ورود مستشاران انگلیسی به ایران

کالدول وزیر مختار وقت آمریکا در ایران در 15 دسامبر 1919 می‌نویسد: «هیأت نظامی انگلستان به فرماندهی سرتیپ دیکسون به همراه هشت تن دیگر بر اساس قرارداد اخیر ایران ـ انگلستان برای انجام مذاکرات و اقدامات اولیه وارد تهران شد.»  در 9 ژانویه 1920 کالدول می‌افزاید: «چند تن از بازپرسان نظامی انگلستان وارد تهران شده‌اند. فرماندهی این گروه بر عهده ژنرال دیکسون است و بیشتر این افراد با ارتش هند مربوط هستند. بر اساس قرارداد انگلیس ـ ایران نیروی نظامی فعلی ایران به یک ارتش متحد‌الشکل تبدیل خواهد شد.»  26 فوریه 1920: «هیأت نظامی انگلستان به فرماندهی ژنرال دیکسون در همکاری با دولت ایران، از یک ماه پیش کار خود را در تهران آغاز کرده است. انتظار می‌رود این کمیسیون حداقل دو یا سه سال در ایران حضور داشته باشد. یک کمیسیون انگلیسی متشکل از بازرسان مالی و گمرکی به سرپرستی سر هوبرت لولین کار خود را در همکاری با وزارت مالیه ایران آغاز کرد. پیش‌بینی می‌شود این گروه اقدامات اولیه خود را در مدت زمانی کمتر از یک ماه به پایان رسانده و سپس ایران را ترک کند. وزیرمختار انگلستان از من خواسته است اگر پیشنهادی در این باره به ذهنم می‌رسد، از ایشان دریغ نکنم؛ اما این فقط یک حرکت دیپلماتیک است و انگلیسی‌ها سعی دارند از آشکار شدن اهداف و تصمیمات هیأت اعزامی خود جلوگیری کنند.»  روزنامه رعد در 8 مارس 1920 می‌نویسد: «آقای اسمیت که نماینده خزانه‌داری انگلستان در Supreme Council در پاریس و یکی از کارشناسان برجسته اقتصادی می‌باشد به عنوان مستشار وزارت مالیه ایران انتخاب شده است. وی هفته پیش به همراه چند کارشناس دیگر به ایران آمده است.» توضیحات کالدول در این باره: «قرارداد اخیر انگلستان ـ ایران که درمیان عموم مردم انتشار یافته، اما به تصویب مجلس نرسیده، عملاً به اجرا درآمده است. متخصصان حاضر در هیأت مستشاری انگلیس، تعرفه‌های گمرکی را تغییر داده‌اند و تجدید‌نظر در حکم قانون است. کمیسیون تجدید‌نظر در تعرفه‌های گمرکی، از میان رفته و جای خود را به متخصصین مالی داده است. آقای ای. آرمیتاژ- اسمیت به عنوان مستشار مالی در مدت زمانی که در ایران حضور دارد، اختیاراتی بیش از اختیارات آقای شوستر خواهد داشت. وی شماری از همکاران خود را از انگلستان به ایران آورده است. کمیسیون او به علاوه کمیسیون نظامی و کمیسیون‌های مربوط به دیگر وزارت‌خانه‌های ایران با الحاق دائمی نیرو‌های تازه وارد از انگلستان، تقویت می‌شود. کلنل تی.دبلیو هیگ، از افسران ارتش هند، به عنوان مستشار محرمانه وزارت داخله ایران منصوب شد. وی در ده سال گذشته سرکنسول انگلستان در ایران بوده و در سال‌های اخیر نیز به عنوان رایزن سفارت انگلستان در ایران خدمت کرده است. کلنل هیگ به خوبی از اوضاع ایران آگاهی دارد و در حال حاضر مشغول نوشتن کتابی در مورد تاریخ ایران است. وی فردی مستبد و قاطع است و از هیچ فرصتی برای تحقیر نظام‌های جمهوری‌خواه، به ویژه آمریکا، چشم نمی‌پوشد. ژنرال دیکسون و دیگر افسران انگلیسی عضو کمیسیون نظامی، طرح‌های خود را برای تشکیل یک ارتش متحد‌الشکل در ایران، آماده کرده‌اند. اما از آنجا که اخیراً دو وزیر جنگ از کار خود کناره‌گیری کرده‌اند، به نظر می‌رسد کمیسیون نظامی در پیش برد طرح‌های خود با دولت ایران مشکل پیدا کند. تمام این قضایا تاکنون به