درخواست رشوه

رشوه‌گیری و رشوه‌دهی از جمله بدترین و ویرانگر‌ترین عوامل انحطاط و عقب‌ماندگی اقتصادی هر کشوری محسوب می‌شود و هرگاه این عامل در میان طبقة حاکمه و دولت‌مردان رواج یابد، طولی نمی‌کشد که تمامی جنبه‌های زندگی اجتماعی و مناسبات اقتصادی به یک بیماری مُسری کشنده مبتلا می‌شود و در مسیر توزیع مناسب و طبیعی ثروت، درآمد و امکانات مانع و اختلال به‌وجود می‌آید و اقلیتی 90 درصد ثروت جامعه را در دست می‌گیرند و اکثریتی که در بیکاری و فقر غوطه‌می‌خورند، پدید می‌آید. در دوران رژیم پهلوی رشوه‌گیری و رشوه‌دهی به صورت‌های مختلف انجام می‌گرفت، پرداخت وجه نقد، اهدای زمین و اشیای نفیس و گرانبها یا به صورت پنهان چون پرداخت کمیسیون‌های کلان یا تقلب در مبالغ خریدها و قرارددادها، در تمام سطوح طبقات بالای دولتی و حکومتی اعم از نمایندگان مجلس سنا و شورای ملی، درباریان و هزار فامیل پهلوی، هیئت وزیران، از نخست‌وزیر گرفته تا وزرا، معاونین و مدیران کل، استانداران و فرمانداران، اعضای ذی‌نفوذ و عناصر حزبی و باندی و گروهی و... رواج یافته بود.1

بررسی سوابق اقدامات خاندان پهلوی از جمله رضاخان و فرزندش محمدرضا نیز مؤید این مطلب است که اینان جزو بزرگترین و مهم‌ترین افرادی بودند که در این امر دخالت داشتند. و در منابع تاریخی، موارد متعددی از سوءاستفاده‌های مالی و پیشنهاد مِلک به رضاخان برای دریافت درجه یا مقام یا تصویب پیشنهادی را می‌توان دید.2

محمدرضا پهلوی نیز با اینکه ثروت و مِلک و دارایی بسیاری از پدرش ـ که به زور غصب کرده بود ـ به ارث برده بود و به رغم درآمدهای جاری از سرمایه و دارایی‌اش و درآمدهای حاصل از فروش نفت و دیگر درآمدها که او را یکی از ثروتمندترین مردان جهان کرده بود، اما در رشوه‌خواری و دریافت کمیسیون‌های کلان هم، ‌دستی داشت.

او پُست‌های دولتی را به مزایده گذاشته و رسماً به فروش شغل اقدام می‌نمود. او انتخابات مجلس شورای ملی و گزینش نمایندگی را با دریافت بیست میلیون تومان از ضرغام به او محول کرد.3

رشوه‌خواری در معاملات خرید سلاح با شرکت طوفانیان و قراردادهای نفتی و سایر قراردادهای خرید کالا یا تجارت و معاهدات صنعتی و غیره روش معمول او محسوب می‌شد. شاه همچنین، دست مادر ، برادران، خواهران و سایر اعضای خاندان پهلوی و وابستگان و درباریان و نظامیان و سرمایه‌داران وابسته و دیگران را در چپاول و ارتکاب به انواع مفاسد مالی و اقتصادی باز گذاشته بود. در سندی از اسناد ساواک درباره حمایت از دکتر اعتبار برای پُست وزارت توسط درباریان می‌خوانیم:

بین کارمندان عالی‌رتبه بانک رهنی شایع است چون آقای دکتر اعتبار، وزیر بازرگانی، در مدت تصدی ریاست بانک و هتل، بدون اخذ ودیعه ارزنده، مبالغ گزافی به اعضای خانوادة سلطنتی بالاخص ملکه‌مادر وام داده‌اند و او با وام‌های دریافتی، ساختمان عظیمی در خیابان سپه، اول جلیل‌آباد، بنا نموده است و مبالغی به اشرف پهلوی پرداخت نموده‌اند، لذا با وساطت اعضای خانواده سلطنتی، پست وزارت بازرگانی به مشارالیه واگذار شده است.4

