ایران گیت

روز ۱۳ اسفند ۱۳۶۵ رونالد ریگان رئیس‌جمهور آمریکا در یک نطق تلویزیونی اعلام کرد «ابتکار آمریکا در اعزام نماینده به تهران برای برقراری رابطه بین ایران و آمریکا یک اشتباه بود. » وی در همین نطق مسئولیت کامل اقدامهای خود و دولتش را در ارتباط با ایران پذیرفت. این اعتراف یکی از مهمترین فرازهای رویدادی است که امریکاییها نام آن را در پرونده رفتار خود با جمهوری اسلامی ایران « ایران گیت » نهاده اند . چندماه قبل از این حادثه در روز سیزدهم آبان ۱۳۶۵ با افشاء سفر محرمانه و غیر قانونی «رابرت مک‌فارلین» مشاور «رونالد ریگان» رئیس جمهور وقت آمریکا، بحران سیاسی بزرگی در آن کشور ایجاد شد که سبب رسوائی بسیاری از اعضای هیأت حاکمه آمریکا گردید.
محافل آمریکائی این رسوائی را با رسوائی حاصل از افشاء تقلبات ریچارد نیکسون رئیس جمهور اسبق آمریکا در ماجرای موسوم به «واترگیت» مقایسه کرده و به همین دلیل از آن به عنوان «ایران گیت» نام بردند.
آقای هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در روز 13 آبان 1365 در خطبه‌های نماز جمعه با اشاره به سفر غیر قانونی مک‌فارلین و هیأت همراه که با پاسپورت ایرلندی و با هواپیمای باربری آن کشور وارد تهران شده بودند، گفت: «ما به دستور امام خمینی (ره) از ملاقات با این افراد خودداری کردیم و فقط هیأتی برای تحقیق راجع به علت سفر و تخلیه اطلاعاتی آنان، نزدشان رفت. ‌آنان پس از چند روز بازداشت، از ایران اخراج شدند.»
روز پانزدهم ‌آبان، وزارت امور خارجه ایرلند شمالی با ارسال یادداشتی، به واشنگتن نسبت به استفادة غیر قانونی «رابرت مک فارلین» و همراهانش از گذرنامه‌های ایرلندی به دولت آمریکا اعتراض کرد.
روز 17 آبان مک‌فارلین سفر مخفیانه خود به تهران را دروغ و خیالبافی خواند ولی با افشاء تدریجی رسوائی حاصل از این سفر و اعتراض وزارت خارجه ایران، ناچار شد بتدریج به آن اعتراف کند.
روز 18 آبان وی اصل سفر را تأیید کرد ولی مدعی بود این سفر برای توافق با مقامات ایران جهت توقف تروریسم، مذاکره برای خاتمه جنگ و همکاری برای آزادسازی گروگانهای آمریکائی در لبنان به عنوان سه شرط برای برقراری روابط میان واشنگتن و تهران انجام شده است!
روز 19 آبان اخبار بیشتری در مطبوعات آمریکا علیه دولت ریگان انتشار یافت. نیویورک تایمز نوشت: اعتبار آمریکا خدشه‌ دار شده است. «کریستین ساینس مانیتور» نوشت: امریکا با آبروی خود بازی می‌کند.
روز 22 آبان ریگان رئیس جمهور وقت امریکا در نطق تلویزیونی نکاتی را در ارتباط با سفر نافرجام مک‌فارلین به ایران فاش ساخت و هم زمان مک‌فارلین در یک مصاحبه با شبکه تلویزیونی ای.بی.سی امریکا سفر خود به تهران را تأیید کرد و فقط افزود: «ماجرای کیک و انجیل که ایرانی‌ها ادعا می‌کنند ما با خود به تهران برده و به مقامات ایران به عنوان کلید فتح باب تقدیم داشته‌ایم صحت ندارد.»مک فارلین همچنین در 24 آبان اعلام کرد برنامه مأموریت مخفی وی به تهران در اواخر سال گذشته مسیحی و از طریق یک میانجی در لندن ترتیب داده شد. وی در این اظهار نظر مسئولیت استفاده غیر قانونی از گذرنامه ایرلندی را به گردن رابط انگلیسی خود که با دولت انگلستان در ارتباط بود انداخت.
روز اول آذر 8 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دولت و خواستار معرفی کسانی شدند که در تهران با مک‌فارلین ملاقات کرده‌اند. در پاسخ به این اعتراض، امام خمینی طی نطقی از معترضین انتقاد کرده و از مسئولین نظام خواستند که اتحاد خود را بیش از پیش حفظ کنند.
در ادامه اظهار نظرهای مقامات آمریکا، «جیمی کارتر» رئیس جمهور پیشین این کشور گفت: ایران به صورت یک قدرت نظامی عظیم درآمده که هنوز ناشناخته است. کارتر هم چنین به دولت ریگان به دلیل سفر مک‌فارلین به تهران انتقاد کرده و گفت من مطمئنم چنین عملی به منزله خیانت است.
کیسینجر وزیر امور خارجه اسبق آمریکا نیز در این رابطه گفت: تلاش رئیس جمهوری آمریکا برای دوستی با ایران قابل ستایش است ولی نباید این ماجرا با واترگیت مقایسه شود زیرا ارتباط با ایران به نفع آمریکاست ولی رسوائی واترگیت شامل منافعی برای یک حزب سیاسی بود.
در تاریخ 8 بهمن 1365 دولت ایران انجیل هدیه شده از سوی ریگان با دستخط و امضای وی را که برای مسئولین ایرانی ارسال شده بود، به‌ نمایش گذاشت.
ضمناً از نخستین قربانیان این ماجرا می‌توان از آدمیرال پویند کستر، سرهنگ نورث، ویلیام کیسی رئیس سیا1 و دونالد ریگان رئیس کارکنان کاخ سفید یاد کرد.
در ۱۳ اسفند نیز رونالد ریگان در نطق تلویزیونی اعلام کرد «هدف وی از ترتیب‌دادن سفر مک‌فارلین به تهران زمینه‌سازی برای تجدید رابطه سیاسی با ایران، خاتمه آبرومند جنگ ایران و عراق، قطع تروریسم دولتی در خاورمیانه و تأمین بازگشت سالم تمامی گروگان‌های امریکایی از لبنان به کشورشان بوده است». بخش مهمی از اظهارات ریگان مربوط به ضرورت برقررای روابط امریکایی‌ها با ایران بود.
ریگان در این نطق تلویزیونی که متعاقب انتشار گزارش تحقیقی کمیسیون «تاور» پخش شد، اعلام داشت «ابتکاری در قبال ایران صورت گرفت که یک اشتباه بود.» وی همچنین مسئولیت کامل اقدام‌های خود و دولتش در ارتباط با ایران را به عهده گرفت.

پی‌نویس:
1ـ ویلیام کیسی روز 17 اردیبهشت 1366 هنگامی که در جلسه دادگاه مشغول ادای توضیح راجع به نقش خود در ماجرای «ایران گیت» بود، ناگهان دچار سکته مغزی شد و پیش از انتقال به بیمارستان جان سپرد. وی که پس از جنگ دوم جهانی همواره صاحب مسئولیتهای اطلاعاتی در آمریکا بود، از 1360 ریاست «سیا» را بر عهده داشت. وی در 13 بهمن 1365 متعاقب افشای ماجرای «ایران گیت» از مقام خود استعفا کرده بود.