شدت مخفی نگاه داشته شده است، اما مطمئناً‌ مردم ایران به منظور جلوگیری از عملی شدن طرح‌های پیشنهادی مستشاران انگلیسی از هیچ کاری فروگذار نمی‌کنند. به نقل از یکی از اعضای برجسته هیأت مستشاران، کمیسیون نظامی انگلستان تمایل دارد خدمت نظام وظیفه را در ایران عمومی کند، اما اینکه این طرح در میان پیشنهادهای رسمی قرار دارد یا نه، معلوم نیست. همچنین مشخص شده است که بودجه سالیانه ارتش ایران دوازده میلیون تومان خواهد بود. با این که این رقم، رقم بالایی نیست، اما بودجه نسبتاً کلانی برای ایران به حساب می‌آید.»  عجیب اینکه تمام این «اصلاحات» در زمان رضا شاه پهلوی به اجرا درآمد. در آوریل 1920، کالدول در تلگرام خود چنین گزارش می‌دهد: «کمیسیون نظامی انگلستان از افسران روسی دیویزیون قزاق ایران درخواست کرد دیویزیون را به انگلیسی‌ها تحویل دهند. اما درخواست آنها رد شده و جوش و خروش فراوان شد.»  انگلیسی‌ها درصدد بودند درخواست خود را در اکتبر 1920 تکرار کنند که این موضوع با سقوط کابینه مشیر‌الدوله مصادف شد.
کالدول در مورد تجدید‌نظر‌ در تعرفه‌های گمرکی چنین گزارش می‌کند: «اگرچه بر وزارت‌[خارجه آمریکا] پوشیده نیست و در این تلگرام نیز می‌شود، کمیسیونی متشکل از بازرسان انگلیسی و ایرانی، این تعرفه جدید را آماده کرده‌اند. درواقع قانون وضع شده، حاصل کار مستشاران انگلیسی است که تمام نیروی کار این کمیسیون را تشکیل می‌دهند. لازم به ذکر است در کشور‌های مشروطه مانند ایران معمولاً چنین قوانینی توسط قوه مقننه کشور تصویب و در کتاب مجموعة قوانین و مقررات درج می‌شوند... علاوه بر این، تجدید نظر‌های صورت گرفته با حداکثر پنهان‌کاری عملی می‌شوند و به‌‌رغم درخواست‌های مکرر سفارت‌خانه‌های فرانسه، ایتالیا و آمریکا برای دریافت اطلاعات و پی بردن به تغییرات صورت گرفته، هیچ‌گونه اطلاعاتی بروز داده نشده است. تا زمانی که تجدیدنظر‌ها کاملاً عملی نشوند، وضعیت به همین منوال خواهد بود. سرپرست کمیسیون تعرفه، سِر هوبرت لولین به همراه همتای این جانب، سِر پرسی کاکس، وزیرمختار انگلستان، با قبول زحمت فراوان، به طور شفاهی جویای پیشنهادهای تمام سفارت‌خانه‌ها شدند. این جانب نیز از آنجا که هیچ اطلاعی از تغییرات حاصله نداشته و متخصص این امور نبودم پاسخ دادم بدون اطلاع از تصمیمات اتخاذ شده، قادر نخواهم بود هیچ‌گونه پیشنهادی به شما بدهم؛ اما متذکر شدم که از نظر بنده، منصفانه این است که پیش از عملی شدن هرگونه تجدید‌نظری، این فرصت برای من فراهم باشد که با در میان گذاشتن مسئله با دولت متبوع خود و اعمال نظر آنها، پیشنهادهای خود را ارائه کنم. با توجه به پیشنهادی که لرد گری به آقای دیویس، سفیر ما در لندن ارائه کرد، این جانب نیز چنین نگرشی اتخاذ کردم. پیشنهاد از این قرار است که وزارت امور خارجه انگلستان باید «با انتشار بیانیه‌ای، تغییراتی را که صورت گرفته است روشن سازد؛ به ویژه تغییراتی که در امور گمرکی صورت گرفته و بر روابط تجاری با دیگر کشورها تأثیر قرار می‌گذارد. به منظور بررسی نظرات این کشورها انتشار چنین بیانیه‌ای ضرورت دارد. در خبر‌هایی که تاکنون به دست ما رسیده، پیشنهاد لُرد گری عملی نشده و بالعکس تغییرات با مخفی‌کاری بیشتری دنبال می‌شود. چنانچه این تغییرات به ضرر روابط تجاری ما باشد، بدون شک کارشناسان ما با بررسی آن، دامنة تأثیر آن را مشخص خواهند کرد»