انقراض قاجار
0

اشاره

روز 9 آبان 1304 هجری خورشیدی 80 نماینده از مجموع 85 نماینده مجلس شورای ملی به لایحه خلع رژیم قاجار رأی مثبت دادند و به این ترتیب سلسله سلطنتی 153 ساله قاجار در ایران منقرض شد. صبح این روز قصرهای سلطنتی متعلق به «احمد شاه» و خانواده‌اش، ازسوی نظامیان و به امر رضاخان محاصره و ارتباط تلفنی آنها قطع شد. این رویداد تاریخی نتیجه عزم رضاخان پهلوی برای کسب قدرت مطلق در کشور بود. تا پیش از این، رضاخان با مسئولیت‌هایی چون فرمانده دیویزیون قزاق، سردار سپه و نخست‌وزیر از بیشترین اختیارات در کشور برخوردار بود. ولی قبضه کامل قدرت نیازمند کنار نهادن احمد شاه و سلطنت او بود.

«گذرستان» حاضر به کندوکاو پیرامون موضوع خلع قاجار پرداخته است.


احمد شاه هفتمین و آخرین پادشاه قاجار

احمد شاه هفتمین و آخرین پادشاه قاجار

احمدشاه، هفتمین و آخرین پادشاه سلسله قاجار دومین پسر محمدعلی شاه و بزرگترین فرزند ذکور او از ملکه جهان است که در سال 1275 هجری شمسی در زمان ولیعهدی پدرش در تبریز به دنیا آمد و دوران طفولیت او در تبریز سپری شد. محمد علی شاه از همسر قبلی خود که از خاندان قاجار نبود و بعد از ازدواج با ملکه جهان او را طلاق داد، پسری داشت که بعدا" به لقب زمان ولیعهدی خود او را "اعتضادالسلطنه" ملقب شد.احمدشاه، که فبل از رسیدن...

ادامه مطلب

برگ‌هایی از پرونده احمدشاه قاجار

برگ‌هایی از پرونده احمدشاه قاجار

قرارداد 30 هزار لیره ای 1919 که به قرارداد فروش ایران به انگلستان معروف است توسط دولتمردان خائن احمدشاه آقایان نصرت الله، صارم الدوله و وثوق الدوله امضا شد. آنها نه تنها سهم خود را گرفتند بلکه حتی خود احمدشاه قاجار هم مقرری ماهیانه 15 هزار تومانی و تضمین سلطنت خود را از انگلیسیان خواست. پرونده احمدشاه پر است از خساست و لئامت و حتی احتکار گندم. او آنقدر حقیر بود که حتی برای مسافرت به خارج از انگلیس اجازه...

ادامه مطلب

اخراج آخرین بازمانده قاجار

اخراج آخرین بازمانده قاجار

 اخراج تحقیر‌آمیز محمد‌حسن میرزا ولیعهد رژیم قاجار توسط رضاخان در آبان 1304 آخرین پرده از سقوط مرحله به مرحله دودمانی است که 5/1 قرن پیش از آن توسط آقامحمد‌خان قاجار در ایران پایه‌ریزی شده بود. محمد‌حسن میرزا در هفتم شهریور 1288 در سن 9 سالگی و در شرایطی که برادرش احمد‌شاه هنوز به سن قانونی برای سلطنت نرسیده و کشور توسط «نایب‌السلطنه» اداره می‌شد، به ولیعهدی انتخاب شده بود. این انتصاب 40 روز پس...

ادامه مطلب

از قاجار تا پهلوی

از قاجار تا پهلوی

 پیش از این با آثاری از محمدقلی مجد آشنا شده بودیم. او از پژوهشگران حیطة تاریخ معاصر ایران به ویژه دوره پهلوی در آمریکاست که بیشتر آثار خود در این باره را با بهره از اسناد وزارت خارجه آمریکا تدوین کرده است. از آنجا که این اسناد تاکنون کمتر مورد استفاده محققین این حوزه بوده، آثار وی از جذابیت خاصی برخوردار است. در اینجا به معرفی یکی دیگر از آثار تازه انتشار یافتة او درباره دوران انتقال سلطنت از قاجار...

ادامه مطلب

اسنادی درباره مجلس مؤسسان اول‏ و انقراض سلسله قاجاریه

اسنادی درباره مجلس مؤسسان اول‏ و انقراض سلسله قاجاریه

این مقاله به بررسی یکی از مهم‏ترین وقایع تاریخ ایران و اسناد مربوط به آن‏که در ابتدای قرن حاضر(سال 1304)رخ داده‏ است،می‏پردازد.سردار سپه(رضا خان)که با سرکوب مخالفان داخلی و قدرت یافتن خویش قانع به مقام رئیس الوزرایی و فرماندهی کل قوا نبود باهم‏اندیشی انگلیسی‏ها درصدد تغییر سلطنت ایران از قاجاریه به پهلوی بود لکن به دلیل مخافلت‏هایی‏ که در جامعه داشت ابتدا اشعار جمهوریت را که در آن ایام در...

