02
اردیبهشت
1399
نگرانی در مورد فعالیتهای تبشیری آمریکایی ها در ایران
مجموعه چهارسند درباره نگرانی ها ی مردم از فعالیت های تبشیری
در این بخش چهارسند مهم دراختیار پژوهشگران تاریخ معاصر ایران قرار گرفته است. اسناد بیانگر این واقعیت است که دولت آمریکا و سایر کشورهای استعماری نظیر فرانسه در سالهای ابتدایی حکومت پهلوی تلاش داشتند تحت پوشش فعالیت های آموزشی و درمانی ؛ نفوذ خود را در ایران از طریق تبلیغ مسیحیت گسترش دهند. علاوه براین این چهار سند هر کدام بخوبی منعکس کننده نگرانی جامعه آن روز و مرجعیت شیعه در مورد اعمال این سیاست کشورهای غربی در ایران است.
سند اول: نامه«جامعه اسلامیه»به نخست‌وزیر وقت درباره تبلیغات مذهبی پزشکان آمریکایی در منطقه‌ای از تـهران است.
متن نامه به شرح ذیل است:
ان تنصرو اللّه ینصرکم بتاریخ دوم شهر رمضان 1341
(جامعه اسلامیه)ضمیمه- نمره 169
مقام مُـنیع ریـاست‌وزراء عـظام ادام الله تأییداته
محله قنات‌آباد کوچه شهاب الدوله به عنوان دارالشفای امید مطبی بـاز شـده یکنفر طبیب آمریکائی و چند نفردیگر هم‌مسلک او نسخه طبابت را با یک ورقه کوچک که کلمات انجیل در آن مـندرج اسـت بدست مرضی میدهند در حقیقت طبابت را وسیله ترویج دیانت مسیح میکنند.
خورده‌بینان از ایـن جـریان غیر مترقب تقرس میکنند که در ایران و خـاصّه در طـهران زمـینه ترویج انجیل و نسخ قرآن مجید چیده مـی‌شود و ایـن واقعه دهشتناک را از دو اهل اسلامی پیش‌بینی کرده در منظره اهریمن‌آسای وضعیت حاضره فنا و انقراض اسلام و مسلمین و قـومیت خـود را مشاهده میکنند اولیای امور کـه حـافظ اصول دیـانت‌اند نـباید ایـن امر با بسهولت و رخاوت تلقی نـمایند بـلکه با اهمیت سریعه جلوگیری نمایند و تبلیغ بنصرانیت آمریکائیها را محدود کنند بهمان مـدرسه آمریکائی بسط و توسعه اصول تبلیغات انجیلی و نـصرانیت در محلات و خارج شهر تـولید بـغض و نفرت و تهییج فتنه خواهد کـرد.
