جدایی شاه و ثریا

روز 23 اسفند 1336 خبر طلاق محمدرضا پهلوی و ثریا اسفندیاری در شرایطی که ثریا در سوئیس به سر می برد، در مطبوعات تهران منتشر شد. شاه در نطقی رادیویی اعلام کرد که تصمیم گرفته است مصالح مملکتی را بر علائق شخصی خود مقدم بدارد.
 جدایی شاه و ثریا به خاطر نازایی ثریا و تحت فشار زنان دربار به ویژه اشرف خواهر دوقلوی شاه صورت گرفت. این در حالی بود که ثریا طی هشت سال زندگی مشترک با محمدرضا پهلوی توانسته بود از قدرت و نفوذ خاندان پهلوی بر همسرش بکاهد.
  درمان شاه و ثریا با استفاده از پزشکان متخصص خارجی آغاز شد و حتی یک بار در 1334 شاه و ثریا در سفری غیر رسمی به آمریکا، در مرکز پزشکی پرسپتاریان (Prespetaratian) تحت انواع آزمایشهای پزشکی قرار گرفتند. اما پزشکان به آنان توصیه کردند که باید صبر کنند.
 در سال 1336شاه امید خود را به بچه دار شدن همسرش از دست داد. از این رو در دیماه 1336 ثریا به سن موریس سوئیس رفت و در 23 اسفند همان سال خبر طلاق آن دو منتشر شد. شاه در نطقی رادیویی به همین مناسبت اعلام کرد که تصمیم گرفته است مصالح مملکتی را بر علایق شخصی خود مقدم بدارد. در طلاق نامه ای که در آلمان توسط دکتر محمدعلی هدایتی وزیر دادگستری و سرلشکر نعمت الله نصیری فرمانده گارد سلطنتی ایران به ثریا تسلیم شد، شرایط زیادی قید شده بود از جمله حقوق ماهیانه سیصدهزار ریال و عنوان والاحضرت و حق استفاده از گذرنامه سیاسی.
 از آن پس، ثریا در اروپا زندگی خود را در سرگردانی آغاز کرد. او از این کشور به آن کشور می رفت و همواره سوژهای مطرح نزد خبرنگاران مطبوعاتی اروپایی بود. مدتی به هنرپیشگی در سینما روی آورد و در دو فیلم سینمایی از جمله فیلم «سه چهره یک زن» ساخته بولونینی نیز بازی کرد اما از آنجا که نتوانسته بود در این راه موفقیتی کسب کند، از این کار کناره گرفت. چند بار قصد ازدواج با هنرپیشگان معروف اروپایی و آمریکایی داشت که هر بار بی نتیجه می ماند. او مدتی نیز به همسری فرانکو ایندووینا کارگردان ایتالیایی درآمد که زندگی مشترک آنان با مرگ فرانکو بر اثر سانحه هوایی، خاتمه یافت.
 در خاطرات اسدالله علم وزیر دربار محمدرضا پهلوی آمده است که ثریا در سال 1354 در نامه ای از شاه خواسته بود که آپارتمانی در پاریس برایش خریداری کند و شاه نیز با این خواسته او موافقت کرده بود. یک سال بعد نیز در آبان 1355 تقاضای مستمری ماهیانه به مبلغ شش تا هفت هزار دلار کرده بود که این بار شاه از او به خشم آمده بود.
 شاه اگر چه اندکی پس از طلاق ثریا، با فرح دیبا در آذر 1338 ازدواج کرد، اما همچنان به ثریا علاقه نشان می داد. حتی گفته شده است در زمانی که محمدرضا پهلوی پس از فرار از ایران روزهای آخر عمر خود را در سال 1359ش در قاهره سپری می کرد، ثریا نامه ای محرمانه برای او فرستاده بود که از محتوای آن اطلاعی در دست نیست. با این حال، ثریا اسفندیاری، پس از ترک ایران هرگز به کشور بازنگشت و سرانجام در سوم آبان 1380 جسد او توسط یکی از نزدیکانش در آپارتمانش در پاریس به دست آمد.