ادامه مطلب

انتقال قدرت از سلسله قاجار به پهلوی

انتقال قدرت از سلسله قاجار به پهلوی

نوشتار حاضر قصد دارد با پاسخ به این پرسش که «چرا حکومت قاجار فرو پاشید و پهلوی اول به قدرت رسید؟» راهی به قانونمندی تاریخی در جریان انتقال قدرت بگشاید. مؤلف در پاسخ به پرسش یاد شده فرضیه های ذیل را مورد بررسی قرار می دهد: 1. فشار مجموعه ای از عوامل درونی و بیرونی، حکومت قاجار را در حفظ قدرت مستأصل ساخت؛ 2. همزمانی رخدادهای داخلی و خارجی در دست یابی رضاخان به قدرت مؤثر واقع شد؛ 3. انگلیسی ها از...

ادامه مطلب

انحلال سلسه قاجار

انحلال سلسه قاجار

زمان دودمان قاجار و بعد از کشمکش بسیار بین شاهان قاجار و آزادی خواهان، جنبش مشروطه در ایران برپا شد و سرانجام ایران دارای مجلس شد و بخشی از قدرت شاه به مجلس واگذار گردید. سلسله قاجار با کودتای نظامی رضاخان در سال ۱۹۲۱ قدرت را از دست داد. اندکی پس از کودتای ۱۲۹۹ و قدرت گرفتن سردار سپه، احمدشاه به اروپا رفت. پس از خروج احمدشاه از ایران عوامل رضاخان اندیشه الغای سلطنت و رئیس جمهور شدن سردار سپه را پیش...

ادامه مطلب

ریشه یابی انقراض قاجاریه در ایران

ریشه یابی انقراض قاجاریه در ایران

 در سال 1917 درست یک سال مانده به پایان جنگ اول جهانی، روسیه شاهد دو انقلاب پیاپی بود یکی انقلاب بورژوا ـ دموکراتیک فوریه و دیگری انقلاب بلشویکی اکتبر. در جریان انقلاب اول رژیم تزاری سرنگون شد و نظام انقلابی کوشید از طریق دموکراسی ـ لیبرالیسم با جامعه سنتی فئودالی روسیه مبارزه کند. از این رو تغییری در سیاست خارجی دولت روسیه پدید نیامد ولی انقلاب دوم که در اکتبر 1917 انجام شد، سوسیالیست بلشویکها زمام...

ادامه مطلب

ریشه‌یابی انقراض قاجاریه

ریشه‌یابی انقراض قاجاریه

روز نهم آبان 1304 با تصویب ماده واحده‌‌ای در مجلس شورای ملی، انقراض سلسله قاجار در ایران رسماً اعلام شد. این رویدادتاریخی نتیجه عزم رضاخان پهلوی برای کسب قدرت مطلق در کشور بود. تا پیش از این، رضاخان با مسئولیت‌هایی چون فرمانده دیویزیون قزاق، سردار سپه و نخست وزیر از بیشترین اختیارات در کشور برخوردار بود ولی قبضه کامل قدرت نیازمند کنار نهادن احمد شاه و سلطنت او بود. از اهدافی که رضاخان در طرح...

ادامه مطلب

پادشاهی که حقوق بگیر بیگانه‌ها بود

پادشاهی که حقوق بگیر بیگانه‌ها بود

احمد شاه قاجار که در 9 آبان 1304 از سلطنت خلع شده بود در سن 32 سالگی در پاریس به بیماری کلیه درگذشت. هیچ یک از مقامات دولتی در مراسم تشییع وی شرکت نکردند.احمد شاه قاجار هفتمین و آخرین پادشاه سلسله قاجار1 در 1275ش. در تبریز متولد شد. وی که قبل از رسیدن به مقام سلطنت «احمدمیرزا» خوانده می‌شد، مانند پدرش محمدعلی شاه معلمان و مربیان روسی داشت. «اسمیر نوف» معلم روسی او که افسر ارتش روسیه بود در او نفوذ فراوان...