سنددوم:نامه تجار و اصناف به رضا خان برای ممانعت ازفعالیت تبشیری پزشکان آمریکایی
این نامه با امضاء«عده کثیری از تجار و اصناف و سایر طبقات مختلفه ملت» و در مورد سـیاست تـبشیری مدارس فرانسوی و آمریکایی به نخست‌وزیروقت رضاخان نوشته شده و نسخه‌ای از آن برای آیات عظام ابوالحسن موسوی اصفهانی و محمد حسین الغروی النایینی ارسال شده است
متن نامه به شرح ذیل است:
مقام منیع و موقع رفیع ریاست‌وزراء عظام دامت عظمه
البته واضح است که غرض از تأسیس مدارس خارجه از قبیل مدرسه سن‌لوئی و آمریکائی و...در بلاد ایرانی توسعه معارف و ترویج علوم و صنایع است و از ایـن جـهت است که ملت ایران سالیانه مبالغ هنگفتی به عنوان کمک معارف از بیت المال خود بمدارس فوق الذکر پرداخته که بمقصود مزبور نائل و موافق گردد علاوه بر این در مواقع لازمـه نـیز از بذل هیچ‌گونه مساعدت و همراهی فروگذار ننموده متأسفانه در عوض انجام وظایف و نشر معارف آنچه تاکنون از این مدارس بالاخص مدرسه آمریکائی مشهود و ملحوظ گردیده بـغیر از نـشر میکرب فساد اخلاق و کوشش در ایـجاد نـفاق و اختلافات و تزریق اوهام و خرافات در افکار و دماغهای نوباوگان و دوشیزگان ایرانی و بالاخره اضمحلال قومیت و ملیت که قهرا منتهی به تسلط اجانب و تخریب اساس دین مبین اسـلامی اسـت مقصود دیگری ندارند.بـنأ عـلیهذا ما توده ملت بنام حفظ حیثیات شرع انور و پاس احترامات قانون اساسی مملکتی برای جلوگیری از معایب و مفاسد اقدامات مؤسسین و معلمین این مدارس از آنمقام منیع جدا استدعای بذل توجه عاجلی مینمائیم کـه امـر و مقرر فرمایند از این تاریخ ببعد هرمدرسه خارجه که در حقیقت غرضش نشر علم و ترویج معارف است باید تابع شرایط ذیل باشد.
(1)باید دارای امتیاز از دولت علیه باشد.
(2)باید تابع پرگرام وزارت جلیله علوم بـاشد.
(3)مـدیر و معلمین مـدرسه نباید کشیش نصرانی و از مبلغین مذاهب خارجه باشند.
(4)تبلیغات مذهبی-تدریس انجیل و سایر کتب مذهبی غسل تعمید و دعـوت محصلین ایرانی بعبادت بطرز خارج از دیانت اسلامی بکلی ممنوع باشد.
(5)هـرگاه از طـرف مـفتشین وزارت جلیله علوم که در مواقع غیر معین مدرسه را تفتیش و عملیات مدیر و معلمین را تحقیق مینمایند راپرتی مبنی بر تـخلف اولیـاء مدرسه از شرایط مقرره مذکوره در فوق برسد وزارت جلیله معارف در دفعه اول اخطار در ثانی مجازات و در دفـعه ثـالث مـدرسه را امر به تعطیل خواهد نمود.
در خاتمه خاطر مبارک رئیس محترم دولت را باین نکته متوجه مینمائیم کـه مبادرت باین اقدام نه از نقطه‌نظر تأسی و مقابله با عمال وحشیانه دولت جابره بی‌عاطفه انـگلیس است بلکه فقط بـرای حـفظ حیثیات قانون مقدس اساسی است که از سفک دماء عده کثیری از جوانان ایرانی تحصیل گردیده است و بس امید است هرچه زودتر مقرر فرمائید مستدعیات مشروعمان را بموقع اجرا گذارند(بامضاء عده کثیری از تـجار و اصناف و سایر طبقات مختلفه ملت)
سواد مطابق اصل است
بدهند آقای وزیر معارف ملاحظه نمایند تا مذاکره و قرار لازم داده شود.
سند سوم: نامه آیات عظام ابوالحسن اصفهانی و حسین غروی نائینی برای ارسال نامه به رضاخان. این دو عالم در نامه‌ای به حاج میرزا احـمد اسـد اللّه‌زاده خراسانی خواستار ابلاغ موضوع درخواست کسبه و تجار به نخست‌وزیر شده‌اند.
متن سند به شرح ذیل است:
بسم اللّه الرحمن الرحیم
خدمت جناب مستطاب حـجه الاسـلام آقای حاجی میرزا احمد اسد الله‌زاده خراسانی سلمه الله تعالی تصدیع افزا می‌گردد.
