اظهارات آیت الله گلپایگانی در خصوص دلایل عدم مداخله ایشان در مورد اقدامات دولت عراق

موضوع : اظهارات آیت‏اله گلپایگانى

از : 21 تاریخ 27/3/48

به : 316 شماره : 1556/21

صبح روز 25/3/48 یکى از وعاظ قم در منزل آیت‏اله گلپایگانى با وى ملاقات نمود وى پس از مقدمه‏اى از گلپایگانى سئوال کرد شما چرا مثل سایر مراجع نسبت به ظلم و ستم حکومت عراق نسبت به ایرانیان مقیم آن کشور اعتراض نکردید وى پاسخ داد من مکرر از دولت خواهش کردم که از ایجاد سینما در قم جلوگیرى کند و دختران را به خدمت سپاهیگرى اعزام ننمایند لکن به این تقاضاى من توجه نکردند به همین منظور من هم مطلبى در مورد حکومت عراق ننوشتم و از طرفى فکر کردم چنانچه در این باره اقدام کنم شاید براى آقاى حکیم و سایر علماى آنجا بد باشد و حکومت عراق با کمال بى‏شرمى نسبت به ایشان اهانت کنند. آقاى گلپایگانى سپس ضمن بحث درباره دارالتبلیغ اسلامى قم و ابراز ناراحتى از آن اظهار داشت در مراسم گشایش کتابخانه دارالتبلیغ صدربلاغى واعظ در سخنان خود خلاف و دروغ فراوان بیان کرده و یادآور شده که حوزه علمیه قم قبل از تأسیس دارالتبلیغ معروفیت نداشت گلپایگانى افزود به نظر من همین دارالتبلیغ حوزه قم را خراب کرد تاکنون این مؤسسه کدام نویسنده و گوینده را به اسلام تحویل داده است به آقاى بلاغى هر کس پول زیاد بپردازد به میل او حرف مى‏زند و همین بلاغى در زمان آقاى بروجردى در آلمان بود وى در خاتمه اعلام نمود اگر براى اسلام بد نبود بعد از درس مطالب زیادى درباره دارالتبلیغ بیان مى‏کردم لکن صلاح اسلام نیست ضمنا از اینکه آقاى حائرى آقازاده مرحوم حاج عبدالکریم در مراسم گشایش کتابخانه دارالتبلیغ شرکت نموده بود اظهار ناراحتى شدید مى‏نمود. آقاى گلپایگانى در این موقع جهت تدریس از منزل خارج شد و سیدمهدى فرزند وى در دنباله بحثهاى پدرش راجع به رفتار حکومت عراق با زوار ایرانى و ایرانیان مقیم آن کشور اظهار داشت پدرم عقیده داشت تلگرافهاى علماء ایران به آقاى حکیم موجب گرفتارى ایشان خواهد شد و فعلاً منتظر ورود برادرم سید جواد هستیم ضمنا یکى از بستگان نزدیک خودمان که اخیرا از عراق مراجعت نموده وضع عراق را بسیار بد شرح مى‏داد و مى‏گفت دولت عراق آیت‏اله حکیم را از کاظمین به نجف اشرف روانه کرده و از نجف نیز وى را مجبور کرده‏اند به کوفه برود و طلاب و روحانیون زیادى با پاى برهنه به جانب کوفه حرکت نموده‏اند لکن مأمورین عراقى به طلاب و روحانیون حمله کرده و بیش از حد طلاب را مضروب کرده‏اند و عده‏اى از مأمورین عراقى به منظور اعتراض به اعمال وحشیانه حکومت عراق استعفاء داده‏اند ضمنا براى دستگیرى آقازاده حکیم جایزه تعیین کرده1 و آقاى شیرازى2 را نیز دستگیر و معلوم نیست با وى چه کرده‏اند زنده است یا او را نابود ساخته‏اند واعظ مزبور گفت پس چرا پدر شما علیه اعمال وحشیانه حکومت عراق اقدامى نکرد سیدمهدى پاسخ داد سایر آقایان با پدرم مشورت نکردند و پدرم نمى‏خواست تابع دیگران شود و اشخاص هم که به او مراجعه کردند تا علیه رفتار حکومت عراق اقدام نماید عموما دولتى بودند سیدمهدى سپس روزنامه فرمان را به واعظ مورد بحث نشان داد و گفت ملاحظه کنید چه اندازه به پدرم اهانت کرده‏اند اما هزاران نفر از مقدسین بازار تهران طى نامه‏هایى که به عنوان پدرم نوشته‏اند اعلام نموده‏اند که ما فهمیدیم شما دولتى نیستید و بلکه دولت عراق هم خواهد فهمید که تمام علماء دولتى نیستند وى افزود چنانچه ما بعدا مطلبى نوشتیم ترتیب اثر خواهند داد واعظ مزبور گفت آیا دولت عراق مى‏داند شما از علماء هستید و مطلبى درباره اوضاع عراق ننوشته‏اید و خبر دارند که پدر شما شخصیت زعامت دارد سیدمهدى گفت ممکن است این مطلب را به دولت عراق نگویند ما از مقاله روزنامه فرمان خیلى استفاده کردیم و قطعا این روزنامه به عراق نیز ارسال مى‏شود و در آنجا پس از مطالعه مى‏فهمند که همه علماء مخالف نیستند.

نظریه منبع ـ نظرى ندارد.

نظریه رهبر عملیات ـ مفاد گزارش صحیح است و همان طورى که قبلاً نیز به عرض رسیده آیت‏اله گلپایگانى و فرزندش از مطالب مندرج در روزنامه فرمان و نیز از مراسم گشایش کتابخانه دارالتبلیغ که در آن آقاى صدربلاغى از شخصیت آقاى شریعتمدارى تعریف و تمجید فراوان نموده در ناراحتى شدید به سر مى‏برد و سعى دارد در فرصتهاى مناسب خود را تبرئه و اقدامات آقاى شریعتمدارى را در بین مردم بى‏ارزش جلوه دهد. مرشد

نظریه امنیت داخلى : مفاد گزارش صحیح است مطالب مندرجه در فرمان گلپایگانى را زیر و رو کرده و تبلیغات شریعتمدارى روى دارالتبلیغ نیز گلپایگانى را از جهت ترمیم وضع کتابخانه فیضیه به جنب و جوش انداخته است. روحانى

رئیس ساواک ـ نظر امنیت داخلى مورد تأیید است. مهران

آقاى شکورى ـ بهره‏بردارى شود 3/4

6 نسخه تکثیر شده است

بهره‏بردارى شد 3/6/48



1ـ براى اجراى برنامه‏هاى میشل عفلق در مورد تضعیف مرجعیت شیعه، خصوصا تضعیف آیت‏اللّه‏ حکیم در عراق، رژیم بعث عراق با نسبت اتهام جاسوسى به حجت‏الاسلام سیدمهدى حکیم فرزند آیت‏اللّه‏ حکیم نقشه خود را عملى کرد. در پى دستگیرى حجت‏الاسلام سیدمهدى حکیم و همزمان با برگرداندن آیت‏اللّه‏ حکیم به بغداد، تظاهراتى ساختگى از سوى حزب بعث علیه او ترتیب یافت. ر . ک : هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامى، غلامرضا کرباسچى، جلد اول، صفحه 367.

ضمنا براى توضیح بیشتر به پاورقى اسناد 1184/21ـ31/2/48 و1352/316 ـ 11/3/48 رجوع کنید.

2ـ مقصود مرحوم آیت‏اللّه‏ حاج سید حسن شیرازى است.