که گزارش های به جا مانده حاکی از آن است. گزارش‌های گوناگونی از وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و نظامی ایران در این...

ادامه مطلب

ثروت غارت شده ملت ایران توسط رضاخان در بانکهای انگلیس به چه کسی منتقل شد ؟

ثروت غارت شده ملت ایران توسط رضاخان در بانکهای انگلیس به چه کسی منتقل شد ؟

: غلامرضا منصور رحمانی در 1291 شمسی به دنیا آمده و پس از تحصیل در دوره ابتدایی به دانشکده افسری و نیروی هوایی می‌رود. او به آلمان رفته و در این کشور فن و دانش خود را گسترده می‌کند و گفته می‌شود یکی از بنیان‌گذاران نیروی هوایی مدرن ایران بوده است. وی در دوران نهضت ملی رفتاری خارج از عرف افسران ارتش نشان می‌دهد و پس از کودتا به زندان می‌افتد. سرهنگ رحمانی پس از بازنشستگی اجباری به...

ادامه مطلب

توافقنامه انگلستان و ایران

توافقنامه انگلستان و ایران

 فرانسیس وایت، کاردار سفارت امریکا در 14 ژانویه 1919 در تلگرام‌ خود به وزارت خارجه کشورش چنین می‌نویسد: «در هفته گذشته تلاش‌هایی برای سرنگون کردن کابینه صورت گرفت... حمایت انگلستان از وثوق‌الدوله این تلاش‌ها را ناکام گذاشت و اکنون کابینه وی از هر زمان دیگری مستحکم‌تر است.»  در تلگرام 16 ژانویه آمده است: «شاه اطمینان خود را نسبت به کابینه وثوق‌الدوله ابراز کرد. در حال حاضر...

ادامه مطلب