سخن نخست

اولین زندان مدرن ایران

درتاریخ مردم هر کشوری ، مکان های تاریخی همچون  روزهای به یادماندنی که روایتگر تاریخ آن کشورهستند،همیشه مورد توجه قرارمی گیرند. زیرا این مکان های مهم تاریخی ناظر رویدادهایی بوده اند که به مرور ایام با ثبت و ضبط آن، خود به سندی گویا برای بیان تجربه های تاریخی به نسل های بعد تبدیل شده اند .
زندان قصر درتهران یکی ازهمین مکان های تاریخی است. این زندان  از زمان ساخت آن به عنوان قصر تفریحی شاهان قاجارتا تبدیل شدن آن به اولین زندان مدرن به سبک جدید، دردوره استبداد رضا خانی، تاریخ تحولِ بی نظیری را از اوج اقتدار و زیبایی تا حضیض ذلت و خواری تجربه کرده است.
به مناسبت یازدهم آذرسالروز تاسیس زندان قصر در سال 1308 چهل و دومین  شماره گذرستان را  به بررسی سرنوشت غم انگیز این قصر قجری اختصاص دادیم . اگرچه با موزه شدن زندان قصردر چهاردهم آبان 1391  در نهایت این عمارت تاریخی  عاقبت بخیر شد. اما بررسی سرنوشت  آن به عنوان آنکه چه رویدادهایی بر ایران می گذرد که یک عمارت از قصر شاهان به  شکنجه گاهی برای چهار نسل از مبارزان در عصر پهلوی اول و دوم تبدیل می شود حائز اهمیت است .
بدون شک مطالعه دقیق این تحولات اولا نسل جوان ما را با واقعیت های تاریخی که بر مردم ایران در عصر پهلوی اول و دوم گذشته آشنا می سازد و ثانیا افشاگر دروغ و تحریف های تاریخی است که سعی دارد با انکار پلشتی ها و مصائبی که بر زندانیان حکومت بیدادگر شاه رفته است ، همه دوران رژیم وابسته به بیگانگان را در راستای ترقی و پیشرفت ایران معرفی کند.
زندان قصر در واقع رسواکننده کسانی است که می خواهند مردم ایران گذشته استبداد شاهنشاهی را فراموش کنند . اما مگر می توان با محو مکان هایی همچون زندان قصر که نمادی برای سرکوب و اختناق ستم شاهی بوده است ، تاریخ را تحریف کرد.
از سال 1391 با افتتاح باغ موزه زندان قصر و بازشدن درهای این موزه تاریخی به روی مردم  فرصت مغتنمی بوجود آمد که بسیاری از زندانیان  که هنوز در قید حیات هستند فرصتی داشته باشند تا روایتگر دوران تلخ شکنجه گاه معروف به «زیر هشت» در زندان قصر باشند مکانی که در زیر زمین زندا ن قصر بدلیل شکل هشت ضلعی که داشت و زندانیان را برای شکنجه به آنجا می بردند  به این نام مشهور بود. همچنین بازدید کنندگان از زندان قصر خود را با زندان هایی روبرو می بینند که مشهور ترین زندانیان سیاسی در آنجا سالهای طولانی عمر خود را طی کردند و به احترام نام و یاد آنها این زندان های جمعی و انفرادی با عکس و دست خط های یادگاری آنها مزین شده است .
امیدواریم با گردآوری مقالات این شماره ازگذرستان و دراختیار گذاردن آنها برای پژوهشگران تاریخ معاصر ، سهم ناچیزی را درانتقال واقعیت های تاریخی زندان قصر برداشته باشیم  .
سردبیر