مندرجات این پاکت یکی پاکتهای راجعه بشکایت اهالی نطنزاست ازحاکمشان که مقام مُنیع ریاست وزراء عظام دامت شـوکته ایـصال فرمایند.بعد ازابلاغ عرض سلام بعرایض متظلمین رسیدگی خواهند فرمود. انشاء الله تعالی.و یک فقره دیگر راجع بمدرسه آمریکائی است اگرچه این مکاتیب مهر ندارد و نمی‌دانم چنین پیشنهادی تقدیم شـده اسـت از مردمان صحیح یا آنکه اصلا اساس ندارد و البته به چنین مکتوب که بی‌مهر بوده نمی‌توان اعتماد نمود.لکن اجمالا خرابی مدرسه آمریکائی را خود حضرت اشرف آقای رئیس الوزراء دامت شـوکته فـقط از تـنصر چند نفر مسلمان‌زاده های نائین کـه بـعض آنـها بالخصوص از چه خاندان هستند و بالاخره دختر عموهای معقوده آنها را پسرعموهای دیگرشان تزویج نموده‌اند باید کاملا مسبوق باشند و از همین مطلب که از مـعدود شـاگردهای اهـالی نائین متعددی رسما نصرانی شدند و غسل تعمیدشان داده‌اند حـال نقشه هم معلوم خواهد بود اروپائیها برای هدم اساس مسلمانی خرجها کردند باسم نوع‌خواهی پولها ریختند لکن از هیچ طـریق نـائل بـقصد نشدند جز از طریق مکاتیب و مدارس که خوب بقصد رسیدند و چـون ترتیب‌یافتگان آن مدارس ملعونه در مدارس تأسیسیه اسلامیه مدار امور شدند و اساس تعلیمات را از آنها فراگرفتند لهذا خرابی را سرایت دادند.
فـانا الله و انـا الیـه راجعون.و علی‌ای‌حال این پیشنهاد را اگر مندرجات آنرا دولت علیه [ناخوانا]حق اجرا دارنـد بـعنایت عملیه حضرت ولی عصر ارواحنا فداه امیدواریم موفقیت باصرار آن از حضرت اشرف ادام اللّه تعالی تأییداته و شوکته فوت نشود.انـشاء اللّهـ تـعالی- و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته
الاحقر ابو الحسن الموسوی الاصفهانی
الاحقر محمد حـسین الغـروی النـائینی
سند چهارم: پاسخ نخست وزیر به جامعه اسلامی و دستور پیگیری موضوع به وزارت امور خارجه است.
متن سند به شرح ذیل است:
ریاست‌وزراء ، نمره کتاب ثبت 661 ، کارتن 5 دوسیه 10/10 ،ذکر نمره‌های قـبل
تـاریخ ارسالی 19 جوزای[خرداد] 1302
جامعه محترم اسـلامیه
مـراسله 169 واصـل از مندرجات آن اطـلاع حـاصل شد در باب اوراق منتشره مـطلب دار الشـفای امید به وزارت امور خارجه تأکید شد اقدام جدی و مؤثر برای جلوگیری از انتشار این اوراق و مـمانعت از هـرنوع تبلیغات بعمل آورند که خاطر آقـایان از ایـن حیث قـرین آسـایش گـردد.
وزارت جلیله امور خارجه
مـطلب دارالشورای امید در محله قنات‌آباد که مرکب از اطبای آمریکائی است اوراقی چاپ کرده و به مرضی میدهند کـه در روی آن اوراق آیـاتی از انجیل مشعر بر تبلیغ مذهب دیـده شـده و ایـن مـسئله مـوجب شکایت جامعه اسـلامیه گـردیده است.سواد مراسله جامعه اسلامیه و مواد ورقه مبتوعه فوق الذکر را لفا ملاحظه خواهید فرمود. لازم است اقـدامات مـقتضیه بـفرمائید که اولا نشر این اوراق بکلی موقوف شود و ثـانیا بـطور کـلی تـذکر بـدهند کـه نظر بضرورت حفظ و ترقی مناسبات دوستانه بین ایران و آمریکا مصلحت آن است که از هرگونه اقداماتی که تصور به تبلیغات مذهبی در آن برود قویا جلوگیری بعمل آید.
