شهید غلامحسین حقانى
تحصیلات و استادان
غلامحسین حقانی متولد سال ۱۳۲۰ ه.ش[۱] در قم بود. وی تحصیلات ابتدایی را در تهران آغاز و به پایان رساند و درس‌های حوزوی را در محضر پدر بزرگوارش -حجت الاسلام حاج شیخ محمد حقانی- آغاز کرد، سپس برای ادامه تحصیلات دینی وارد مدرسه آیت الله مجتهدی شد و پله های ترقی را به سرعت پشت سر گذاشت و در شبی خجسته، در آستانه میلاد حضرت فاطمه سلام الله علیها، عمامه گذاری نمود.[۲]
خانواده معظم شهید حقانی می نویسند: ایشان از هوش سرشاری برخوردار بود به گونه ای که سال پنجم و ششم را در تهران به طور جهشی خواند و بعد از پایان تحصیلات ابتدایی، دروس حوزه را در محضر پدر بزرگوارش و همچنین در مدرسه مجتهدی آغاز کرد. سیزده سال بیش نداشت که برای ادامه تحصیلات خویش وارد شهر قم شد و بعد از گذشت چند سال از اشتغال به دروس حوزه، همزمان تحصیلات دبیرستان خود را زیر نظر شهید دکتر بهشتی در مدرسه دین و دانش به پایان رسانید. قابل تذکر است که بازگشت به دروس کلاسیک به نقل از خود ایشان، راهیابی به مدارس و دانشگاه‌ها جهت تبلیغ دین و ارشاد و روشنگری دانشجویان در مسائل اجتماعی و سیاسی آن وقت بود.
اساتید ایشان در قم عبارتند از: امام خمینی، آیت الله محقق داماد، آیت الله حائری، آیت الله حاج شیخ عباسعلی شاهرودی و شهید استاد مطهری.
آثار و تألیفات
این روحانی دانشمند، جزوات بسیاری نوشت و بدون ذکر نام مؤلف از طریق مؤسسه «در راه حق» منتشر ساخت.[۳] در سال ۱۳۴۴ ه.ش[۴] کتاب «اسلام پیشرو نهضت‌ها» را به همراه آقای محمد مصطفوی کرمانی[۵] تألیف و منتشر ساخت. شهید استاد دکتر مفتح بر این کتاب مقدمه ای نوشت که گوشه ای از آن چنین است: کتاب «اسلام پیشرو نهضت‌ها» پنجمین نشریه جلسات (علمی اسلام‌شناسی) است، که برای تأمین همان هدف تألیف شده است. نویسندگان دانشمند این کتاب آقایان حقانی و مصطفوی از فضلای حوزه علمیه قم می باشند، و در تالیف و تحقیق مطالب کتاب زحمت فراوان کشیده اند تا اثری نفیس به جامعه جوانان تقدیم دارند (تاریخ مقدمه: ۱۳۴۴/۲/۷ ه.ش).
شهید حقانی کتاب‌های دیگری نوشت که هنوز منتشر نشده است.[۶]
مبارزات و فعالیت‌های اجتماعی
شهید حقانی از شاگردان امام خمینی بود و همانند دیگر شاگردان برجسته آن استاد درس مبارزه را از وی آموخت. وی چندین بار در شهرهای شیراز، کرمان، بندرعباس توسط ساواک تحت تعقیب و پیگیری قرار گرفته و دستگیر شد.[۷] او از سال ۱۳۴۲ که نهضت اسلامی به رهبری امام شروع گردید، همگام با دیگر عالمان قم و سراسر کشور علیه رژیم پهلوی، مبارزه آشتی ناپذیری را آغاز کرد.[۸] این روحانی شجاع برای اولین بار بعد از یک سخنرانی افشاگرانه که در یکی از مساجد شیراز انجام داد، توسط مأموران ساواک دستگیر گردید.[۹]
این شهید بزرگوار در سال ۱۳۵۴ نیز به خاطر ادامه مبارزه دستگیر و تحت شدیدترین شکنجه ها قرار گرفت،[۱۰] به گونه ای که بر اثر شکنجه نزدیک به مرگ رسید. شهید حقانی در ایام زندان از فعالیت‌های سیاسی مذهبی خود غافل نبود به گونه ای که یک بار شخصی یهودی را در زندان ارشاد می کند.[۱۱] وی در اوج مبارزات و فشارهای ملت علیه رژیم سرسپرده پهلوی، همراه تعدادی دیگر از زندانیان آزاد شد و به فعالیت‌های خود ادامه داد.