ادامه مطلب

چگونه پرونده حکومت 130 ساله قاجارها در زیرزمین خانه رضاخان درهم پیچید

چگونه پرونده حکومت 130 ساله قاجارها در زیرزمین خانه رضاخان درهم پیچید

 روز 8 آبان 1304 خورشیدی با تصمیمی که در زیر زمین خانه رضاخان گرفته شد به پرونده حکومت 130 ساله قاجارها در ایران خاتمه داده شد. در این روز گروهی از نمایندگان مجلس به خانه رضاخان فراخوانده شدند تا ماده واحدهای که علی اکبر داور آن را تهیه کرده بود، امضاء کنند. این ماده واحده قرار بود در جلسه فردای مجلس شورای ملی قرائت شود. بر اساس این ماده مجلس شورای ملی انقراض سلطنت قاجار را تصویب و اعلان حکومت موقتی...

ادامه مطلب

زیر زمین خانه رضاخان و ماجرای تغییر سلطنت

زیر زمین خانه رضاخان و ماجرای تغییر سلطنت

 از کودتای انگلیسی سوم اسفند 1299 تا تشکیل مجلس موسسان و انحلال قاجاریه قریب به بیست سال طول کشید. در طول مدت مذکور، رضاخان با کمک پشتیبانان خارجی و به یاری حامیان داخلی دست به اعمال و اقدامات متعدد و گوناگونی زد و به هر حیله و حربه ای تمسک جست تا به آرزویش یعنی تاسیس سلسله ای جدید و بر سر نهادن تاج پادشاهی نائل شودوی در این راه عموم نهضتهای ملی و یا طغیانهای جدائی طلب را سرکوب ساخت، در انتخابات مجلس...

ادامه مطلب

سالگرد تغییر سلسله پادشاهی از قاجاریه به پهلوی

سالگرد تغییر سلسله پادشاهی از قاجاریه به پهلوی

ماه آذر سالگرد تغییر سلسله پادشاهی از قاجاریه به پهلوی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی است. در این ماه رضاخان پهلوی در مجلس موسسان حاضر شد و با ادای سوگند به قرآن، رسما به‌عنوان سردودمان پهلوی وظایف پادشاهی را به عهده گرفت.  محمود حکیمی در این باره گفت: در آن دوران مردم فکر می‌کردند با روی کار آمدن رضاخان، دوران سختی و رنج به‌پایان می‌رسد و اوضاع بهتر می‌شود اما شاید بتوان گفت عملا بسیار بدتر شد. این...

ادامه مطلب

سرنگونی سلطنت قاجار در اسناد وزارت خارجه آمریکا

سرنگونی سلطنت قاجار در اسناد وزارت خارجه آمریکا

پیشنهاد برگزاری رفراندوم سیر تحولات را تسریع کرد. اموری از تجمع نیروهای نظامی در خارج از ساختمان مجلس و شلیک‌ گلوله گزارش می‌دهد: «وکلای مجلس با شنیدن صدای چند گلوله در نزدیکی مجلس، که احتمالاً از روی عمد، و برای ارعاب آنها و خاتمة مذاکرات غیرضروری شلیک شده بود، سراسیمه «ادامة جلسه را به روز دیگری موکول» کردند.» اموری گزارش می‌کند که روز بعد نمایندگان مجلس به یک میهمانی عصرانه دعوت شده بودند:...

ادامه مطلب

علما و انقراض قاجاریه

علما و انقراض قاجاریه

رضاخان، که بهخوبی از میزان قدرت روحانیون در جامعه و تأثیر آن در کسب‌قدرت آگاه بود، سیاست همراهی و همگرایی با علما را درپیش گرفت و با استفاده‌ی ابزاری از مذهب و روحانیان، پله‌های قدرت را یکی پس از دیگری طی نمود. چیزی که پیداست این است که علما در مقابل کودتای رضاخان از خود مقاومتی نشان ندادند و مانع مهمی بر سر راه او ایجاد نکردند. علت این امر میتواند تا حدی ناشی از سرخوردگی آنها از مشروطهخواهی...

ادامه مطلب

وقتی قاجاریه به پایان کار می‌رسد

وقتی قاجاریه به پایان کار می‌رسد

در اواخر سال 1302 سردار سپه با تاسی به مصطفی کمال آتاتورک که در ترکیه خلا‌فت را ملغی و جمهوری تشکیل داده بود درصدد برآمد در ایران جمهوری برقرار نماید. در این راه توفیقی به دست نیاورد و در برابر فشار افکار عمومی و از جمله مقاومت افرادی نظیر مدرس مجبور به عقب‌نشینی شد. احمد شاه فرمان عزل او را صادر کرد اما در پی تهدید نظامیان دستور خود را لغو کرد.رضاخان که براثر شکست جمهوریخواهی به اعتبارش لطمه وارد شده...

ادامه مطلب