در این بخش چهارسند مهم دراختیار پژوهشگران تاریخ معاصر ایران قرار گرفته است. اسناد بیانگر این واقعیت است که دولت آمریکا و سایر کشورهای استعماری نظیر فرانسه در سالهای ابتدایی حکومت پهلوی تلاش داشتند تحت پوشش فعالیت های آموزشی و درمانی ؛ نفوذ خود را در ایران از طریق تبلیغ مسیحیت گسترش دهند. علاوه براین این چهار سند هر کدام بخوبی منعکس کننده نگرانی جامعه آن روز و مرجعیت شیعه در مورد اعمال این سیاست کشورهای غربی در ایران است.
سند اول: نامه«جامعه اسلامیه»به نخست‌وزیر وقت درباره تبلیغات مذهبی پزشکان آمریکایی در منطقه‌ای از تـهران است.
متن نامه به شرح ذیل است:
ان تنصرو اللّه ینصرکم بتاریخ دوم شهر رمضان 1341
(جامعه اسلامیه)ضمیمه- نمره 169
مقام مُـنیع ریـاست‌وزراء عـظام ادام الله تأییداته
محله قنات‌آباد کوچه شهاب الدوله به عنوان دارالشفای امید مطبی بـاز شـده یکنفر طبیب آمریکائی و چند نفردیگر هم‌مسلک او نسخه طبابت را با یک ورقه کوچک که کلمات انجیل در آن مـندرج اسـت بدست مرضی میدهند در حقیقت طبابت را وسیله ترویج دیانت مسیح میکنند.
خورده‌بینان از ایـن جـریان غیر مترقب تقرس میکنند که در ایران و خـاصّه در طـهران زمـینه ترویج انجیل و نسخ قرآن مجید چیده مـی‌شود و ایـن واقعه دهشتناک را از دو اهل اسلامی پیش‌بینی کرده در منظره اهریمن‌آسای وضعیت حاضره فنا و انقراض اسلام و مسلمین و قـومیت خـود را مشاهده میکنند اولیای امور کـه حـافظ اصول دیـانت‌اند نـباید ایـن امر با بسهولت و رخاوت تلقی نـمایند بـلکه با اهمیت سریعه جلوگیری نمایند و تبلیغ بنصرانیت آمریکائیها را محدود کنند بهمان مـدرسه آمریکائی بسط و توسعه اصول تبلیغات انجیلی و نـصرانیت در محلات و خارج شهر تـولید بـغض و نفرت و تهییج فتنه خواهد کـرد.
سنددوم:نامه تجار و اصناف به رضا خان برای ممانعت ازفعالیت تبشیری پزشکان آمریکایی
این نامه با امضاء«عده کثیری از تجار و اصناف و سایر طبقات مختلفه ملت» و در مورد سـیاست تـبشیری مدارس فرانسوی و آمریکایی به نخست‌وزیروقت رضاخان نوشته شده و نسخه‌ای از آن برای آیات عظام ابوالحسن موسوی اصفهانی و محمد حسین الغروی النایینی ارسال شده است
متن نامه به شرح ذیل است:
مقام منیع و موقع رفیع ریاست‌وزراء عظام دامت عظمه
البته واضح است که غرض از تأسیس مدارس خارجه از قبیل مدرسه سن‌لوئی و آمریکائی و...در بلاد ایرانی توسعه معارف و ترویج علوم و صنایع است و از ایـن جـهت است که ملت ایران سالیانه مبالغ هنگفتی به عنوان کمک معارف از بیت المال خود بمدارس فوق الذکر پرداخته که بمقصود مزبور نائل و موافق گردد علاوه بر این در مواقع لازمـه نـیز از بذل هیچ‌گونه مساعدت و همراهی فروگذار ننموده متأسفانه در عوض انجام وظایف و نشر معارف آنچه تاکنون از این مدارس بالاخص مدرسه آمریکائی مشهود و ملحوظ گردیده بـغیر از نـشر میکرب فساد اخلاق و کوشش در ایـجاد نـفاق و اختلافات و تزریق اوهام و خرافات در افکار و دماغهای نوباوگان و دوشیزگان ایرانی و بالاخره اضمحلال قومیت و ملیت که قهرا منتهی به تسلط اجانب و تخریب اساس دین مبین اسـلامی اسـت مقصود دیگری ندارند.بـنأ عـلیهذا ما توده ملت بنام حفظ حیثیات شرع انور و پاس احترامات قانون اساسی مملکتی برای جلوگیری از معایب و مفاسد اقدامات مؤسسین و معلمین این مدارس از آنمقام منیع جدا استدعای بذل توجه عاجلی مینمائیم کـه امـر و مقرر فرمایند از این تاریخ ببعد هرمدرسه خارجه که در حقیقت غرضش نشر علم و ترویج معارف است باید تابع شرایط ذیل باشد.