برخی از هم‌بندان شهید حقانی در زندان عبارت بودند از: مرحوم آیت الله سید محمود طالقانی؛ آیت الله مهدوی کنی و آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی.[۱۲]
فعالیت‌های سیاسی قبل از انقلاب:
- ۱- نامه جمعی از علمای تهران از جمله شهید حقانی به امیرعباس هویدا - نخست وزیر - در اعتراض به ادامه تبعید امام خمینی در تاریخ ۱۳۴۳/۱۲/۱۴، در این نامه تعداد افراد امضاء کننده ۵۸ نفر است.[۱۳]
- ۲- نامه فضلاء و محصلان حوزه علمیه قم از جمله شهید حقانی به امام، در پی انتقال معظم له از ترکیه به نجف اشرف در مهرماه ۱۳۴۴ ه.ش.[۱۴]
- ۳- اعلامیه محصلین حوزه علمیه قم از جمله شهید حقانی در ارتباط با شهدای مدرسه فیضیه در مورخه ۱۳۴۴/۱۱/۲۵ ه.ش.[۱۵]
- ۴- نامه فضلا و محصلان حوزه علمیه قم و شهید حقانی به مراجع ایران و عراق درباره بازداشت جمعی از فضلای حوزه علمیه قم، در فروردین ۱۳۴۵ ه.ش.[۱۶]
- ۵- اعلامیه جمعی از علما و استادان حوزه علمیه قم و شهید حقانی به مناسبت فرارسیدن نیمه شعبان ۱۳۹۸ ه.ق با امضای ۳۹ نفر.[۱۷]
- ۶- اعلامیه جمعی از علما و روحانیان حوزه علمیه قم و شهید حقانی درباره حمله مزدوران رژیم شاه به مردم مشهد و سایر شهرها در مرداد ۱۳۵۷ با امضای ۳۷ نفر.[۱۸]
- ۷- پیام جمعی از فضلاء و استادان حوزه علمیه قم و شهید حقانی به کارکنان شرکت نفت پس از اعتصاب آن ها از کار و تقدیر از آنان در مورخه ۱۳۵۷/۹/۱ ه.ش با امضای ۴۸ نفر.[۱۹]
- ۸- نامه جمعی از علما و اساتید حوزه علمیه قم و شهید حقانی به حضرت آیت الله خویی درباره ملاقات ایشان با فرح دیبا و ابراز نگرانی و تأسف شدید خود از این عمل و گزارش جنایات رژیم شاه به ایشان در آذر ماه ۱۳۵۷ با امضای ۲۷ نفر.[۲۰]
- ۹- اعلامیه جمعی از فضلا و اساتید حوزه علمیه قم و شهید حقانی با امضای ۴۸ نفر در آذر ماه ۱۳۵۷ درباره موضوع قبلی، که در پایان اعلامیه، خواستار نصرت دین و آگاهی و استقامت بیش از پیش مسلمین و دفع شر اشرار، از درگاه خداوند متعال شده بودند.[۲۱]
- ۱۰- تلگراف جمعی از فضلا و استادان حوزه علمیه قم و شهید حقانی به رئیس جمهور فرانسه والری ژیسکاردستن، در مورخه ۱۳۵۷/۹/۱۸ با امضای ۵۶ نفر، در این تلگرام تصریح شده بود که امام خمینی رهبر ۳۵ میلیون نفر مردم ایران است. احترام به معظم له، احترام به ملت ایران و هر گونه اخطار به ساحت ایشان در واقع توهین به ملت ایران است، و گوشزد کرده بودند که دولت فرانسه باید طرفدار ملت ایران باشد نه طرفدار حکومت دژخیم و ضدمردمی.[۲۲]
فعالیت‌های فرهنگی قبل از انقلاب:
- ۱- عضو جلسه علمی اسلام شناسی.
- ۲- نشر کتاب اسلام پیشرو نهضت‌ها.
- ۳- از بنیانگذاران مؤسسه در راه حق و اصول دین قم.[۲۳]
- ۴- تبلیغ در مناطق مختلف کشور.
- ۵- نشر جزواتی در مؤسسه در راه حق.