این مقدمه را به دلیل رشوه‌خواری و زدوبند یکی از نمایندگان مجلس شورای ملی ـ دکتر حنیفه رمضانی ـ با شرکتی خارجی و دریافت رشوه رئیس بانک ملی ـ خوش‌کیش ـ از دریافت‌کنندگان تسهیلات بانکی آورده‌ایم:



به: 20/ه‍ تاریخ: 18/4/45

از: 322 شماره: 322

موضوع: فروش نفت ایران به افریقای جنوبی

طبق اطلاع واصله شرکت نیکی که محل آن در خیابان فردوسی روبروی بانک ملی ایران بوده و متعلق به چند نفر از تجار یهودی می‌باشد واسطه‌فروش نفت به افریقای جنوبی است و ظاهراً شرکت مزبور به نام اداره اطلاعات فروش فعالیت (گفته می‌شود این شرکت در امر قاچاق ارز هم دخالت دارد) می‌نماید و دکتر حنیفه رمضانی نماینده مجلس شورایملی نیز با افراد مؤسسه تبانی و همکاری دارد و پس از آنکه وزیر اقتصاد افریقا به ایران می‌آید و مذاکراتی انجام می‌شود در مراجعت نامه‌ای به‌عنوان دکتر منوچهر اقبال مدیرعامل شرکت ملی نفت نوشته و یادآور می‌شود که واسطه‌ها از وی برای عقد‌قرارداد مربوطه درخواست رشوه نموده‌اند. لذا دکتر اقبال در این‌مورد نسبت به حنیفه رمضانی سؤظن پیدا نموده و نامبرده نیز مدعی است که مؤسسه نیکی از وزیر مذکور رشوه خواسته و تاکنون هم مبلغ یکصد هزار تومان خرج کرده است. ضمناً‌دکتر حنیفه رمضانی ضمن یک مذاکره خصوصی اظهار داشته : چندی قبل با هواپیما برای مدت دو روز به کشور سوئیس رفته و در آنجا با وزیر کشور افریقای جنوبی ملاقات و راجع به نفت با وی مذاکره نموده و پس از مراجعت به ایران از او دعوت نموده به ایران بیاید و مشارالیه به ایران آمده و توسط دکتر رمضانی با دکتر اقبال ملاقات می‌نماید و در همین مذاکرات قرار می‌شود ایران به افریقای جنوبی نفت بفروشد خواهشمند است دستور فرمایید مفاد گزارش خبری فوق را تحقیق و چگونگی را به این اداره کل اعلام دارند.

محترماً در صورت تصویب جهت تحقیق به ساواک تهران ارسال گردد.



به: 923 تاریخ: 28/10/54

از: 322 شماره: 4058/342

خوش‌کیش رئیس کل بانک ملی در نظر دارد از طریق تخصیص اعتباری حدود 200 میلیون تومان در چند شعبه بانکی از جمله شعبه بازار این مبلغ را در اختیار هژبر یزدانی چوبدار معروف قرار دهد گفته می‌شود که واسطه این‌کار شخصی به نام عباس سرافراز مدیر شرکت ساختمانی اکروپل می‌باشد سرافراز شخصاً این مطالب را عنوان و گفته است که در این کار مبلغ 100 میلیون ریال رشوه داده شده (20 میلیون ریال به خود سرافراز 20 میلیون ریال برای رؤسای بانک‌ها و 60 میلیون ریال دیگر برای خود خوش‌کیش)

ملاحظات: جهت تحقیق در اطراف صحت و یا سقم موضوع و اعلام نتیجه.



منابع و مأخذ

_________________________

1ـ بختیاری، دکتر شهلا، مفاسد خاندان پهلوی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، سال 1384، ص 85.

2ـ اسناد ساواک ، پرونده انفرادی سرلشکر ضرغام، مورخ 30/3/1338

3ـ خاطرات ارتشبد سابق = حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی ـ انتشارات مؤسسه اطلاعات تهران 1371، ص 112.

4ـ همان، مفاسد خاندان پهلوی، ص 90.