(1)باید دارای امتیاز از دولت علیه باشد.
(2)باید تابع پرگرام وزارت جلیله علوم بـاشد.
(3)مـدیر و معلمین مـدرسه نباید کشیش نصرانی و از مبلغین مذاهب خارجه باشند.
(4)تبلیغات مذهبی-تدریس انجیل و سایر کتب مذهبی غسل تعمید و دعـوت محصلین ایرانی بعبادت بطرز خارج از دیانت اسلامی بکلی ممنوع باشد.
(5)هـرگاه از طـرف مـفتشین وزارت جلیله علوم که در مواقع غیر معین مدرسه را تفتیش و عملیات مدیر و معلمین را تحقیق مینمایند راپرتی مبنی بر تـخلف اولیـاء مدرسه از شرایط مقرره مذکوره در فوق برسد وزارت جلیله معارف در دفعه اول اخطار در ثانی مجازات و در دفـعه ثـالث مـدرسه را امر به تعطیل خواهد نمود.
در خاتمه خاطر مبارک رئیس محترم دولت را باین نکته متوجه مینمائیم کـه مبادرت باین اقدام نه از نقطه‌نظر تأسی و مقابله با عمال وحشیانه دولت جابره بی‌عاطفه انـگلیس است بلکه فقط بـرای حـفظ حیثیات قانون مقدس اساسی است که از سفک دماء عده کثیری از جوانان ایرانی تحصیل گردیده است و بس امید است هرچه زودتر مقرر فرمائید مستدعیات مشروعمان را بموقع اجرا گذارند(بامضاء عده کثیری از تـجار و اصناف و سایر طبقات مختلفه ملت)
سواد مطابق اصل است
بدهند آقای وزیر معارف ملاحظه نمایند تا مذاکره و قرار لازم داده شود.
سند سوم: نامه آیات عظام ابوالحسن اصفهانی و حسین غروی نائینی برای ارسال نامه به رضاخان. این دو عالم در نامه‌ای به حاج میرزا احـمد اسـد اللّه‌زاده خراسانی خواستار ابلاغ موضوع درخواست کسبه و تجار به نخست‌وزیر شده‌اند.
متن سند به شرح ذیل است:
بسم اللّه الرحمن الرحیم
خدمت جناب مستطاب حـجه الاسـلام آقای حاجی میرزا احمد اسد الله‌زاده خراسانی سلمه الله تعالی تصدیع افزا می‌گردد.