مشاغل و مسئولیت‌ها پس از انقلاب:
- ۱- مسئول دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.[۲۴]
- ۲- نماینده امام و ریاست دادگاه و حاکم شرع استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان.[۲۵]
- ۴- عضو شورای عالی تبلیغات اسلامی.[۲۷]
- ۵- دبیر شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی.[۲۸]
- ۶- سرپرست سازمان تبلیغات اسلامی.[۲۹]
- ۷- نماینده مردم بندرعباس در مجلس شورای اسلامی.[۳۰] شهید حقانی در مجلس شورای اسلامی نقش مؤثری داشت و بسیار پیش می آمد که از خواب و خوراک خود در راه سامان رساندن مسائل و مشکلات آن دوره از مجلس، می گذشت. ایشان در کمیسیون دفاع، معاونت حضرت آیت الله خامنه ای و شهید چمران را بر عهده داشتند. مقام معظم رهبری در دیداری با خانواده شهید می فرماید: «این شهید مظلوم، بی سروصدا و در نهایت اخلاص در مجلس فعالیت می کردند و حقیقتا به جای چهار نفر در کمیسیون کار می کردند و از آن جا که ما در جبهه حضور داشتیم وظایف بنده و شهید چمران را هم ایشان انجام می داد. بعد از شهادت ایشان کمیسیون دفاع حقیقتا بی پدر شد و امور کارها از آن شور و حال به سرعت به کاستی گرایید».
شهادت
شهید غلامحسین حقانی در هفتم تیرماه ۱۳۶۰ ه.ش، پس از عمری تلاش ارزشمند در جنبه های مختلفِ سیاسی فرهنگی و علمی و خدمت در مسئولیت‌های خطیر و روشنگری جامعه، به همراه ۷۲ تن -از جمله شهید بهشتی- در دفتر حزب جمهوری اسلامی به درجه شهادت نائل آمدند.
پانویس
- . روزنامه جمهوری اسلامی مورخه ۱۳۶۰/۷/۶، ص ۱۲، تاریخ ولادت را ۱۳۱۰ ه.ش نوشته است.
- . شهدای روحانیت در یکصد ساله اخیر ج ۱، ص ۵۴۸ و پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص ۹۳.
- . پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص ۹۳.
- . اسلام پیشرو نهضت‌ها، محمد مصطفوی کرمانی، غلامحسین حقانی تهرانی، ۱۳۴۴ ش. در کتاب شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر به اشتباه ۱۳.
- . شهید معظم محمد مصطفوی کرمانی در حمله به هواپیمای حامل ایشان به همراه شهید محلاتی و تنی چند از عزیزان کشور به لقاءالله پیوستند.
- . پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص ۹۴.
- . شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر، ج ۱، ص ۵۴۹.
- . شهدای روحانیت توسط منافقین، دفتر ششم، ص ۵۸.
- . روزنامه جمهوری اسلامی، ۶ مهرماه ۱۳۶۰، ص ۱۲.
- . شهدای روحانیت توسط منافقین، دفتر ششم، ص ۵۹.
- . روزنامه جمهوری اسلامی، ۶ مهرماه ۱۳۶۰، ص ۱۲.
- . سروش، ش ۱۰۱، ۱۷ مرداد ۱۳۶۰، ص ۴۰.
- . اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ص ۱۳۵.
- . همان، ص ۱۷۵.
- . همان، ص ۱۹۴.
- . همان، ص ۱۹۷.
- . همان، ص ۳۲۲.
- . همان، ص ۳۳۱.
- . همان، ص ۴۳۴.
- . همان، ص ۴۷۳.
- . همان، ص ۴۷۶.
- . همان، ص ۴۷۹.
- . پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص ۹۳.
- . روزنامه کیهان، ۷ تیر ۱۳۷۲، ص ۶.
- . روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۳۷۴/۴/۱۱، ص ۱۲.
- . همان.
- . همان.
- . پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص ۹۵، این شورا مرکب از سپاه پاسداران جهاد سازندگی، حزب جمهوری اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی.
- . روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۱ تیر ۱۳۷۴، ص ۱۲.
- . همان.
منابع
- اسماعیل محمدى کرمانشاهى، "شهید غلامحسین حقانى"، ستارگان حرم، جلد ۵.
دانشنامه اسلامی
نظرات