مندرجات این پاکت یکی پاکتهای راجعه بشکایت اهالی نطنزاست ازحاکمشان که مقام مُنیع ریاست وزراء عظام دامت شـوکته ایـصال فرمایند.بعد ازابلاغ عرض سلام بعرایض متظلمین رسیدگی خواهند فرمود. انشاء الله تعالی.و یک فقره دیگر راجع بمدرسه آمریکائی است اگرچه این مکاتیب مهر ندارد و نمی‌دانم چنین پیشنهادی تقدیم شـده اسـت از مردمان صحیح یا آنکه اصلا اساس ندارد و البته به چنین مکتوب که بی‌مهر بوده نمی‌توان اعتماد نمود.لکن اجمالا خرابی مدرسه آمریکائی را خود حضرت اشرف آقای رئیس الوزراء دامت شـوکته فـقط از تـنصر چند نفر مسلمان‌زاده های نائین کـه بـعض آنـها بالخصوص از چه خاندان هستند و بالاخره دختر عموهای معقوده آنها را پسرعموهای دیگرشان تزویج نموده‌اند باید کاملا مسبوق باشند و از همین مطلب که از مـعدود شـاگردهای اهـالی نائین متعددی رسما نصرانی شدند و غسل تعمیدشان داده‌اند حـال نقشه هم معلوم خواهد بود اروپائیها برای هدم اساس مسلمانی خرجها کردند باسم نوع‌خواهی پولها ریختند لکن از هیچ طـریق نـائل بـقصد نشدند جز از طریق مکاتیب و مدارس که خوب بقصد رسیدند و چـون ترتیب‌یافتگان آن مدارس ملعونه در مدارس تأسیسیه اسلامیه مدار امور شدند و اساس تعلیمات را از آنها فراگرفتند لهذا خرابی را سرایت دادند.
فـانا الله و انـا الیـه راجعون.و علی‌ای‌حال این پیشنهاد را اگر مندرجات آنرا دولت علیه [ناخوانا]حق اجرا دارنـد بـعنایت عملیه حضرت ولی عصر ارواحنا فداه امیدواریم موفقیت باصرار آن از حضرت اشرف ادام اللّه تعالی تأییداته و شوکته فوت نشود.انـشاء اللّهـ تـعالی- و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته
الاحقر ابو الحسن الموسوی الاصفهانی
الاحقر محمد حـسین الغـروی النـائینی
سند چهارم: پاسخ نخست وزیر به جامعه اسلامی و دستور پیگیری موضوع به وزارت امور خارجه است.
متن سند به شرح ذیل است:
ریاست‌وزراء ، نمره کتاب ثبت 661 ، کارتن 5 دوسیه 10/10 ،ذکر نمره‌های قـبل
تـاریخ ارسالی 19 جوزای[خرداد] 1302
جامعه محترم اسـلامیه
مـراسله 169 واصـل از مندرجات آن اطـلاع حـاصل شد در باب اوراق منتشره مـطلب دار الشـفای امید به وزارت امور خارجه تأکید شد اقدام جدی و مؤثر برای جلوگیری از انتشار این اوراق و مـمانعت از هـرنوع تبلیغات بعمل آورند که خاطر آقـایان از ایـن حیث قـرین آسـایش گـردد.
وزارت جلیله امور خارجه
مـطلب دارالشورای امید در محله قنات‌آباد که مرکب از اطبای آمریکائی است اوراقی چاپ کرده و به مرضی میدهند کـه در روی آن اوراق آیـاتی از انجیل مشعر بر تبلیغ مذهب دیـده شـده و ایـن مـسئله مـوجب شکایت جامعه اسـلامیه گـردیده است.سواد مراسله جامعه اسلامیه و مواد ورقه مبتوعه فوق الذکر را لفا ملاحظه خواهید فرمود. لازم است اقـدامات مـقتضیه بـفرمائید که اولا نشر این اوراق بکلی موقوف شود و ثـانیا بـطور کـلی تـذکر بـدهند کـه نظر بضرورت حفظ و ترقی مناسبات دوستانه بین ایران و آمریکا مصلحت آن است که از هرگونه اقداماتی که تصور به تبلیغات مذهبی در آن برود قویا جلوگیری بعمل آید.
نظرات